Najczęściej w relacji, opowiadaniu czy tekście sprawozdawczym, pojawiają się sytuacje, w których trzeba przytoczyć wypowiedzi uczestniczących a opisywanej akcji osób. Można wtedy użyć kilku opcji, a w jaki sposób to zrobić?

 Mowa niezależna

Z mową niezależną mamy do czynienia w wypadku, gdy przytaczamy cytując dosłownie czyjąś lub własną wypowiedź, np. Katarzyna zapytała: "Co dalej?". Odpowiedziałem: "Dalej będziemy robić to, co teraz".

Mechanizmy wprowadzania mowy niezależnej

By wprowadzić w tekście mowę niezależną, musimy użyć dwóch niepowiązanych ze sobą składniowo wypowiedzi. Pierwsza to zdanie wprowadzające, czyli takie, którego orzeczeniem jest najczęściej czasownik oznaczający mówienie (np.: rzec, wołać, stwierdzić). Wyjaśnia ono kto wypowiada przytoczone słowa. 

Druga wypowiedź to zdanie wprowadzane i jest ona przytoczeniem czyichś słów w ich dosłownym brzmieniu. Najczęściej wyróżniamy przytoczenie cudzysłowem.

Mowa zależna

Polega ona na tym, że przytacza się czyjąś bądź własną wypowiedź niedosłownie, a w postaci zdania podrzędnego dopełnieniowego, np. Katarzyna zapytała, co będzie dalej. Odpowiedziałem, że dalej będziemy robić to, co teraz.

 Mechanizmy wprowadzania mowy zależnej

By wprowadzić w tekście mowę zależną, musimy wyeliminować znaki przestankowe cytowania, takie jak np. cudzysłów, a zamiast tego użyć spójnika, np. że, by, żeby.Konieczna jest też zmiana formy czasowników w zdaniach podrzędnych dopełnieniowych:

Mowa pozornie zależna

Trzeci rodzaj możliwości zrelacjonowania tekstu czyjejś wypowiedzi, to użycie mowy pozornie zależnej. Charakteryzuje się ona tym, że nie występuje tu ścisłe rozgraniczenie między częścią przeczytaną a resztą tekstu (typu dwukropek, cudzysłów). 

Czyjś monolog wewnętrzny zostaje tu wchłonięty przez narrację, ale mimo tego zachowuje szereg znamion samodzielności i bezpośredniości charakterystycznych dla przytoczenia.