Przełom wieków XVII i XVIII to okres baroku. W Polsce jest to okres rządów szlachty. Szlachtę tego okresu cechuje przekonanie że pochodzi ona od starożytnego rodu Sarmatów. Sarmatom przypisywano pozytywne cechy należały do nich między innymi świadomość narodowa, życie w zgodzie z tradycją i swoimi przekonaniami. Niestety okres tej świetności nie trwał zbyt długo. Pojęcie sarmatyzmu nabrał wydźwięku i zabarwienia dalekiego od początkowej fazy - wręcz negatywnego. W skutek czego pojęcie, to które odzwierciedlało nie tylko kulturę szlachecką ale także całokształt obyczajów zaczęto stawiać na równi z zacofaniem , nietolerancją. Znak równości stawiano także w kwestii hulaszczego i zawadiackiego trybu życia.
W literaturze polskiej okresu baroku odnaleźć możemy dwa nurty.
Wacław Potocki napisał utwór pt. "Pospolite ruszenie". W utworze tym przedstawia obóz wojskowy. Szlachta nocująca w tym obozie jest zacofana i niezdyscyplinowana. Nie chce wstać by walczyć, w obronie swojej ojczyzny. Drugi utwór tego samego poety to "Zbytki polskie". Potępiona zostaje w niej szlachta. Jej sposób życia ponad stan. Taka sytuacja może prowadzić jedynie do klęski nie przyniesie z tego tytułu ojczyźnie żadnych korzyści. Trzeci ostatni utwór który należy tutaj wspomnieć to "Transakcja Wojny Chocimskiej".
Utwór ten ma gatunek diariusza. Opisana jest w nim negatywna ocena panujących stosunków zwłaszcza feudalnych jakie panują między szlachtą a chłopem. Nadrzędnym motywem jest chronologiczny zapis bitwy z Turcją. Potocki zauważa niechybny upadek ku jakiemu idzie Polskie.
Pamiętniki Jana Chryzostoma Paska ukazują również życie szlachty zwłaszcza podczas zgromadzenia w obozie wojennym. Pasek krytykuje wojsko. Mówi o nim w sposób krytyczny. Wytyka ich wady do których zalicza bezkarność, częste bijatyki, i pijatyki. Pamiętniki dzielą się na dwie części w drugiej mamy obraz Paska jako typowego szlachcica ziemianina. Tu także Pasek patrzy okiem bardzo krytycznym przestawia zwyczaje i obyczaje jakie panują w szlacheckim dworku. Opisuje zatem częste zabawy , zamiłowanie do przemówień. Pasek zauważa że nie ma natomiast w śród szlachty zamiłowania do zdobywania wiedzy.
