Ekspresjonizm w literaturze - definicja

Ekspresjonizm to kierunek w literaturze ukształtowany w pierwszych dziesięcioleciach XX wieku, zgodnie z którym podstawowym celem sztuki (w tym literatury) i jej największą wartością była ekspresja, czyli wyrażenie wewnętrznych przeżyć i emocji oraz ich dynamiki. Ekspresjonizm w literaturze opierał się na przekonaniu, że najważniejszą formą rzeczywistości jest byt duchowy, dlatego literatura (sztuka) powinna go uzewnętrzniać. Sprawą drugorzędną było w jakiej formie. Założenia teoretyczne ekspresjonizmu zostały określone w Niemczech w 1910 r., ale przejawy ekspresjonizmu w literaturze były obecne już wcześniej.

Ekspresjonizm w literaturze - cechy i założenia

- spontaniczna ekspresja twórczej jednostki jako największa wartość

- dążenie do deformacji rzeczywistości

- ekspresjonizm w literaturze posługiwał się hiperbolizacją i patosem, kontrastem i dysonansem

- dominacja indywidualnego wyrazu nad opisem rzeczywistości (subiektywizmu nad obiektywizmem)

-  ekspresjonizm w literaturze przejawiał się traktowaniem widzialnej rzeczywistości jako złudzenia lub wizji stworzonej przez podmiot 

- wykorzystywanie poetyki snu, oniryzm, wizyjność

- ograniczenie intelektualnej analizy na etapie powstawania utworu i planowania jego formy (ekspresja ważniejsza niż forma)

Ekspresjonizm w literaturze polskiej 

Ekspresjonizm w literaturze polskiej miał dwie fazy. Pierwsze tendencje ekspresjonistyczne pojawiły się jeszcze w umownych granicach Młodej Polski m.in. w twórczości Tadeusza Micińskiego (tom wierszy "W mroku gwiazd", dramat "Kniaź Patiomkin") i Jana Kasprowicza ("Hymny" ) oraz w dramatach Stanisława Przybyszewskiego.

Ten ostatni podjął próbę uchwycenia źródeł ekspresjonizmu w literaturze polskiej w teoretycznej rozprawie pt. "Ekspresjonizm, Słowacki i Genezis z Ducha" z 1918 r. Był to efekt współpracy z przedstawicielami drugiej fazy ekspresjonizmu w literaturze polskiej skupionych wokół czasopisma "Zdrój" wydawanego w Poznaniu na początku dwudziestolecia międzywojennego (1917-22). Byli to m.in. Jerzy Hulewicz, Jan Sur, Zenon Kosidowski.