Użytkowa wartość wyrobów odzieżowych, formułuje stopień ich zdatności do pełnienia funkcji, które wynikają z warunków używania, jest oceniana za użytkowania, jest oceniana przy pomocy doświadczalnego użytkowania oraz badań laboratoryjnych. Badania użytkowej wartości są przeprowadzane po to, aby określić, po jakim czasie i z jaką intensywnością występują zmiany w materiałach, zostały wykończone wyroby. Oznaczeniu podlegają własności fizykomechaniczne, a także cechy wpływające na estetykę i wygląd zewnętrzny wyrobów gotowych. Badania laboratoryjne nie dają jednak rzeczywistego obrazu użytkowej wartości. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest to, że z reguły w metodzie laboratoryjnej wyznaczyć można wartość wyłącznie jednego wskaźnika, natomiast w użytkowaniu występuje w tym samym czasie wiele niszczących czynników o różnej intensywności działania. Wykorzystywanie metody badawczej, przez doświadczalne użytkowanie ubrania, jest natomiast pracochłonne, uciążliwe i bardzo kosztowne. Definicja wartości użytkowania wyrobu to pojęcie kompleksowe, obejmujące wygląd estetyczny, trwałość użytkową oraz właściwości higieniczne. Dla określonych artykułów pewne z właściwości mają decydujące znaczenie, np. estetyczne właściwości wizytowego ubrania. W przypadkach szczególnych, gdy jest produkowana tkanina główna cechą użytkową (np. wytrzymałość na mięcie), to podczas badania oceniany jest wyłącznie ten wskaźnik.

Jednak ogólnie rzecz biorąc, użytkowa wartość wyrobu nie powinna być wyrażana tylko jedną pomiarową liczbą, która obejmuje wynik wszystkich kontroli użytkowania. Jest bowiem oparta na obserwacji materiału podczas użytkowania i na punktowej ocenie określającej grupę cech zależnie od tego, którym celom dana tkanina powinna służyć. Badanie doświadczalne odzieżowych wyrobów oparte jest na metodach oceny laboratoryjnej i organoleptycznej. Na kontrole użytkowania doświadczalnego wyrobów składają się wskaźniki liczbowe trzech grup wartości, które są oceniane z użyciem skali ocen lub poprzez porównanie z użytkowanym jednocześnie wzorem lub też nie użytkowanym. Na wybór składników, na jakie trzeba zwrócić uwagę w czasie użytkowania, ma wpływ cel podejmowanych działań, użytkowe przeznaczenie wyrobu, własności surowca oraz technika wytwarzania materiału.

W celu zapewnienia możliwie dokładnej i obiektywnej oceny użytkowej wartości wyrobu, wszelkie zmiany właściwości wyrobu muszą być rejestrowane i obserwowane. W tym celu stosowane są umowne tablice, wg których jest prowadzona punktowa ocena użytkowych właściwości. Ocena ta zawiera pełną informacje o wszelkich surowcach używanych do produkowania odzieży, o poprawnym doborze konstrukcji odzieży oraz procesie, w jakim została ona wytworzona. W niektórych przypadkach ocena jest dość prosta (np. w koszulach, w których oprócz podstawowej tkaniny dodatki występują w niewielkiej ilości). Przy ocenie odzieży badania muszą być bardziej złożone, ponieważ mamy do czynienia z większą liczbą różnych surowców wykorzystanych do produkcji.

Rysunek. Układ podziału użytkowej wartości wyrobu na pojedyncze grupy.

Użytkowa wartość wyrobów odzieżowych

Wartość użytkowa Własności higieniczne Wygląd estetyczny wyrobu

Odporność na rozciąganie Ciepłochłonność Wytrzymałość zaprasowań

Odporność na rozdzieranie Przewiewność Trwałość wymiarów

Odporność na zginanie Higroskopijność Wytrzymałość na mięcie

Odporność na ścieranie Przepuszczalnie się pary Wytrzymałość przebarwień

Odporność na wypychanie Powstawanie elektrostatycznych ładunków Wytrzymałość na wyświecenie

Wytrzymałość na pranie Wytrzymałość na pilling

Wytrzymałoś na brudzenie

Użytkowanie doświadczalne polega na dokonaniu przez określoną grupę ludzi, którzy noszą doświadczalną odzież, stałych pomiarów i obserwacji w codziennych, przeciętnych warunkach użytkowania danego wyrobu. Użytkownicy zapisują w arkuszu spostrzeżeń swoje uwagi dotyczące charakterystyki odzieży, ilości godzin, podczas których wyrób użytkowany był każdego dnia, a także adnotacje o odbiegających od normy sposobach użytkowania, a nadzorująca instytucja sprawdza te adnotacje w czasie przeglądów okresowych. Odnotowane spostrzeżenia są podstawą do ustalenia końcowych wniosków.

Ze względu na cel, w jakim podejmowane są badania, które zmierzają do oceny produktów, niezbędne jest ustalenie:

liczby egzemplarzy, które podlegają badaniu, sposobów ewidencjonowania wyników, odpowiedniego wyboru użytkowników, minimalnego okresu badań do oceny pojedynczych wskaźników użytkowych.

Ilość badanych egzemplarzy stanowi funkcję wymaganej powtarzalności i dokładności uzyskiwanych wyników, a także rodzaju uzyskiwanej cechy. O równomierności rozkładu poszczególnych użytkowych cech wyrobu odzieżowego decydują zatem :

warunki konserwacji i warunki użytkowania wyrobu, dokładność obserwacji, warunki konfekcjonowania produktu, właściwości surowca, z jakiego wykonano wyrób.

Najtrudniejszym elementem użytkowych badań jest stworzenie takich samych warunków użytkowania. Toteż użytkownicy wybierani są spośród ludzi, którzy wywodzą się na ogół z podobnego środowiska. Warunki użytkowania wyrobów, muszą być podobne, ponieważ niemożliwe jest usunięcie osobistych różnic pomiędzy użytkownikami. Zatem przy ustalaniu ilości wyrobów poddawanych badaniom należy zapewnić reprezentatywne wyniki uzyskanych wyrobów. Na podstawie dotychczasowych badań, powołując się na wieloletnie doświadczenia Instytutu Włókiennictwa, ustalono trzy poziomy precyzji, zależnie od celu i zakresu badań.

1) Dokładność Sr równa10% obejmie:

a) ocenę materiałów z nowymi włóknami,

b) ocenę wyrobów produkowanych nową techniką,

c) prace badawcze na cele poznawcze,

d) wyznaczenie zależności pomiędzy wynikami badań użytkowych i badaniami laboratoryjnymi.

2) Dokładność Sr równa 15% obejmuje natomiast:

a) ocenę niektórych właściwości wyrobu, które były nadane przez szlachetne wykończenie,

b) ocenę nowych mieszanek z uprzednio zbadanych surowców,

c) rozszerzenia zakresu zastosowanej techniki wytwarzania.

3) Dokładność Sr równa 20% obejmuje:

a) sprawdzenie funkcjonalności konstrukcyjnych rozwiązań wyrobu odzieżowego,

b) opracowania warunków technicznych w przypadku nowych artykułów,

c) prace nad rozszerzeniem produkcji.

RODZAJSKŁADNIKA LICZBA EGZEMPLARZY n

Sr = 10 % Sr = 15% Sr = 20%

ubranie sukienki ubranie sukienki ubranie sukienki

Wytrzymałość na mięcie 17 21 9 10 6 6

Wytrzymałość zaprasowań 25 21 12 9 7 6

Wytrzymałość na pilling 20 8 10 5 6 3

Wytrzymałość na brudzenie 22 30 11 14 7 8

Wytrzymałoś na wyświecenie 18 12 9 6 6 4

Wytrzymałość na wypychanie 28 10 13 5 8 4

Wytrzymałość użytkowa 28 25 13 15 9 8

Tablica: Liczba egzemplarzy (n) do oceny użytkowych wskaźników w zależności od (S) .

Wyniki badań instytutu włókiennictwa mówią o tym, iż czas badań zupełnie nie zależy od przyjętej wcześniej dokładności, ale raczej od rodzaju badanego przez nas wskaźnika.

Czas korzystania obliczamy w dniach bądź w godzinach, od samego już początku użytkowania, aż do momentu uznania kunsztu odzieży, jako nie nadającej się do dalszego korzystania, ewentualnie takiego też obniżenia wcześniejszej jakości, pod względem badanego wskaźnika iż dalsze użytkowanie potwierdza jedynie wcześniej pozyskane wnioski.

Czas całkowitego użytkowania dzieli się na parę okresów, na przykład: dla produktów z tkanin wełnopodobnych ,jeden okres trwa tydzień ( to znaczy około 100 godzin użytkowania ).

Przy ocenie kompleksowej należy brać pod uwagę czas użytkowania wyrobu, jakiego to właśnie wymaga cecha, jakiej to wyznaczenie ciągnie się najdłużej. Efekty takie polegają na: oszczędnościach materiałowych jak również pomniejszeniu pracochłonności badań.

Każde zachowanie się wyrobu a czasie użytkowania określane jest na kanwie oceny jakościowej bądź porównawczej. Taka ocena jakościowa koniecznie musi zawierać w sobie odpowiedz na pytania: czy dany wyrób z rozpatrywanego w tej chwili punktu widzenia, zachowuje się w sposób zadawalający, czy może przeciwnie, zachowuje się niezadowalająco.

Tabelka: Czas użytkowania.

Rodzaj wskaźnika

Czas użytkowania (w h )

Odporność na mięcie

600

Trwałość zaprasowań

600

Odporność na pilling

500

Odporność na brudzenie

750

Odporność na wyświecenie

1150

Odporność na wypychanie

1000

KONSERWACJA

Zupełnie gotowe wyroby włókiennicze potrzebują w czasie użytkowania konkretnej konserwacji, w zależności od poszczególnych właściwości włókien. Wszelkie wyroby, które są wyprodukowane z włókien, czy to chemicznych czy też z domieszką włókien chemicznych, posiadają zupełnie inne właściwości użytkowe aniżeli wyroby, które są zrobione z "tradycyjnych włókien naturalnych", jak na przykład wełny. Każde włókna chemiczne, które są zastosowane w:

- tkaninach,

- dzianinach

- innych wyrobach włókienniczych;

zachowują się bardzo różnie w czasie:

- prania,

- prasowania,

- czyszczenia chemicznego.

Taka rekcja wyrobów poddanych wymienionym operacjom, nie zależy jedynie od: rodzaju włókien chemicznych Zależy ona także od struktury oraz rodzaju wykończenia.

Orientacyjna znajomość przepisów i zasad konserwacji wszelkich wyrobów włókienniczych, a szczególnie z nowych, nieznanych dotąd włókien, jest bardzo istotna dla każdego użytkownika, dlatego, że właściwa konserwacja zapobiega w bardzo dużym stopniu zniszczeniu wyrobu. Przede wszystkim tyczy to się:

  1. prania,
  2. bielenia,
  3. czyszczenia chemicznego
  4. prasowania.

Wszelkie informacje są przekazywane odbiorcą przez zakłady produkcyjne, przede wszystkim w formie ulotek-etykiet, które to są przytwierdzone do wyrobu.

Każda właściwa i poprawna informacja zawiera:

1. nazwę włókna ( to znaczy: składniki mieszanki z jakiej dane włókno powstało), z jakie to wykonano dany wyrób;

2. podstawowe właściwości wyrobu;

3. warunki konserwacji;

4. znaki ostrzegawcze, które symbolizują warunki konserwacji.

Wszystkie znaki ostrzegawcze stosuje się w celu ostrzeżenia każdego użytkownika przed zastosowaniem:

- prania;

- bielenia;

- czyszczenia chemicznego;

- prasowania, wtedy, kiedy mogłoby to być przyczyną uszkodzenia wyrobu odzieżowego.