"Syzyfowe prace", które ukazały się w 1897 roku były pierwszą opublikowana powieścią Żeromskiego. Jest to świadectwo wspomnień pisarza, przetworzonych w literaturę, z okresu kiedy był gimnazjalista w Kielcach. Rzecz dzieje się w Klerykowie, zaś dwaj główni bohaterowie to Marcin Borowicz, wąchający się i nie potrafiący odnaleźć w zrusyfikowanym gimnazjum i Andrzej Radek, chłopski syn, którego cechuje silny opór wobec działa ń zaborcy. Uczniowie są obiektem, mniej lub bardziej, widocznych zabiegów mających na celu odciąć ich od polskiej kultury. Szczególnie perfidne jest ich zaznajamianie z piękną i wartościową literaturą rosyjską, która to miała im jednocześnie uzmysłowić niedoskonałość i słabość polskiej. Nauczyciele tępią ich polski język, wyśmiewają się z ojczystej kultury, represjami administracyjnymi, poniżaniem, biciem i karami tępią wszelakie oznaki polskości.
Ważna jest postać zwłaszcza Andrzeja Radka, który walczy również z tym, że wszyscy wyśmiewają jego "chamskie" pochodzenie. Raz jeden, gdy w końcu się temu sprzeciwia i wdaje się w bicie na pięści, za co prawie zostaje relegowany z gimnazjum. Broni go Borowicz i w ten sposób zawiązuje się przyjaźń chłopców. Owocująca potem ich stowarzyszeniem "na górce", samokształceniem i działaniem przeciwko zaborcy.
