Według encyklopedii PWN - patriotyzm to umiłowanie ojczyzny, zdolność poświęcenia się dla niej, stawianie dobra swego kraju ponad partykularne interesy własne i własnej klasy, profesji, partii itd. W niektórych sytuacjach historycznych także określenie orientacji politycznej (np. "patrioci" w czasie rewolucji francuskiej, Stronnictwo Patriotyczne w Polsce w końcu XVIII wieku, czy też "patrioci" jako zwolennicy rozstrzygnięć militarnych w przeddzień I wojny światowej i w czasie jej trwania). Patriotyzm często, choć nie we wszystkich językach i ideologiach, przeciwstawiany nacjonalizmowi, jako tylko takie przywiązanie do ojczyzny i tylko taka solidarność z własnym narodem, którym nie towarzyszy wrogość do innych narodów i chęć ich poniżenia, duma narodowa zaś nie przekształca się w megalomanię.
Można więc zadać pytanie czy patriotyzm to zjawisko, które często występuje we współczesnym świecie? Przecież nie brak postaw negujących lokalne tradycje. Nie brak też stwierdzeń, że cały świat to jedna wielka ojczyzna. Czy może z związku z tym, że granice państwowe zacierają się, to i umiłowanie swojej ojczyzny maleje? Czyżby więc większego znaczenia nabierał tzw. patriotyzm lokalny?
Wiele osób podkreśla, że o patriotyzm ujawnia się jedynie w momencie zagrożenia ich ojczyzny. Z pewnością wtedy więcej osób niż zazwyczaj identyfikuje się ze swoim narodem. Skłonne są też do wielu wyrzeczeń i poświęceń. Gotowi są oddać nawet życie za swoją ojczyznę. Ale przecież patriotyzm ma również inne oblicza. Przejawiać się może spełnianiem obywatelskich obowiązków, szanowaniem flagi, godła czy hymnu narodowego.
Na całym świecie ludzie identyfikują się z własnym narodem, państwem czy kulturą. Przejawia się to w różnoraki sposób. Niektórzy dbają o język ojczysty, inni pielęgnują zabytki. Część łączy patriotyzm z religią, dlatego szczególne znaczenie przypisywane jest świątyniom. Każdy naród ma swoje symbole czy hasła patriotyczne do których się odwołuje. Ponadto często przypominane są postacie, które wsławiły się poświęceniem dla ojczyzny.
Wszyscy patrioci chcą podkreślać swoją odrębność i wyjątkowość. Ale w radykalnych przypadkach może to prowadzić do postaw nacjonalistycznych. To zazwyczaj przynosi efekt odwrotny od zamierzonego i zaostrza sytuację międzynarodową.
Do postaw patriotycznych obywateli bardzo często odwołuje się władza państwowa. Tak było w przeszłości i podobnie jest teraz. Zazwyczaj czynione to jest w dobrej mierze. Jednak takie zabiegi pozwalają rządzącym manipulować poddanymi i zmuszać ich do ślepego wykonywania poleceń.
