MIGRACJA - migracją nazywamy proces przemieszczania się w przestrzeni ludzi, związany ze zmianą miejsca swojego zamieszkania lub pobytu osób. Przenoszą się one z miejsca swojego pochodzenia czyli miejsca wyjazdu do swojego miejsca przeznaczenia czyli po prostu miejsca przyjazdu.

W celu uzyskania rzeczywistych wyników dotyczących zmian liczby ludności zamieszkującej dane terytorium musimy dokonać skorygowania przyrostu naturalnego o saldo migracji. Oznacza się je skrótem SM i jest ono różnicą liczby imigrantów oraz osób emigrujących.

Imigracja - jest to przyjazd do obcego kraju w celu stałego pobytu, widziany ze strony kraju do którego się przyjeżdża

Emigracja - opuszczanie swojego kraju celem osiedlenia się za granicą na stałe

Repatriacja - jest to powrót do swojej ojczyzny, które na skutek różnych okoliczności: wojny, prześladowań znalazły się chwilowo poza jej granicami: jeńcy wojenni, więźniowie obozów koncentracyjnych, deportowani, wysiedleńcy, uchodźcy, ewakuowani. Repatriacja jest zazwyczaj uregulowana umowami dwustronnymi.

Deportacja - inaczej zesłanie, przymusowe, połączone z ograniczeniem wolności przesiedlenie osób do innego rejonu kraju albo całkowicie poza granice państwa, głównie ze względów politycznych, na podstawie decyzji władz administracyjnych. Jest to dodatkowe narzędzie represji wobec więźniów kryminalnych i politycznych.

Ewakuacja - przemieszczanie ludności przeważnie w drodze przymusu z określonego miejsca, objętego na przykład działaniami wojennymi, epidemią lub pożarem.

Gdy będziemy już znać wartość przyrostu naturalnego oraz salda migracji to będziemy mogli obliczyć rzeczywisty przyrost ludności PRZ, sumując pierwsze dwie wartości.

W praktyce saldo migracji nie ma dużego wpływu na liczbę ludzi zamieszkujących dany teren. Jedynym przypadkiem, gdy odgrywa on znaczącą rolę są przemieszczenia ludzi wywołane zbrojnymi, religijnymi lub kulturowymi konfliktami. Przeważnie jednak to przyrost naturalny kształtuje wartość przyrostu rzeczywistego.

Migracje, czyli tak zwany ruch wędrówkowy jest obecny na ziemi od zarania dziejów. Migracją nazywamy zmianę miejsca naszego zamieszkania na zawsze, bądź na czas określony. Do głównych przyczyn migracji zaliczamy:

  • poszukiwanie lepszych warunków życia, czyli tak zwane migracje ekonomiczne
  • akcje wysiedleńcze oraz repatriacyjne, czyli migracje polityczne
  • walki wojenne
  • różnego rodzaju klęski żywiołowe
  • ruch pielgrzymkowy, czyli tak zwane migracje religijne

MIGRACJE

dzielimy je na

ZEWNĘTRZNE WEWNĘTRZNE

ludzie przemieszczają się między ludność przemieszcza się w obrębie

krajami swojego państwa

Największe migracje starożytności oraz średniowiecza:

  • migracje mieszkańców państw Morza Śródziemnego w stronę Azji, Zachodniej Europy oraz Afryki Północnej; na przykład mieszkańcy Fenicji, Grecji oraz Rzymu
  • zaludnianie Europy przez ludy celtyckie oraz germańskie
  • migracje Mongołów w Europie i Azji
  • przybycie Turków oraz Arabów do Azji południowo-zachodniej oraz Afryki północnej

Era odkryć geograficznych dała nowe możliwości i rozpoczęła wielką epokę ruchów migracyjnych mających na celu kolonizację. Był to początek ekspansji Europejczyków, która utrzymywała się przez kilka wieków. Wśród europejskich kolonizatorów dominowali Hiszpanie, Portugalczycy oraz Anglicy. Swe kolonie zakładali w obu amerykach: Południowej oraz Północnej, Nowej Zelandii oraz Australii. Do dużych migracji należy zaliczyć także handel niewolnikami, którzy z Afryki trafiali do krajów Północnej i Południowej Ameryki.

Wiek XIX oraz XX to zwiększenie się ruchu migracyjnego w kierunku Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, a później Kanady, Nowej Zelandii, Australii, Argentyny, Brazylii, Wenezueli oraz Afryki Południowej. Migrację osiągnęły swój szczyt w pierwszej dekadzie wieku dwudziestego.

W okresie powojennym ruch migracyjny do Stanów Zjednoczonych zdominowany został przez Azjatów, a przede wszystkim Japończyków oraz Chińczyków. W czasach dzisiejszych ludzie imigrują przede wszystkim do Ameryki Północnej oraz do krajów zachodnioeuropejskich. Największą część emigrantów stanowią mieszkańcy Wschodniej Europy, a także ludność z byłych azjatyckich oraz afrykańskich kolonii.

A teraz przedstawmy kilka przykładów wewnętrznych migracji:

  • ludność migrująca ze wschodnich stanów USA do zachodnich
  • ruch migracyjny ludności czarnej ze stanów południowych USA do północnych
  • zasiedlanie Syberii oraz Dalekiego Wschodu przez Rosjan

występująca praktycznie we wszystkich państwach świata i będąca wynikiem poszukiwania pracy, migracja ludności wiejskiej do miast

Demograficzne prognozy na najbliższe pięćdziesięciolecie zakładają, iż najbardziej zaludnionym państwem będą Indie, Chiny zaś spadną na drugą pozycję co będzie wynikiem bardzo radykalnych posunięć w polityce demograficznej, która dziś prowadzą Chiny w celu zmniejszenia urodzeń. Kolejne pozycje zajmie Pakistan, Stany Zjednoczone oraz Nigeria. W skali całego świata bierze się pod uwagę trzy możliwości dalszego rozwoju liczby ludności. Pierwsza prognoza mówi o wzroście liczby mieszkańców Ziemi do roku 2070, po tym zaś roku ich liczba ma zacząć stopniowo maleć. Według drugiej z proponowanych prognoz liczba ludności powinna ciągle wzrastać, jednak będzie on z biegiem czasu coraz mniejszy. Zakłada się według tej teorii, iż liczba ludności w roku 2150 wyniesie 12 miliardów. Ostatni ze scenariuszy mówi o 28 miliardach ludzi w roku 2150. Absurdalnie jest to wizja z największą dawką pesymizmu, gdyż coraz mniej będzie przestrzeni życiowej.

PRZYROST NATURALNY

Przyrostem naturalnym nazywamy różnicę pomiędzy liczbą żywych urodzeń a zgonów w określonym czasie. By możliwe było porównanie tegoż zjawiska, używa się wskaźnika (lub stopy) przyrostu naturalnego i oznacza się go skrótem PN. Jest to mówiąc dokładniej różnica liczby żywych urodzeń do liczby zgonów pomnożona razy tysiąc mieszkańców. Przeważnie chcąc obliczyć ten współczynnik używa się stanu ludności danego terytorium z połowy okresu, dla jakiego zamierzamy go obliczyć. Jeśli obliczamy ten wskaźnik dla jednego roku to podstawą naszych obliczeń jest stan ludności z 30 czerwca tegoż roku. Wskaźnik ten podawany jest w promilach. Stopa przyrostu naturalnego jest różna na wszystkich kontynentach, co jest spowodowane różnym poziomem gospodarczym poszczególnych państw. Największą dynamiką przyrostu naturalnego odznaczają się kraje afrykańskie, azjatyckie oraz państwa Ameryki Łacińskiej. Najmniejszy przyrost naturalny jest charakterystyczny dla krajów europejskich. Wysoki wskaźnik przyrostu naturalnego cechujący państwa o słabym rozwoju gospodarczym jest rezultatem wielu względów kulturowych oraz demograficznych, między innymi:

  • znaczna ilość kobiet w młodym wieku będąca w rozrodczym wieku
  • tradycyjny model rodziny charakteryzujący się dużą dzietnością
  • znikomy dostęp do antykoncepcji, który w krajach o rozwiniętej gospodarce z

powodu powszechności użytku zmniejsza ilość urodzeń

Współczesna demografia wyróżnia 5 faz w rozwoju demograficznym społeczeństw:

  1. Pierwsza faza charakteryzuje się bardzo wysoką stopą urodzeń oraz zgonów. Przeciętna kobieta rodzi w swoim życiu sześcioro lub więcej dzieci. Jest to tak zwany współczynnik dzietności wyznaczany dla kobiet będących w rozrodczym wieku. Duża ilość zgonów spowodowana jest zacofaniem populacji, złymi warunkami życia, a także nie zadawalającą opieką zdrowotną. Efektem tych czynników jest nieduży przyrost naturalny. Ludzie dożywają średnio 45 roku życia. W fazie tej znajdują się najbiedniejsze oraz najsłabiej rozwinięte gospodarczo państwa Afryki.
  2. W fazie drugiej stopa urodzeń ciągle utrzymuje się na wysokim poziomie. W rozrodczym wieku znajduje się duża ilość kobiet. To cecha "odziedziczona" po fazie pierwszej. Współczynnik dzietności mieści się w przedziale od 4,5 do 6 dzieci przypadających na każdą kobietę. Ciągle dominującym modelem rodziny jest rodzina wielodzietna. Lepsza opieka zdrowotna oraz bardziej dogodne warunki życia zmniejszają znacznie stopę zgonów. Szybko podnosi się przyrost naturalny, który dochodzi ponad 20%. Bardzo często tą fazę określa się mianem eksplozji demograficznej. W dzisiejszych czasach ta faza charakteryzuje między innymi: Nigerię, RPA oraz Meksyk.
  3. Trzecia faza odznacza się spadkiem stopy urodzeń. Współczynnik dzietności dla kobiet klaruje się między 3-4,5. Zmniejsza się także stopa zgonów, ale nie jest już on tak znaczny jak w fazie drugiej. Efektem jest zmniejszający się współczynnik przyrostu naturalnego. Ludzie dożywają średnio 65 lat. W fazie trzeciej znajdują się na przykład: Turcja, Chiny oraz Argentyna.
  4. Faza czwarta to dalszy spadek stopy urodzeń. Stopa zgonów zaś osiąga niską wartość i utrzymuje się na niej. Faza ta charakteryzuje się niewielkim przyrostem naturalnym. Współczynnik dzietności wynosi mniej niż 3 dzieci na każdą kobietę. Wszystko to wiąże się z poczynającym się zmieniać modelem rodziny, który proporcjonalnie jest tym mniejszy im bogatsze jest społeczeństwo. Ludzie żyją średnio dłużej niż 65 lat. Do państw będących obecnie w tej fazie zaliczamy: Norwegię, Francję, Japonię, a także Polskę.
  5. Faza piąta stanowi już fazę niejako "upadku" społeczeństwa. Może w niej dojść do ujemnego wskaźnika przyrostu naturalnego, czyli ubytku. Zatem stopa zgonów jest większa od stopy urodzeń. Do państw znajdujących się w tej fazie możemy zaliczyć: Rosję, Węgry oraz Ukrainę.

Funkcje miast (to ich przewaga nad wsią):

  • funkcja rolnicza - większość miast na swych obrzeżach posiada tereny użytkowane rolniczo przez co pełni również funkcje rolniczą
  • funkcja administracyjna - są to miasta, które są siedzibą wszelkiego rodzaju władz oraz urzędników administracji na różnych szczeblach
  • funkcje turystyczno-wypoczynkowe - zaliczamy do nich ośrodki, które posiadają dominującą funkcję turystyczną, są to typowe kurorty górski bądź też nadmorskie: Krynica, Zakopane, Karpacz, Sopot, Łeba, a także ośrodki miejskie, które mogą się poszczycić zabytkami architektury, na przykład: Warszawa, Toruń, Kraków, Poznań, Wrocław
  • funkcja transportowa - można tak nazwać ośrodki leżące w miejscach skrzyżowania szlaków komunikacyjnych, a także pełniące rolę dużych portów, jak Gdynia
  • funkcja handlowa - w ostatnim czasie bardzo prężnie się rozwija szczególnie na pograniczu polsko-niemieckim
  • funkcja obronna - dziś przeważnie pełni rolę ciekawostki oraz zabytku
  • funkcja religijna - to ośrodki szczególnego kultu religijnego, a ich funkcje to obsługa ruchu pielgrzymkowego, w Polsce taką rolę spełnia: Częstochowa, Licheń oraz Kalwaria Zebrzydowska
  • funkcja kulturalno-oświatowa - posiadają ją miasta, gdzie znajdują się różne ośrodki edukacyjne (począwszy na szkole podstawowej na uniwersytecie kończąc), ośrodki badawcze, teatry, kina, filharmonie i inne, na przykład: Warszawa, Lublin i Kraków
  • funkcja przemysłowa - która przez wielu uważana jest za najważniejszą w procesie miastotwórczym, w wielu przypadkach zaistnienie przemysłu prowadziło do tworzenia się ośrodków miejskich; w Polsce przykładami mogą być: miasta Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (Bytom, Katowice, Gliwice), poza granicami kraju to przykładowo miasta leżące w Zagłębiu Ruhry (Essen, Dusseldorf, Dortmund), angielskie ośrodki ( Nottingham, Birmingham, Sheffield) oraz Donieck z ukraińskiego Zagłębia Donieckiego
  • funkcje usługowe - nastawione na zaspokajanie różnorakich potrzeb mieszkańców

Saldo migracji z uwzględnieniem wsi oraz miasta w Polsce:

1990

113 tysięcy

1991

106 tysięcy

1992

86 tysięcy

1993

60 tysięcy

1994

39 tysięcy

1995

27 tysięcy

1996

23 tysiące