Dlaczego Werter popełnił samobójstwo? Wydaje się, że jest to bardzo ważne pytanie, które postawić możemy w kontekście lektury utworu Goethego. Zanim zaczniemy się nad tym zastanawiać, trzeba wspomnieć, że dzieło to powstawało w czasie, kiedy kształtował się romantyczny światopogląd. Bardzo istotnym elementem tego światopoglądu jest miłość, która kreowana jest jako tragiczna, niespełniona i doprowadzająca do śmierci. Tak też było w przypadku Wertera Goethego.

Zgoła inną interpretacje tego romantycznego utworu zaprezentował nam Tadeusz Boy Żeleński. W jego odczytaniu na pierwszy plan wysuwa się nie miłość romantyczna, która doprowadziła do śmierci bohatera, ale problemy społeczne, w które uwikłany był Werter. Wydaje się, że Boy zanegował całą ideę miłości romantycznej, na rzecz marksistowskiej teorii o walce klas, w trybach której jednostka podlega wielkim naciskom. Według niego, to nie uczucie do Loty zabiło Wertera, ale konflikty społeczne, które wzięły się z jego niskiego, mieszczańskiego pochodzenia.

Ideałem miłości dla Wertera jest właśnie owa miłość romantyczna, której piękno i wzniosłość powoduje w człowieku zakochanym spustoszenie dusz, jest to bowiem miłość, która założenia nie może się spełnić. Jest to jednak treść i cel życia bohatera Goethego.

Poznajemy go jako osobę, która jest bardzo szczęśliwa i zadowolona z życia. Przebywa w miasteczku, gdzie poznaje piękną Lotę, która na początku jest miłą mu znajomą, ale po jakiś czasie znajomości zaczyna darzyć ją coraz większym uczuciem. Nie wspomina też w tym czasie w swej korespondencji ani słowem o swym pochodzeniu, nie przeszkadza mu to, że wywodzi się ze sfer mieszczańskich. Za to wciąż opisuje nam swą ukochaną Lotę, widzimy jak wielkim uczuciem darzy on tę kobietę. Jak wieka jest jego radość, kiedy może zatańczyć z nią na balu, odwiedzać ją w jej domu, rozmawiać i w ogóle przebywać w jej towarzystwie. W tej chwili jest on osobą zakochaną i nie widzącą świata poza swą ukochana, bez której nie może żyć.

W takim przypadku kontrowersyjna wydaje się teza Boya, że Werter i tak popełniłby samobójstwo, nawet gdyby nie poznał Loty. Boy uważa, że to nie miłość romantyczna i postawa bohatera romantycznego wpłynęła na decyzję Wertera, ale społeczne problemy. Jest to trudne do przyjęcia, gdyż jest to utwór, który wydaje się nam kwintesencją sztuki romantycznej.

Gdyby Werter miał być zabity przez swój status społeczny stałoby się to już w chwili, kiedy odwiedził hrabiego, bo to właśnie tam uświadomił sobie, że pochodzenie może mu przysporzyć kłopotów. Jak wiemy jednak Werter nie odbiera sobie wtedy życia, ale wraca do swej ukochanej Loty. Niestety jego uczucia zostają odrzucone, ponieważ Lota jest przeznaczona komu innemu. Wygląda więc na to, że to zawód miłosny jakiego doświadczył bohater spowodował jego śmierć. Wiemy, że był on klasycznym bohaterem romantycznym, na postawie którego wzorowali się późniejsi poeci, często tworząc własnych bohaterów w oparciu właśnie o postawę Wertera, który bez wątpienia był romantykiem i jak romantyk wszystkie uczucia przeżywał mocniej i dotkliwiej. Dlatego też odrzucenie go przez Lotę mogło doprowadzić go do śmierci samobójczej. Sam przecież mówił, że jego miłość do tej kobiety jest tak wielka, że bez niej nie wyobraża on sobie życia. Dyskusyjna jest więc wobec takich argumentów teza Boya. Miłość, w której sidła wpadł Werter był a najsilniejszym uczuciem na jakie było go stać. Nigdy w życiu tak nie kochał nikogo innego. Wiedział od początku, że jest to jego jedyna szansa na szczęśliwe życie, ale niestety, jak to bywa z romantycznymi bohaterami, ich losy muszą być poplątane i niespełnione. Taki wydaje się właśnie powód śmierci Wertera.

O samobójstwie, które wynikało z miłości świadczy też fakt, że Werter dokładnie przemyślał i zaplanował swoje działania. Nie zabił się po wizycie u hrabiego, gdzie odczuł niższość swego pochodzenia, ale dopiero po klęsce w miłości. Wcześniej, kiedy myślał, że ma szanse u Loty, nic nie wskazywało na to, że będzie chciał się zabić. Postanowił to zrobić dopiero później. Poza tym Werter był osobą inteligentna, która dobrze rozumiał, a swój status społeczny od dawna, więc dlaczego miałby się zabić z tego powodu dopiero teraz? Jego życiem była miłość do Loty, dlaczego więc miałby ją poświęcić i zabić się z powodu niskiego pochodzenia? Poza tym wydaje się bezpodstawna teza o tym, że cierpienia Wertera wcale nie były związane z tym , że był nieszczęśliwie zakochany, ale właśnie z tym, że pochodził z niskiego stanu społecznego.

Wydaje się, że te dwa odczytania dzieła Goethego - odczytanie Boya i odczytanie romantyczne, są w gruncie rzeczy równoprawne. Wynika to z tego, że nie możemy powiedzieć, że Boy mylił się w swych rozpoznaniach, zwłaszcza, że był on wielkim znawca literatury. Jest to raczej kwestia poglądów na literaturę. Każdy może odczytać książkę i zinterpretować jak chce, jeśli tylko porze to odpowiednimi argumentami. Dlatego też odczytanie Boya jest kontrowersyjne, ale nie mniej prawdziwe niż romantyczne, bo tekst literacki nie ma jednej właściwej interpretacji i to jest największa moc literatury.