„Lalka” jest społeczno-obyczajową, psychologiczną powieścią, napisaną przez Bolesława Prusa, pisarza epoki pozytywizmu i realizmu krytycznego. Opublikowana została w dzienniku „Kurier Codzienny”, następnie wydana w 1890 roku. Książka łączy kilka gatunków epickich, m.in.: pamiętnik, powieść historyczną, humoreskę.

Akcja utworu rozgrywa się w Warszawie. Miasto ukazane jest jako realistyczna panorama, od nędznych ruder Powiśla po magnackie rezydencje.

Głównym bohaterem utworu jest Stanisław Wokulski, kupiec galanteryjny. Posiada silny charakter i bogatą osobowość, jest konsekwentny, uparty i ambitny. Cieszy się on wyjątkowym szacunkiem. Izabelę Łęcką darzy silnym, gorącym, lecz nieodwzajemnionym uczuciem.

Głównym wątkiem „Lalki” jest niewątpliwie miłość, która w książce ukazana jest bardzo pesymistycznie, pozytywiści zwracają uwagę na jej niszczącą, destruktywną siłę. Bolesław Prus ukazuje również problematykę społeczno-obczajową, społeczno-polityczną, historyczną oraz filozoficzną i psychologiczną. W utworze pokazany jest wizerunek warstw społecznych.

            W powieści zwalczają się dwie epoki, romantyzm i pozytywizm. Głęboki patriotyzm i intensywność uczuć sprzeczają się z ideą realizmu, agnostycyzmem, pracą u podstaw i pracą organiczną. Główni bohaterowie „Lalki” różnią się poglądami dotyczącymi życia i mają inne spojrzenie na otaczający ich świat. Są rozdarci między umierającym romantyzmem a rodzącym się pozytywizmem.

Stanisław Wokulski próbował wcielać w życie pozytywistyczne idee pracy u podstaw i pracy organicznej, stale dążył do wzbogacania się oraz pomagał ubogim. Cechy pozytywisty tłumione zostawały jednak  przez romantyczną wrażliwość, co z zainteresowaniem obserwowałam czytając książkę.  Zmienność uczuć i zagubienie, ukazane w lekturze, jest tak ‘ludzkie’ i (pomimo upływu czasu) aktualne, że czytelnik bez problemu będzie mógł utożsamić  z Wokulskim w większym lub mniejszym stopniu.

Fascynuje mnie również to, w jaki sposób Bolesław Prus opowiada w książce o różnych sytuacjach. Nie są one czarno-białe, łatwe do ocenienia i banalne. Bohaterowie „Lalki” nie są tylko źli lub tylko dobrzy. Za wspaniały przykład może posłużyć postać Izabeli Łęckiej, o której wiele słyszałam przed przeczytaniem lektury. Uważana jest za niesamowicie samolubną, próżną i bezmyślną osobę, jednak moim zdaniem każda z postaci posiada drugie oblicze i nie powinna być tak powierzchownie oceniana. Bohaterowie „Lalki” posiadają cechy, które czytelnik może z łatwością zaobserwować u siebie, te pozytywne i negatywne. Ukazana jest w książce m.in. pracowitość, emocjonalność, ludzka słabość, nadzieja i próżność. Postacie nie są papierowe, wydają się być nam bliskie. Budzą sympatię lub nienawiść, co jest zrozumiałe, prawdziwe i piękne.

            „Lalka” Bolesława Prusa uważana jest za jedną z lepszych lektur szkolnych. Uczniów do przeczytania książki zniechęca tylko fakt, że dzieło czyta się bardzo długo (lektura posiada około 1000 stron) i momentami może wydawać się nużące. Moim zdaniem książka jest bardzo wartościowa i interesująca. Nie będę ukrywać, że zdarzały się chwile, w których odkładałam książkę na bok, jednak ostatecznie uważam, że jest to lektura warta przeczytania. Za największą zaletę „Lalki” uważam jej aktualność. Mimo upływu czasu, zmieniającej się mody i nowych epok, człowiek wciąż ma problemy ze znalezieniem własnego miejsca. Bohaterowie lektury zmagają się z tym samym problemem, pomimo różnic, posiadają jedną cechę wspólną: nie potrafią znaleźć swojego miejsca w otaczającej rzeczywistości.

 Autor w interesujący sposób ukazał ścieranie się wpływów romantycznych z pozytywistycznymi. Główni bohaterowie „Lalki” różnią się poglądami dotyczącymi życia oraz mają inne spojrzenie na otaczający ich świat. Posiadają cechy romantyczne i pozytywistyczne. W ten sposób możemy dowiedzieć się wielu istotnych rzeczy o historii, kulturze i ówczesnym społeczeństwie.

            „Lalka” nie jest łatwą do zrozumienia lekturą, skłania czytelnika do głębszych refleksji. Wiele przemyśleń zawartych w książce może być nadal wartościowych dla współczesnego odbiorcy.  Bohaterowie, dzięki swoim cechom charakteru i popełnianym błędom są bardziej realistyczni i ‘ludzcy’. Problematyka psychologiczna i miłosna lektury jest nadal aktualna , co pozwala czytelnikowi utożsamić się z wybraną postacią. Bez wątpienia jest to pozycja warta przeczytania.