Henryk Sienkiewicz jest jednym z polskich laureatów literackiej nagrody Nobla. Nagrodę tę przyznano mu w 1905 roku za powieść "Quo Vadis". Dzieło to jest owocem fascynacji autora historią i kulturą starożytną, a także szczególnego zainteresowania procesem kształtowania się na ich tle nowej wiary chrześcijańskiej. Zainteresowanie źródłami kultury i myśli europejskiej nie są w drugiej połowie dziewiętnastego wieku niczym niezwykłym. To czas ogromnej popularności tematyki starożytnej, zwłaszcza dotyczącej pierwocin nie skażonego wówczas jeszcze historią i polityką chrześcijaństwa, które w dziewiętnastym wieku jest już ogólnie panującą w Europie religią, jednym z głównych źródeł europejskiej kultury i myśli. Chcąc jak najwierniej oddać atmosferę czasów Nerona, jak najlepiej oddać prawidła historyczne, myślowe, kulturowe, Henryk Sienkiewicz bardzo długo i żmudnie przygotowywał się do stworzenia swojego najbardziej znanego dla ogólnoświatowej publiczności dzieła. Pomogły mu w tym studia nad dziełami rzymskich historyków, pracami dziewiętnastowiecznych myślicieli i filozofów. Gotowa powieść ukazuje się w 1896 roku. Jej łaciński tytuł jest pytaniem zadanym Nauczycielowi w powieści, a całemu chrześcijaństwu- przez powieść. "Quo Vadis"- "dokąd zmierzasz".
Akcja powieści:
- Powracajacy z Armenii do Rzymu Marek Winicjusz zatrzymuje się w domu przyjaciela, Aulusa Plaucjusza. Winicjusz poznaje Ligię- piękną wychowankę Plaucjusza i Pomponii Grecyny.
- Winicjusz chce, aby Ligia została jego kochanką. Prosi więc swojego krewnego- Petroniusza o pomoc w zdobyciu wdzięków pięknej Ligii, która okazuje się być cesarską zakładniczką, córką króla Ligów, oddaną pod opiekę Plaucjuszowi.
- Petroniusz wykorzystuje swoje wpływy u cesarza i skłania Nerona, aby sprowadził Ligię do swojego pałacu.
- Na uczcie u Nerona pijany Winicjusz stara się uwieść Ligię. Tę jednak ratuje z opresji jej służący- olbrzym o nadludzkiej sile- Ursus ( w języku łacińskim ursus oznacza niedźwiedź).
- Ursus porywa Ligię prowadzoną do domu Marka Winicjusza. Służąca Nerona- Akte wyjaśnia Winicjuszowi prawdę o królewskim pochodzeniu dziewczyny, z której chciał uczynić swoja kochankę.
- Zakochany Marek bezskutecznie stara się odnaleźć Ligię. Wynajmuje Greka- Chilona, który za pieniądze zobowiązuje się wyśledzić miejsce pobytu dziewczyny.
- Chilon odkrywa, że Ligia jest chrześcijanką. Udaje jednego z wyznawców Chrystusa i usiłuje namówić Ursusa na zamordowanie Glaukosa. Chilon twierdzi, że Glaukos jest prześladowcą chrześcijan.
- Chilon wprowadza Marka na spotkanie chrześcijan z Piotrem. Jest tam także Ligia. Obaj śledzą ją do domu. Plan porwania znów udaremnia siłacz Ursus. W bójce Marek traci przytomność.
- Chrześcijanie opiekują się rannym Winicjuszem. Czuwa przy nim także Ligia. Młodzi odkrywają wzajemne zauroczenie i miłość. Marek poznaje także naukę nowej wiary.
- Marek stara się pomału wcielać zasady miłosierdzia w swoje postępowanie. Wyznaje miłość Ligii. Piotr błogosławi młodym.
- Marek, który zraził do siebie żonę cesarza, odrzucając jej zaloty, udaje się z dworem cesarza do Ancjum.
- Podczas jednej z uczt, na której są także Winicjusz i Petroniusz nadchodzi wiadomość o podpaleniu Rzymu.
- Miasto jest zniszczone przez pożogę. Zrozpaczony Marek szuka w zgliszczach Ligii. Tej udało się przeżyć dzięki opiece Ursusa.
- Pod wpływem namów swego doradcy- Tygellina, Neron, na którego rozkaz podpalono Rzym, zrzuca winę za tragedię na chrześcijan.
- Petroniusz, który usiłował namówić Nerona do przyznania się przed ludem, traci łaski tchórzliwego cezara. Władzę na dworze zyskuje Tygellin i sprowadzony przez niego Chilon, który chciwy wpływów i majątku, poświadcza winę chrześcijan.
- Rozpoczynają się aresztowania wyznawców Chrystusa. Zapełniają się więzienia. Tygellin organizuje igrzyska na cześć cesarza, podczas których chrześcijanie mają zostać straceni.
- Rozpoczynają się igrzyska. Chrześcijanie są rozszarpywani przez dzikie zwierzęta, krzyżowani, paleni na krzyżach. Igrzyska przeradzają się w makabryczną rzeź.
- Winicjusz bezskutecznie stara się wydostać Ligię z więzienia. Dziewczyna na kilka godzin przed planowanym porwaniem zostaje przeniesiona do innego więzienia
- Aby móc kontaktować się z Ligią, Winicjusz, przekupując strażników, podejmuje w więzieniu pracę grabarza.
- Podczas palenia chrześcijan w ogrodach Nerona, Chilon nie wytrzymuje napięcia i okropności egzekucji. W ataku szału i rozpaczy, w jaki wpada widząc umierającego w płomieniach Glaukosa, w wyznaje prawdę o swojej zdradzie i podpaleniu Rzymu. Nazywa Nerona podpalaczem i matkobójcą. Glaukos przed śmiercią wybacza skruszonemu zdrajcy.
- Torturowany Chilon nie odwołuje oskarżeń. Wierny prawdzie zostaje wtrącony do więzienia. Przyjmuje z rąk Piotra chrzest. Nawrócony ginie męczeńską śmiercią, jak pozostali chrześcijanie- spalony na krzyżu.
- Spektakl- egzekucja Ligii i Ursusa. Siłacz ma walczyć z wielkim germańskim bykiem. Do grzbietu zwierzęcia przywiązana jest naga Ligia.
- Ursus zwycięża. Zachwycony tłum domaga się uwolnienia skazańców. Neron, bojąc się gniewu ludu niechętnie zgadza się na ułaskawienie. Ligia wraca z Winicjuszem do jego domu.
- Święty Piotr, za namową współwyznawców opuszcza miasto, aby ocalić życie. Na drodze spotyka Chrystusa. Po rozmowie z Nauczycielem Piotr wraca do Rzymu aby nauczać i wkrótce ginie ukrzyżowany. Zabity zostaje też św. Paweł.
- Represje Nerona ogarniają nie tylko chrześcijan. Utraciwszy łaski cesarza Petroniusz popełnia samobójstwo. Razem z nim zabija się kochająca go, wyzwolona przez Petroniusza niewolnica- Eunice. Na pożegnalnej uczcie, przed śmiercią Petroniusz odczytuje list krytykujący cesarza.
- Bunt żołnierzy i zamieszki w Rzymie skłaniają Nerona do szukania schronienia poza miastem. Wraca jednak, bojąc się utraty tronu i licząc na pomoc senatu. W Rzymie okrutny cesarz zostaje jednak zmuszony do popełnienia samobójstwa.
