NIEMCY PO ZAKOŃCZENIU II WOJNY ŚWIATOWEJ I ICH ZJEDNOCZENIE

II wojna światowa w Europie skończyła się definitywnie 8 maja 1945 r. aktem kapitulacji wojsk niemieckich. Negatywne skutki zawieruchy wojennej wywołanej przez niemieckich nacjonalistów, po wojnie, dla nich samych ujawniły się z całym dramatyzmem. Niemcy poniosły dotkliwe straty w zakresie terytorium, ludności i majątku narodowego. Niemcy utracili wszystkie obszary dotąd okupowane, w działaniach wojennych poległo prawie 8 milionów ludności niemieckiej (4 miliony żołnierzy i tyle samo cywili), a Berlin legł w gruzach.

5 VI 1945 r. w Berlinie dowódcy wojsk wielkiej koalicji objęli władzę w Niemczech i obarczyli nazistów całkowitą odpowiedzialnością z tytułu wybuchu II wojny światowej. Terytorium III Rzeszy postanowili podzielić na cztery strefy okupacyjne - każda miała przypaść jednemu spośród zwycięskich mocarstw (USA, Wielkiej Brytanii, Francji lub ZSRR). Kwestie te usankcjonowała konferencja poczdamska, goszcząca delegatów trzech zwycięskich mocarstw: Churchilla (premiera Wielkiej Brytanii), Trumana (prezydenta USA) i Józefa Stalin (przywódcę ZSRR). W toku rozmów w Poczdamie ustalono kwestie politycznego i gospodarczego traktowania Niemiec. Zapadły decyzje, że: władza najwyższa w strefach okupacyjnych będzie sprawowana osobno przez wszystkich czterech naczelnych dowódców i razem w zagadnieniach tyczących się całości Niemiec, że głównym celem ich okupacji jest doprowadzenie do całkowitej demilitaryzacji Niemiec, a także: denazyfikacja ich społeczeństwa, demokratyzacja państwa oraz dekartelizacja jego gospodarki, co miało nauczyć Niemców życia politycznego opartego o zasady demokratyczne i pokojowej współpracy z innymi państwami na arenie europejskiej i światowej polityki zagranicznej. Centralne organa niemieckiej administracji, (które postanowiono powołać), kierowane miały być przez "sekretarzy stanu" na mocy zlecenia wydanego przez Sojuszniczą Radę Kontroli Niemiec. Postanowiono ponadto, że ZSRR dostanie z terenu stref zachodnich część wyposażenia przemysłowego, w ramach rekompensaty za dostawy surowców i żywności ze swojej strefy.

W Londynie powołano międzynarodowy "Trybunał Wojskowy", mający za zadanie osądzić niemieckich dygnitarzy wojennych za zbrodnie przeciwko ludzkości i przeciwko pokojowi. Procesy te, toczyły się od listopada 1945 roku do października roku 1946 w Norymberdze. Spośród dwudziestu dwóch oskarżonych, dwunastu skazano na śmierć, a siedmiu na długoletnie więzienie. Równolegle do procesu, we wszystkich strefach okupacyjnych trwały działania prowadzone przez tzw. "trybunały denazyfikacyjne", określające stopień odpowiedzialności poszczególnych obywateli hitlerowskich Niemiec za dokonane zbrodnie hitleryzmu.

Berlin podzielono analogicznie do całości terytorium Niemiec - na 4 sektory. Każda strefa okupacyjna dostała własne gabinety rządowe i parlamenty, a sojusznicza Rada Kontroli mogła wydawać tylko ustawy regulujące te dziedziny życia, które odnosiły się do całości okupowanych Niemiec i - w dodatku - tylko w zakresie postanowień przewidzianych na konferencji poczdamskiej.

W skład Sojuszniczej Rady Kontroli Niemiec utworzonej do wspólnego sprawowania władzy nad okupowanymi strefami niemieckimi wchodzili dowódcy wszystkich czterech armii. Radzie pomocą służył sztab kilkunastu ministerstw. Każdym ministerstwem kierowało kolegium przedstawicieli zwycięskich mocarstw.

Każde mocarstwo okupujące prowadziło jednak własną politykę. Stany Zjednoczone chciały z Niemiec zrobić kraj w równym stopniu rolniczy, co przemysłowy i dążyli do rozdrobnienia wielkich koncernów, które chcieli zastąpić niewielkimi zakładzikami pracującymi dla przemysłu Aliantów. Wielka Brytania nastawiona była na jak najszybszą odbudowę gospodarki niemieckiej, co wiązało się bezpośrednio z przemysłowym charakterem przypadłej jej w udziale niemieckiej strefy okupacyjnej. Z kolei Francja, marzyła o całkowitym rozbiciu politycznym i gospodarczym Niemiec - rząd generała de Gaulle'a (pamiętny "trudnego sąsiedztwa") podkreślał, że nawet najdłuższa okupacja, nie rozwiąże zasadniczego problemu - bezpieczeństwa Europy i niemieckich sąsiadów. Natomiast ZSRR myślał już wtedy o budowie europejskiej sieci swoich skolektywizowanych i zarządzanych przez partie komunistyczne satelickich państw.

Już od początku realizacji postanowień poczdamskich ("4 razy D", czyli: demilitaryzacja, demokratyzacja, denazyfikacja i dekartelizacja) w polityce mocarstw zachodnich wobec Niemiec zaczęły ujawniać się tendencje, stawiające pod znakiem zapytania możliwość doprowadzenia do pełnej demokratyzacji Niemiec. Genezą tych tendencji były dążeniach amerykańskich i brytyjskich kół imperialistycznych do wykorzystania Niemiec w budowie bloku antysocjalistycznego. Tendencja ta została sformułowana przez sekretarza stanu USA Jamesa Byrnesa, który w Stuttgarcie powiedział, że "bez Niemiec nie można uzdrowić Europy".

Realizacja nowych tendencji polityki mocarstw zachodnich wobec okupowanych Niemiec zaczęła się od połączenia angielskiej i amerykańskiej strefy okupacyjnej (1 I 1947 r.) i od utworzenia tzw. "Bizonii" (czyli "dwustrefy"), co stało się pierwszym krokiem na drodze łamania przez mocarstwa z zachodu poczdamskich postanowień dotyczących przyszłości Niemiec. Funkcja stolicy Bizonii przypadła Frankfurtowi nad Menem. W Bizonii bez skrępowania rozwijała się polityka skupiona wokół partii: Zjednoczenia Chrześcijańskiej Demokracji (i Konrada Adenauera) oraz Stronnictwa Socjal-Demokratycznego Kurta Schumachera.

W III 1948 r. doszło do zawieszenia działalności Sojuszniczej Rady Kontroli, na skutek wyłączenia się z jej prac przedstawicieli ZSRR (co było konsekwencją zwołanej w Londynie, przez mocarstwa zachodnie, konferencji o przyszłości Niemiec, do udziału w której przedstawiciele ZSRR nie zostali zaproszeni). Uczestnicy konferencji w Londynie zgodzili się co do opracowania jednolitej konstytucji z myślą o wszystkich trzech zachodnich stref okupacyjnych oraz na przeprowadzenie reformy walutowej. Następstwem zarówno tych postanowień, jak i samej konferencji, było pogarszanie się stosunków z ZSRR. Wprowadzenie w zachodnich strefach okupacyjnych i zach. sektorach miasta Berlin nowej "marki" podzieliło gospodarkę Niemiec na dwa, zupełnie odrębne obszary. Odpowiedzią ZSRR było wprowadzenie blokady Berlina Zachodniego. (ZSRR zakładał, że tak zmusi mocarstwa zachodu do opuszczenia Berlina albo do powrotu do ustaleń poczdamskich w polityce wobec Niemiec). W odpowiedzi, Alianci zorganizowali tzw. "mosty powietrzne" - - zach. części miasta w żywność, węgiel i inne niezbędne surowce zaopatrywane odtąd były tylko i wyłącznie drogą zrzutów - drogą powietrzną. Dodatkowo, w odpowiedzi na blokadę Berlina - Francja wyraziła zgodę na przyłączenie do Bizonii swojej strefy okupacyjnej, co spowodowało powstanie "Trizonii".

Odtąd polityka mocarstw zachodnich systematycznie zmierzała w kierunku odbudowy potencjału gospodarczego zach. stref okupacyjnych, a także pozyskania sympatii i poparcia imperialistycznych kół niemieckich. 1 VII 1948 roku gubernatorzy wszystkich "zachodnich" stref okupacyjnych wydali "Dokumenty Frankfurckie", które upoważniły naród niemiecki do zwołania Zgromadzenia Konstytucyjnego. 1 września 1948 r. w Bonn miało miejsce pierwsze posiedzenie Rady Parlamentarnej, a 8 maja 1949 roku - uchwalenie ustawy zasadniczej nowego państwa - Republiki Federalnej Niemiec (RFN). Stolicą państwa obwołano Bonn, prezydentem - Theodora Heussa, a kanclerzem - Konrada Adenauera.

Tymczasem w strefie radzieckiej z inicjatywy komunistycznej Niemieckiej Socjalistycznej Partii Jedności i pod zwierzchnością ZSRR, utworzono Kongres Ludowy, a 7 X 1949 r. utworzono Niemiecką Republikę Demokratyczną (NRD), z prezydentem - - Wilhelmem Pieckiem i premierem Otto Grotewohlem.

Tak dokonał się historyczny podział Niemiec. U progu lat pięćdziesiątych Europa miała na swoim obszarze dwa suwerenne państwa niemieckie o zupełnie odmiennych systemach w zakresie polityki, ideologii i gospodarki i - co ważniejsze - należące do wrogich sobie bloków militarnych.

Przez ponad czterdzieści następnych lat, rozwój dwóch państw niemieckich (NRD i RFN) przebiegał odmiennie i zupełnie odrębnie.

Republika Federalna Niemiec od samego początku kształtowała się jako państwo "zachodnie". Proces jej budowy przyspieszyły znacznie: reforma walutowa, pomoc Zachodu (w ramach gospodarczego tzw. "planu Marshalla") i gospodarka rynkowa. Nie bez znaczenia dla jej rozwoju była też demokracja parlamentarna.

Władze RFN od początku jej istnienia, dążyły do pełnej integracji z Europą Zachodnią. W latach "zimnej wojny" spotkało się to z pozytywna odpowiedzią mocarstw. Mocarstwa zachodnie zaczęły stopniowo włączać RFN do swego systemu polityczno - - gospodarczego. W roku 1949 RFN została przyjęta do Organizacji Europejskiej Współpracy Gospodarczej, w 1951 roku - do Rady Europy i Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, a w roku 1954 - do Unii Zachodnioeuropejskiej i NATO. Rok później zaczęła tworzyć własne siły zbrojne i nawiązała stosunki dyplomatyczne z ZSRR. Aż do lat siedemdziesiątych nie uznała jednak istnienia NRD i polsko - niemieckiej granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej.

Równolegle do RFN (choć zupełnie inaczej), rozwijała się Niemiecka Republika Demokratyczna utworzona na terenie byłej sowieckiej strefy okupacyjnej i pod egidą ZSRR. Konstytucja NRD gwarantowała partii komunistycznej dominującą i kierowniczą rolę w państwie i (na wzór sowiecki) wprowadzała gospodarkę centralnie planowaną. Od momentu powstania NRD stalinizacja wschodnich Niemiec narastała, system wielopartyjny faktycznie nie istniał, a działalność opozycji zwalczało Ministerstwo Bezpieczeństwa Państwa (zwane: "Stasi"). W roku 1950 w NRD przyjęto 5-letni plan rozwoju gospodarki, zlikwidowano sektor prywatny i rozbudowano przemysł państwowy. W lipcu 1950 roku NRD podpisała z Polską Układ Zgorzelecki, w którym uznała wspólną granicę na Odrze i Nysie Łużyckiej, a w 1951 roku zawarła umowę handlową z ZSRR. Podobne układy NRD podpisała później z pozostałymi krajami bloku komunistycznego. Od września 1950 roku NRD należała do Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Wtedy przeprowadziła też kolektywizację wsi, zlikwidowała samorząd terytorialny i zaczęła faktyczną budowę socjalizmu.

Po śmierci Józefa Stalina (marzec 1953 roku) rząd ZSRR przyznał NRD suwerenność, jednak totalitarny model sprawowania władzy w NRD jeszcze się zaostrzył - Walter Ulbricht (który właśnie objął kierownictwo Rady Państwa) podjął się całkowitej likwidacji antystalinowskiej opozycji. W styczniu 1956 roku NRD została członkiem Układu Warszawskiego. W latach 60. nasiliły się ucieczki jej obywateli na Zachód (głównie do RFN). W nocy z 12 na 13 sierpnia 1961 roku władze NRD zdecydowały się więc odizolować swoją część Berlina murem (zwanym odtąd "murem berlińskim") i zamknęły granicę z RFN. W roku 1964 NRD zawarła układ o "przyjaźni, pomocy wzajemnej i współpracy" z ZSRR, a w kolejnych latach, analogiczne układy z innymi satelitami ZSRR (z Polską, Bułgarią, Węgrami, Rumunią i Czechosłowacją). 9 maja 1968 roku uchwalona została nowa konstytucja Niemieckiej Republiki Demokratycznej, kładąca nacisk na "rozwój wszechstronnej współpracy i trwałej przyjaźni z ZSRR". W tym samym roku armia NRD wzięła udział w zbrojnej interwencji w "bratniej" Czechosłowacji.

Dopiero u progu lat siedemdziesiątych NRD podjęła dialog z RFN, przyspieszony objęciem władzy przez Ericha Honeckera. 21 grudnia 1970 roku NRD oraz RFN podpisały obustronny "Układ o podstawach stosunków między NRD i RFN". W latach 80. dialog z RFN uległ intensyfikacji (wyrazem czego była wizyta E. Honeckera w RFN). Jednocześnie RFN zabiegała o poprawne stosunki z ZSRR (wizyta M. Gorbaczowa w RFN - czerwiec 1989 roku), w wyniku której podpisano deklarację, iż RFN i ZSRR będą "przyczyniać się do przezwyciężania podziału Europy".

Rewolucyjne przemiany demokratyczne jesieni ludów w Polsce i na Węgrzech, w NRD w roku 1989 zaowocowały nasileniem żądań przeprowadzenia reform i demokratyzacji życia. W NRD powstały partie opozycyjne (Demokratyczny Przełom, SPD i Nowe Forum), a po kraju rozlała się fala demonstracji (Berlin, Drezno, Halle i Lipsk). 18 października 1989 roku doszło do dymisji Honeckera, a 9 XI rozebrano mur berliński. 8 grudnia obrady zainaugurowała niemiecka "konferencja Okrągłego Stołu", a 13 grudnia 1989 roku nowy premier - H. Modrow zaproponował połączenie NRD z RFN. Ze strony RFN odpowiedział mu przyjazny gest H. Kohla, zawarty w tzw. "10-punktowym planie przezwyciężania podziału Niemiec i Europy".

W lutym 1990 roku w Bonn miało miejsce wspólne posiedzenie rządów RFN oraz NRD, a w maju podpisano obustronny układ o zawarciu unii gospodarczej, walutowej i socjalnej między obydwoma państwami niemieckimi. Pozostałe aspekty zjednoczenia doczekały się regulacji na konferencji "2 plus 4" we wrześniu 1990 roku w Moskwie. Udział w niej wzięli przedstawiciele wszystkich czterech (niegdyś okupacyjnych) mocarstw - USA, ZSRR, W. Brytanii i Francji, jak również obu państw niemieckich. Na konferencji moskiewskiej ostatecznie ustalono granice i suwerenność jednoczącego się państwa. 20 września 1990 roku Bundestag i Izba Ludowa Niemieckiej Republiki Demokratycznej ratyfikowały "traktat zjednoczeniowy o przywróceniu jedności Niemiec", na mocy którego NRD przystąpiła do RFN. 3 X 1990 roku połączenie się obu państw niemieckich stało się więc faktem dokonanym.

14 listopada 1990 roku zjednoczone Niemcy zawarły traktat z Rzeczpospolitą Polską, potwierdzający istniejącą granicę na Odrze i Nysie Łużyckiej, a 17 czerwca 1991 układ o "dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy".

Pierwsze wybory do ogólnoniemieckiego parlamentu (zorganizowane w grudniu 1990 roku) wygrała koalicja partii CSU i CDU. H. Kohl ponownie został kanclerzem.

Ekonomiczne i społeczne koszty zjednoczenia RFN z NRD okazały się bardzo wysokie - słabo rozwinięta gospodarka byłej NRD przyniosła wysokie bezrobocie całemu państwu niemieckiemu. Z punktu widzenia historii narodu, ponowne połączenie obu państw niemieckich było jednak wydarzeniem wagi niezwykłej. Było też niewątpliwie największym wydarzeniem Europy lat 90.. 3 X 1990 roku połączyły się przecież państwa, które przez ponad czterdzieści lat dzieliły najściślej na świecie pilnowane granice, odrębne systemy społeczno - polityczne i gospodarcze, a przede wszystkim: dotychczasowy protektorat (USA, W. Brytanii i Francji - z jednej strony oraz ZSRR - z drugiej). W związku z zaistnieniem napiętej sytuacji pomiędzy ZSRR a USA, uprzednie dokonanie połączenia Niemiec nie było by możliwe. Dopiero w latach 80. (kiedy stosunki pomiędzy Waszyngtonem a Moskwą) uległy lekkiej poprawie, zaistniała szansa na to, by władze ZSRR wyraziły zgodę na zjednoczenie NRD z RFN. Dopiero Helmut Kohl (wtedy kanclerz RFN) skutecznie przekonał premiera ZSRR Michaiła Gorbaczowa do zaakceptowania planu połączenia obu państw niemieckich.

Rządy obu tych państw bardzo się różniły. Sytuacja polityczna, społeczna i ekonomiczna była więc bardzo skomplikowana. Państwo zarządzane przez wyznawców ideologii stalinizmu, uzależnione od radzieckich kredytów i "bratniej" pomocy innych krajów socjalistycznych pełniło dotąd funkcję politycznego rywala RFN. Warunki życia w nim (trudna sytuacja ekonomiczna, terror polityczny) powodowały jednak, że ludność masowo uciekała przez otwartą do 1961 roku granicę z RFN. Liczba ludności NRD więc spadała, a sytuacja gospodarcza wcale nie ulegała poprawie. W kwietniu 1953 roku w NRD wybuchły strajki o podłożu ekonomicznym. Moskwa odmówiła udzielenia NRD kredytu, rząd O. Grotewohla musiał więc ograniczyć inwestycje i samodzielnie rozwiązać trudności ekonomiczne. 11 czerwca 1953 roku Komitet Centralny Niemieckiej Socjalistycznej Partii Jedności (SED) poinformował o zainicjowaniu nowej polityki gospodarczej, przewidującej dotacje państwowe dla małych przedsiębiorstw i prywatnego rolnictwa. Chłopów, którzy wcześniej opuścili NRD, zachęcano do powrotu. Jednocześnie obiecano ułatwienie podróżowania na Zachód i bardziej liberalny "kurs wobec niemieckiej inteligencji".

Tymczasem w RFN od roku 1949 władzę sprawowały partie CDU, CSU i SPD - - Adenauer, Kiesinger i Erhard. Doprowadzili oni do odbudowania zniszczeń wojennych, wejścia do Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i NATO, a przede wszystkim, do podźwignięcia gospodarki i rozwoju przemysłu. Tego rodzaju działania w zaskakującym i imponującym tempie odbudowały dawną potęgę kraju.

Wybory z roku 1980 podtrzymały koalicję "socjaldemokratów" i "wolnych demokratów", ale między partnerami zaczęło dochodzić do napięć na tle spraw ekonomicznych. FDP (ustami swoich ministrów gospodarki) propagowała rozwiązanie bardziej wolnorynkowe i jesienią 1982 roku zerwała koalicję z SPD, sprzymierzając się z koalicją CDU - CSU. Socjaldemokrata Helmut Schmidt został zastąpiony na stanowisku kanclerza przez chrześcijańskiego demokratę Helmuta Kohla. Powodem zmiany kanclerza był nie tyle brak jego popularności, co chęć zmiany partnera koalicyjnego. W RFN rozpoczęły się więc rozmowy, czy mała partia powinna dysponować władzą pozwalającą zmienić osobę kanclerza. Większość polityków zażądała rozpisania nowych wyborów. H. Kohl te żądania potraktował poważnie i doprowadził do nowych wyborów w roku 1983. Wygrała je koalicja CDU - CSU - FDP, tym razem wsparta większością głosów wyborczych.

Rozwijające się odrębnie (i w dodatku w przeciwnych kierunkach) obydwa państwa niemieckie nie uznawały nawzajem swojego istnienia przez ponad 20 lat. Stosunki handlowe pomiędzy nimi uregulowano "Umową Frankfurcką" z roku 1949 i (o dwa lata późniejszym) "Układem Berlińskim" dotyczącym obrotu towarowego, handlowego i usługowego. RFN z NRD łączyło pięć granicznych przejść drogowych, osiem kolejowych i dwa wodne. Jednak dopiero w roku 1971, w związku z układami normalizacyjnymi obydwa państwa zawarły ze sobą umowę dotyczącą kwestii tranzytu pomiędzy RFN i Zachodnią częścią Berlina, w r. 1972 - układ w sprawie komunikacji, a w 1972 roku i w roku 1976 - układy w sprawie obrotu w zakresie usług poczty i telekomunikacji.

21 XII 1972 roku przedstawiciele rządów RFN i NRD sygnowali na spotkaniu w Berlinie układ "o podstawach stosunków" pomiędzy obu ich państwami. Układ ten, stwierdzał m.in., że NRD i RFN będą odtąd rozwijać normalne stosunki dobrosąsiedzkie opierając się o zasadę równouprawnienia, że potwierdzają kształt, przebieg i nienaruszalność dzielącej ich granicy i że nie mają prawa reprezentować się nawzajem na arenie międzynarodowej, ani działać w imieniu drugiego państwa niemieckiego. Podkreślono, że suwerenność obu państw niemieckich ogranicza się tylko do jego własnego terytorium. Wymieniono także stałe przedstawicielstwa dyplomatyczne.

Po zatwierdzeniu układu zasadniczego między RFN i NRD, zawarto około dwudziestu kolejnych umów międzynarodowych. W tym czasie następował też stały wzrost w ruchu osobowym pomiędzy obydwoma krajami niemieckimi, a budżet NRD zasiliły opłaty pochodzące z obowiązkowych wymian dewiz, opłaty za tranzyt, wpłaty pocztowo - - telekomunikacyjne i inne środki o charakterze inwestycyjnym przeznaczone na poprawę sposobów komunikacji z Berlinem Zach.. Pomiędzy obydwoma krajami rozpoczęła się też współpraca kredytowa i handlowa.

Rozwój stosunków niemiecko - niemieckich i wzrastający nagle dopływ informacji do obywateli NRD uświadomił im dysproporcje rozwojowe obu państw niemieckich i zwiększył jeszcze w ich oczach atrakcyjność życia w Niemczech Zachodnich. Proces ten pogłębiało "skostnienie" enerdowskich struktur politycznych, podczas, gdy w wielu krajach dokonywały się już procesy demokratyzacji życia.

11 III 1985 roku przewodniczącym Komunistycznej Partii ZSRR został Michaił Gorbaczow, którego uważano za nowatora. Po objęciu władzy wyeliminował sporą część członków starego Biura Politycznego i awansował (podobnych sobie) zwolenników reform. Odrzucił marksistowsko - leninowską ideologie i podobną wizję NRD. Skłonny był też do rozmów w sprawie zmiany dotychczasowego statusu NRD.

Pierwszym znakiem zmian polityki ZSRR w sprawie niemieckiej była aprobata dla wizyty I sekretarza z NRD - Ericha Honeckera - w RFN we IX 1987 roku. Drugi miał miejsce w Berlinie 7 października 1989 roku - Michaił Gorbaczow przemawiając (dokładnie w czterdziestą rocznicę powstania NRD) nie dał jednoznacznego poparcia polityce Honeckera. Następnego dnia Niemiecką Republikę Demokratyczną zalała fala burzliwych demonstracji, skutkiem których Honecker poddał się do dymisji, a jego dotychczasowe stanowisko zajął Egon Krenz, który wkrótce zezwolił na przemieszczanie się do RFN na podstawie dowodu osobistego. 9 XI wprowadzono swobodę przekraczania granic między NRD a RFN bez dodatkowych formalności. Rząd NRD zezwolił na przekraczanie granicy z RFN we wszystkich granicznych punktach i w Berlinie Zachodnim. Upragniona od tylu lat wiadomość była tak szokująca, że początkowo niewiele osób dało jej wiarę. Dopiero o godzinie 21.30 w punkcie przy Bornholmer Strasse młode małżeństwo pokazało dowody osobiste i przeszło na "zachodnią" stronę. W ciągu następnych godzin mały wyłom w berlińskim murze zamienił się w ogromny otwór, przez wnętrze którego dosłownie "przelewali" się ludzie. Całe tysiące Niemców ze Wschodu prześcigając się, śmiejąc się i machając sztandarami przechodziło bez trudności obok spokojnej straży granicznej. Mur berliński przestał istnieć.

Niszczenie muru, (którego pierwsze epizody miały miejsce już podczas nasilenia się masowych demonstracji w Lipsku i Berlinie w 1989 roku) doprowadziło do jego całkowitego demontażu. Rozbieranie muru berlińskiego stało się symbolem przemian jesieni ludów, tak jak jego powstanie było przez wiele lat symbolem podzielonej Europy.

Po 3 X 1990 roku pierwszym kanclerzem zjednoczonych Niemiec został Helmut Kohl - dotychczasowy kanclerz RFN. Parlament ogólnoniemiecki ustalił, że stolicą Niemiec będzie Berlin. Odtąd jednoczenie ziem dawnych NRD i RFN postępowało nawet szybciej niż ktokolwiek z europejskich polityków byłby w stanie przewidzieć.

Wcześniej - bo już 12 IX 1990 roku w Moskwie podpisany został dokument kończący konferencję "2 + 4", który zjednoczonym Niemcom przyznawał suwerenność, 20 IX parlamenty obu zainteresowanych państw ratyfikowały układ zjednoczeniowy, a tym samym 3 X 1990 roku nadszedł kres istnienia NRD. W obrębie jej terenu wprowadzono nową strukturę federalną i utworzono 5 landów, które (na wzór landów zachodnich) zyskały prawo prowadzenia polityki w sprawie oświaty, zdrowia i w kwestiach regionalnych. W momencie zjednoczenia Niemiec obszar byłej Niemieckiej Republiki Demokratycznej został również częścią integralną Wspólnoty Europejskiej. Ostatniego dnia sierpnia 1994 roku z Niemiec wycofano ostatecznie wojska rosyjskie (stacjonujące dotąd w NRD). Wkrótce (kilka dni później) opuściły też Berlin wojska państw zachodnich. Tak powstało obejmujące obszar 356,3 tysięcy km² (składające się z 16 landów) nowe państwo niemieckie.

U progu 90. lat kresu dobiegł więc jednocześnie eksperyment z istnieniem państwa enerdowskiego. Z całą siłą ujawniło się, że od początku swego istnienia był to twór całkowicie sztuczny, który tylko pozornie miał miejsce w tradycji niemieckiej wielopaństwowości. Niemiecka Republika Demokratyczna stanowiła organizm oparty na czysto ideologicznym fundamencie. Ponieważ ta fundamentalna ideologia była jednak antyhumanitarna, nie pozwalało to na pełne utożsamianie się obywateli ze swoim państwem. I choć podporządkowali się, a komunizm w państwie wschodnioniemieckim funkcjonował czasem nawet lepiej niż w innych krajach bloku sowieckiego, NRD w oczach własnych obywateli nie wytrzymywała porównania z RFN. Niemcom zamieszkałym w NRD, RFN zawsze jawiła się jako sprawniejszy gospodarczo kraj o lepszym ustroju i jako kraj szczęśliwości z którego przypadkiem zostali wykluczeni.