Główny bohater powieści "Lalka" Bolesława Prusa to czterdziestopięcioletni bogaty kupiec. Pochodził z zdeklasowanej szlachty, w młodości pracował , bo zmusiła go do tego bieda. Pracował w jadłodajni Hopfera, szydzono z niego, gdy chciał się uczyć. Zajmował się korepetycjami, próbował uczyć. Porzucił studia w Szkole Głównej. Brał udział w powstaniu styczniowym, a po jego upadku został zesłany na Syberię. Zajmował się także pracą naukową, chciał być uczonym. W 1870 roku ożenił się z Małgorzatą Minclową, pięć lat później Małgorzata zmarła. Wokulski miał 30 tysięcy rubli i zaczął karierę kupiecką. W 1887 roku wyjechał na Bałkany, wrócił po ośmiu miesiącach. Był wtedy posiadaczem fortuny, dorobił się jej na dostawach dla wojska. Zdobył fortunę dzięki swojej przedsiębiorczości i umiejętności "robienia interesów". Wokulski był człowiekiem inteligentnym, odważnym, nie bał się podejmować ryzyka. Karierę kupca zakłóciła miłość do Izabeli Łęckiej. Wokulski zakochał się nieszczęśliwie w arystokratce. By zdobyć uczucie Izabeli, próbował wejść w środowisko arystokracji. Czuł niechęć do tego świata, ale niekiedy miał on urok dla Wokulskiego. Powoli przejmował pewne cechy arystokracji. Ten świat budzi lekceważenie ze strony Wokulskiego, ale podobał mu się też. Kiedyś powiedział: "Tak- szepnął- z tymi panami przyjemniej żyć aniżeli z kupcami. Oni są naprawdę ulepieni z innej gliny (…). I dziwić się, że panna Izabela pogardza takimi jak ja, wychowawczy się wśród takich jak oni. No, ale co oni robią na świecie, dla świata ?"

Wiedział, że musi stoczyć walkę ze środowiskiem arystokracji. - "Jakimi to oni formami obwarowali się, co - pomyślał. A…gdybym mógł to wszystko zwalić ! … i przywidziało mu się w ciągu kilkunastu sekund, że miedzy nim a tym czcigodnym światem walka, w której albo ten świat runie, albo on zginie." Starał się zdobyć uczucie Izabeli , ale była to miłość spóźniona. Dla Izabeli Wokulski był "Wokulski dla niej to człowiek niższy, gdyż nie pochodzi ze sfery arystokratycznej (…) niepociągający jako typ (…) wreszcie jako kupiec jest wcieleniem strasznej, odpychającej prozy." Miłość destrukcyjna do lalki (tak określali postać Izabeli pierwsi krytycy literaccy). Wokulski przedstawiony został jako człowiek dwóch epok. Żyje pomiędzy epoką romantyzmu i pozytywizmu. Wychowany na dziełach wielkich romantyków, po katastrofie powstania styczniowego przystępuje do odbudowy życia. O sobie mówił: "We mnie jest dwu ludzi- mówił- jeden zupełnie rozsądny, drugi wariat. Który zaś zwycięży ?"

Wokulski to romantyk, żołnierz, który wierzył w skuteczność zbrojnych czynów narodowych, indywidualista. Przyjaźnił się z Rzeckim, reprezentantem minionej epoki. Wokulski nie godził się z otaczającym światem, był samotnikiem, miotanym sprzecznymi uczuciami. Miłość do Izabeli Łęckiej była dla niego wstrząsem. Jej podporządkował swoje życie, plany i ambicje. Wokulski to również pozytywista, człowiek racjonalny, trzeźwo myślący, przedsiębiorczy. Wierzył w społeczny postęp, szanował ciężką pracę i był czuły na biedę społeczną. Stwarzał możliwości godnego życia dla swoich pracowników. Interesował się nauką, odniósł w tej dziedzinie pierwsze sukcesy. Porzucił jednak sławę uczonego na rzecz kariery i zdobywania fortuny. Miłość do Izabeli Łęckiej doprowadziła Wokulskiego do życiowej klęski. Doprowadził go nawet do próby samobójstwa, Wokulski położył się na torach, po których nadjeżdżał pociąg. Wokulski przypomina Gustawa z IV części "Dziadów" Adama Mickiewicza, tragicznego kochanka, który doznał upokorzenia. Miłość dla Wokulskiego stała się jedyną obsesją, jej podporządkował wszystko. Jednak miłość ta zniszczyła go, doprowadzając do próby samobójstwa. Izabela okazała się pustą wewnętrznie pannicą, a uczucie Wokulskiego było dla niej igraszką. Zabawiała się , nie była zdolna do głębokich uczuć. Przejęła najgorsze cechy arystokracji, była wyniosła, chłodna i miała o sobie bardzo wielkie mniemanie. Najpierw nie dopuszczała do siebie myśli o miłości Wokulskiego, ale później rozważała możliwość ślubu z Wokulskim, który był coraz bardziej ceniony w jej środowisku. Wokulski nie był świadomy jej intencji. Gdy dowiedział się z kim naprawdę ma do czynienia, nie chciał się z Izabelą wiązać. Ona doprowadziła go do psychicznego załamania, odebrała mu chęć do życia. Wokulski to człowiek przełomu dwóch epok, to romantyk, który żył w czasach pozytywizmu. Był człowiekiem rozsądnym i marzycielem, społecznikiem i jednostką nieprzeciętną i niedocenianą przez otoczenie. Nie mogąc spełnić się w miłości do Izabeli, pogrąża się w rozgoryczeniu. Bohater ponosi klęskę.

"Lalkę" drukował w odcinkach "kurier Codzienny", wydanie książkowe ukazało się w 1890 roku. "Lalka" jest równocześnie wielką powieścią społeczną, powieścią o miłości i powieścią psychologiczną. Można też odczytać "Lalkę" jako powieść filozoficzną, która stawia bardzo trudne pytania.