Dzieło literackie- jest to twór językowy. Najważniejszą jego cechą jest funkcja estetyczna. Dzieło literackie może pełnić również inne funkcje na przykład : funkcję poznawczą ( gdy daje nam wiedzę o świecie) lub wychowawczą ( gdy przyczynia się do kształtowania postaw czytelników).
Każda wypowiedź zawiera dwa ważne aspekty. Można w niej wyodrębnić:
- to, o czym się mówi
- to, jak się o tym mówi
Ważna jest więc nie tylko treść wypowiedzenia, ale także sposób jego przekazania.
Pisarz, tworząc dzieło literackie, pracuje na języku. To właśnie język stanowi tworzywo, dzięki któremu powstaje tekst. Język literacki ( lub inaczej artystyczny) powstaje poprzez wybór odpowiednich środków i przy wykorzystaniu odpowiednich zabiegów technicznych.
Kompozycja - jest to układ elementów treściowych i formalnych dzieła dokonanych według określonych zasad konstrukcyjnych.
Styl- określony sposób stosowania środków ekspresji językowej cechujący pisarza, kierunek, czy gatunek literacki.
Forma dzieła literackiego - określenie to ma dwojaki sens:
- jest to utworzony na skutek procesu historycznoliterackiego wzór, według którego tworzone jest dzieło literackie
- jest to również tworzywo dzieła literackiego, które zostało w odpowiedni sposób ukształtowane. Na skutek specjalnych działań, bazując na materiale językowym pisarz tworzy język artystyczny. Forma ta nosi nazwę formy zewnętrznej ( jest to tzw. " szata słowna" utworu)
Kształtowanie tworzywa dzieła literackiego jest procesem skomplikowanym i przebiegającym na wielu poziomach.
Składa się na nie:
- postać gramatyczna dzieła literackiego ( związana jest ze zdaniem, jest to odpowiedni pod względem gramatycznym dobór wyrazów, ważna jest kolejność i wartość akcentowo-intonacyjna)
- umiejętność wydobycia, przy zastosowaniu różnych chwytów, muzyczności dzieła, jego plastyczności i ekspresywności
- składnia artystyczna- zdolność tworzenia z wyrazów pewnych układów zdaniowych
Forma wewnętrzna dzieła literackiego. Z nią związane są dwa zagadnienia:
- struktura rodzajowa- związana jest ona nierozłącznie z konkretnym rodzajem i gatunkiem literackim
- jakości estetyczne - środki artystycznego wyrazu tworzące liryzm utworu, bądź jego komizm, tragizm, patos itp.
