W tym artykule przeczytasz o:

Aleksander Kostka-Napierski – biografia

Urodził się na początku XVII w. Niewiele wiadomo o tym, co we wczesnej młodości robił Aleksander Kostka-Napierski. Biografia tego człowieka pełna jest luk. On sam także przyczynił się do tego, że wokół tematu jego pochodzenia powstało wiele niejasności.

Prawdopodobnie urodził się na terenie Mazowsza. Miał szlacheckie korzenie, choć wciąż nie jest jasne, czy wywodził się także z królewskiego rodu, czy też nie. Sam miał się podawać za przyrodniego brata Władysława IV.

Posługiwał się różnymi nazwiskami. Raz podawał się za Aleksandra Kostkę–Napierskiego, innym razem za Aleksandra Leona ze Szlemberku Napierskiego. Pod koniec życia miał wyznać, że naprawdę nazywa się Wojciech Stanisław Bzowski. Zaświadczył o tym podczas przesłuchań, gdy trafił do niewoli po nieudanym powstaniu chłopskim na Podhalu.

Do tej pory niejednoznaczna jest ocena tego, jaką postacią był Aleksander Kostka-Napierski. Biografia tego człowieka wzbudza wiele kontrowersji. Dla jednych jest bohaterem próbującym wyzwolić uciskanych chłopów. Inni z kolei uważają go za zdrajcę Rzeczpospolitej.

Przeczytaj również: Zdarzyło się w czerwcu. Jakie ważne wydarzenia miały kiedyś miejsce w tym miesiącu?

Kim był Aleksander Kostka-Napierski?

Historycy nie są zgodni co do pochodzenia Aleksandra Kostki-Napierskiego. Odebrał on solidne wykształcenie. Jako młody chłopak, w 1633 r., wstąpił do nowicjatu jezuickiego w Krakowie. Biegle posługiwał się m.in. łaciną oraz językiem niemieckim.

W trakcie trwania wojny trzydziestoletniej miał być oficerem jazdy szwedzkiej. Takie informacje pojawiają się w dokumentach z 1645 r. Napierski służył wówczas pod komendą feldmarszałka Karla Gustawa Wrangla.

Następnie, już w roku 1646 działał w wojskach królewskich Władysława IV. Dwa lata później otrzymał tajną misję, która miała polegać na rekrutacji żołnierzy Korony. Odbył podróż po wielu krajach Europy. Był m.in. we Francji, Hiszpanii, Anglii oraz Szwecji. Jego zadaniem, jako agenta królewskiego, miało być uzyskanie pomocy w wojnie z Turcją.

Powstanie chłopskie, czyli co przyniosło Kostce-Napierskiemu niesławę

Do powstania chłopów na Podhalu doszło w czerwcu 1651 r. W tym samym czasie Bohdan Chmielnicki dowodził kozackiemu buntowi przeciw Rzeczpospolitej. Korona musiała więc liczyć się także z jeszcze jednym zagrożeniem. Na osłabienie Rzeczpospolitej liczył również książę Siedmiogrodu.

Aleksander Kostka-Napierski stanął na czele chłopów z Podhala i poprowadził ich do zajęcia zamku w Czorsztynie. Miał wówczas pod sobą około kilkudziesięciu mężczyzn. Nie stoczył przy tym żadnej bitwy, ponieważ w zamku nie było zbrojnych. Okoliczna szlachta brała udział w pospolitym ruszeniu, a sam Napierski miał mieć list polecający wydany przez króla.

Na tym jednak działalność Kostki-Napierskiego się nie zakończyła. Pisał on uniwersały skierowane do chłopów, w których nawoływał ich do buntu. Wskazywał, że teraz jest najlepszy czas na to, aby zawalczyli o swoje prawa i wyzwolili się wreszcie spod szlacheckiego ucisku.

Pobyt Aleksandra Kostki-Napierskiego na czorsztyńskim zamku nie trwał jednak długo. Nieco ponad tydzień po wkroczeniu w jego mury oddziału chłopskiego, niewielka twierdza została odbita przez oddział ówczesnego biskupa krakowskiego — Piotra Gembickiego.

Przeczytaj również: 10 największych katastrof lotniczych w historii. Dlaczego do nich doszło?

Śmierć – Aleksander Kostka-Napierski – nabicie na pal

Aleksander Kostka-Napierski zakończył swój żywot niedługo po tym, jak poprowadził powstanie chłopskie na Podhalu i zajął zamek w Czorsztynie. Nie poległ w walce, a pożegnał się z życiem w sposób o wiele okrutniejszy. Uznano go za zdrajcę Korony i skazano na śmierć przez nabicie na pal.

Egzekucja odbyła się 18 lipca 1651 r. Zanim jednak do niej doszło, Kostka-Napierski poddawany był torturom. Próbowano się dowiedzieć, czy działał w zmowie z Chmielnickim, czy na polecenie księcia Siedmiogrodu.

Empalement
Rycina autorstwa Justusa Lipsiusa przedstawiająca nabicie na pal /fot. Wikipedia (domena publiczna)


Zdrada, podżeganie do buntu oraz fałszowanie pism królewskich – takie zarzuty usłyszał Aleksander Kostka-Napierski. Nabicie na pal to wyrok, który padł po krótkim procesie.

Aleksander Kostka-Napierski – bohater czy zdrajca?

Czy Aleksander Kostka-Napierski to bohater czy zdrajca? Wyzwoliciel uciemiężonych chłopów czy człowiek, który zdradził Koronę i brał udział w spisku? Chociaż ocena co do działalności Aleksandra Kostki-Napierskiego nie jest jednoznaczna, to bez wątpienia można stwierdzić, że jego barwny żywot stał się inspiracją dla wielu twórców literackich.

Postać przywódcy powstania chłopskiego na Podhalu opisał m.in. w swojej powieści „Maryna z Hrubego” Kazimierz Przerwa-Tetmajer. Kostka-Napierski był też tytułowym bohaterem utworów Władysława Orkana oraz Jana Kasprowicza.

Przeczytaj również:

TOP 9 najdziwniejszych kwiatów. Wiele z nich zobaczysz w Polsce

Człowiek-lew. Kim był Stefan Bibrowski?

Co to są bitcoiny? Przewodnik dla laików