W noweli "Mendel Gdański" Maria Konopnicka nawołuje do konieczności tolerancji mniejszości narodowych. Głównym bohaterem noweli jest Żyd- Mendel Gdański. Mieszka on ze swoim wnukiem, jest znany i szanowany. Kocha swoje miasto, nie wstydzi się swojej religii, wręcz przeciwnie- jest z niej dumny. Mendel jest spokojnym, uczciwym, pracowitym człowiekiem. Cieszy się uznaniem klientów, wychowuje swojego wnuka, stara się go odpowiednio wykształcić. Do Mendla przychodzi zegarmistrz, który rozgłasza propagandę antysemicką. Wnuczek jest prześladowany w drodze ze szkoły. Ale Żyd nie traci nadziei na równe traktowanie mniejszości narodowych do momentu, kiedy grupa młodych ludzi przychodzi pod jego dom. Mendel stanął wtedy w oknie, co zostało uznane za prowokację. Ktoś rzucił kamieniem, który uderzył małego chłopca w głowę. W obronie Żyda i jego wnuka stanął student i kobiety. Chłopiec przeżył, ale Mendlowi załamał się świat, coś w nim umarło.
Zaborcy nastawiali młodych Polaków przeciwko mniejszościom narodowym. Było to związane z wewnętrznym wyniszczaniem się kraju. Postać Mendla budzi współczucie, w noweli można dostrzec, że był to człowiek nieszkodliwy, wręcz pożyteczny dla społeczeństwa polskiego.
Opowiadanie "Gloria Victis" Elizy Orzeszkowej zostało stworzone w konwencji mitu i legendy. Narracja jest prowadzona przez wiatr i drzewa, można odczuć w tekście nastrój tajemniczości. Bohater opowiadania to Romuald Traugutt, ważni są również powstańcy styczniowi. Akcja dzieje się podczas ostatnich miesięcy Powstania Styczniowego. Poprzez tytuł widać, że autorka pragnie oddać cześć ludziom walczącym w powstaniu. Autorka porównuje Traugutta do postaci Leonidasa- z antyku i bitwy w Wąwozie Termopilskim. Są to symbole z tradycji literackiej. Symbole informują, że ostatni dyktator powstania jest postacią pełną braterstwa, męstwa i odwagi. Orzeszkowa gloryfikuje tę postać przyrównując ją do Mojżesza. Stosuje również stylizację biblijną. Traugutt jest ukazany w opowiadaniu jako odważmy człowiek pełen poświęcenia dla ojczyzny.
