Albert Einstein

Albert Einstein, urodzony 14.03.1879 roku w Ulm (Niemcy) jako syn Hermanna oraz Pauliny Koch. Rok później przeprowadził się wraz z rodziną do Monachium. Ponieważ jako dziecko był raczej skryty i cichy, nikt nie podejrzewał jego niezwykłego talentu. Wręcz przeciwnie, miał opinię dziwnego dziecka, Gdy miał dziesięć lat, rozpoczął naukę i gimnazjum imienia Leopolda (w Monachium), gdzie sztywne zasady i dyscyplina niemiecka wybitnie mu nie odpowiadały. Tak więc nauka przedmiotów humanistycznych (łacina, greka) nie napawała go entuzjazmem. Wszystko zmieniło się w momencie rozpoczęcia nauki matematyki, którą zainteresował go wuj, inż. J. Einstein. Już jako dwunastolatek znał zagadnienia z geometrii i postawił sobie na celu rozwikłanie tajemnic świata. Jednak swe młodzieńcze marzenia urzeczywistniał w dość specyficzny sposób. Tak samo jak podstawówce, tak i w dalszym toku nauki, edukacja młodego geniusza była dość zawiła. Gdy w 1894 roku jego rodzina przeprowadziła się do Mediolanu (jego ojciec dostał tam pracę), Einstein, chcąc ukończyć gimnazjalną edukację, został w Monachium. Jednak szybko zrezygnował z dalszej nauki i przeniósł się do rodziny. W wieku lat siedemnastu, dostał się na Szwajcarską politechnikę. Było to jego drugie podejście na tę uczelnię, gdyż rok wcześniej nie powiodło mu się na egzaminie wstępnym. Dopiero tam zrozumiał, że bardziej od matematyki interesuje go fizyka i to ona będzie jego dziedziną przewodnią. Zagłębiał się w prace wielkich fizyków, takich jak Hermann von Helmholtz czy James Clark Maxwell. Jako student nie odznaczał się wybitnymi osiągnięciami, na uczelni czuł się raczej skrępowany. Uważał, że w takim systemie szkolnictwa nie rozwijają uczniów ani potrafią w pełni wykorzystać ich potencjału umysłowego. Studia ukończył uzyskaniem dyplomu w roku 1900, a dwa lata później został młodszym inspektorem szwajcarskiego urzędu patentowego. Jego zadaniem były drobiazgowe prace badawcze oraz opisywanie przeznaczenia wynalazków wszelkiego rodzaju. Jak się można domyślać, charakter tego zawodu pozwalał na poszerzanie horyzontów poprzez wzbudzanie zainteresowań zarówno czasem, jak i przestrzenią. Mimo, że Einstein w tym okresie trzymał się niejako w odosobnieniu od kręgu fizyków, był na bieżąco ze wszystkimi odkryciami w tej dziedzinie. Gdy w 1905 roku wydał swoje prace, zyskał uznanie w otoczeniu fizyków. Cztery lata później zakończył pracę w urzędzie patentowym na rzecz rozpoczęcia kariery uniwersyteckiej. Działalność swoją zapoczątkował na uczelni w Pradze. Jednak nastroje antysemickie tam panujące spowodowały, że w 1912 roku wrócił na uczelnię w Zurychu. Po kolejnych dwóch latach został nominowany do specjalnie utworzonego dla niego stanowiska w Pruskiej Akademii Nauk. Oprócz tego, zaczął wykładać jako profesor na Uniwersytecie Berlińskim, mógł więc bez trudu oddać się badaniom naukowym. Już po kilku latach po publikacji swojej pracy na temat ogólnej teorii względności potwierdziły ją badania przeprowadzone w obserwatorium astronomicznym. Już kilka lat wcześniej Einstein założył ugięcie promienia światła gwiazdy pod wpływem dużej masy (jaka ma np. Słońce) i jak się okazało, przypuszczenie to było słuszne. Badania na ten temat polegały na obserwacji lokalizacji ciała niebieskiego na niebie w dużej odległości od Słońca a następnie porównaniu wyników z położeniem tej gwiazdy, której promienie znajdowały się blisko Słońca. W klasycznej teorii, która zakładała płaską przestrzeń, ten promień ugięcia byłby dwukrotnie mniejszy, niż jakby to wynikało z ogólnej teorii względności. W swojej późniejszej karierze, Einstein zyskał ogromny prestiż. Zapraszano go na publiczne wystąpienia, zaczął bywać obracać się w wykwintnym środowisku, a jedna z jego najpopularniejszych (i do tej pory wznawianych) publikacji książkowych "Out of My Later Years" łączy w sobie prace z różnych dziedzin, zawierające treści socjalistyczne, poruszające problem upadku moralnego czy dotykające tematu stosunków między białą a czarną rasą ludzką. Tu widoczne jest podobieństwo do Freuda, z którym zresztą Einstein utrzymywał kontakt korespondencyjny. Oboje wyznawali liberalne poglądy, charakterystyczne dla tamtego okresu. Napisał wiele ciekawych prac. Słynne powiedzenie Einsteina, że "Bóg nie gra w kości" dotyczy statystyki kwantowej. Zaś co do religii i istnienia Boga zwykł mawiać: "Nie można pytać o to kogoś, kto z coraz większym zdziwieniem próbuje zbadać i zrozumieć nadrzędny porządek wszechświata". Sam był agnostykiem, cechował go sceptycyzm. Większość czasu spędzał samotności, dlatego ciężko jest opisać jego osobowość. Nie dawał po sobie poznać, co myśli na temat drugiej osoby, nie był skory do okazywania uczuć, jednak potrafił oddać się bezgranicznie oddać się pracy na rzecz ludzkości. U szczytu swej sławy przeżył ciężko rozwód z pierwszą żoną, Milevą Marić, która urodziła mu dwójkę dzieci. Jeden z jego synów chorował na schizofrenię, a córeczkę, urodzoną jeszcze przed ślubem, oddali do adopcji. Powtórnie ożenił się z Elsą Lowenthal, swoją daleką krewną, która umarła 1936 roku. Einstein, jako człowiek o poglądach pacyfistycznych, dołączył się do zwolenników Bertranda Russella podpisując jego manifest pokojowy jako protest przeciwko zbrojeniom jądrowym w kwietniu 1953 roku. Chwilę potem pęknięcie tętniaka aorty zagroziło jego życiu, jednak wrócił do zdrowia, nie zgadzając się przy tym na operację. Jak powiedział, "Chcę odejść wtedy, kiedy sam zechcę. Sztuczne przedłużanie życia jest niesmaczne", tak umarł spokojnie dwa lata potem, 18 kwietnia 1955 roku.

Izaak Newton

Chyba każde dziecko słyszało opowieść o jabłku, które spadło na głowę Izaaka Newtona, siedzącego w sadzie pod drzewem. I właśnie to trywialne z pozoru wydarzenie, skłoniło go do rozmyślań i pchnęło ku odkryciu podstawowego oddziaływania jakim jest oddziaływanie grawitacyjne, zwane też ciążeniem powszechnym. Niewątpliwie opowiastka ta ma charakter anegdotyczny, bo jak wiemy, opisanie teorii grawitacji nie było przecież czymś przypadkowym, ale wymagało niezwykle precyzyjnego myślenia, wyobraźni fizycznej oraz wiedzy matematycznej.

Izaak Newton (1642- 1727) pochodził z ubogiej, farmerskiej rodziny ze wsi Woolsthorpe, położonej w pobliżu Cambridge (Anglia). Gdy ukończył szkołę średnią, został przyjęty na Trinity College. Uczelnia ta była jednym z oddziałów uniwersytetu mieszczącego się w Cambridge. Po jej ukończeniu w 1668 roku otrzymał tytuł magistra. Jeden z wykładowców przekazał mu katedry: matematyczną i fizyczną (na uczelni w Cambridge), na której Newton pracował przez ponad trzydzieści lat. Na początku wykładał optykę. Jak sam twierdził, najbardziej udany okres w jego pracach naukowych przypada na lata 1665-66. Te dwa lata przyniosły mu najwięcej osiągnięć w historii całej fizyki. Sam Newton uważał je za "złoty" okres w swoim życiu. Do głównych osiągnięć możemy zaliczyć opisanie podstawowych twierdzeń rachunku całkowego i różniczkowego (w tym samym czasie tę dziedzinę analizy matematycznej rozwinął także Leibniz). Rozpoczął także pracę nad projektem z dziedziny optyki- "Nowa teoria światła i kolorów" ("New Theory about Light and Colours"). Wtedy to opisał także podstawowe zasady dotyczące teorii powszechnego ciążenia. Izaak Newton był pierwszą osobą, która przeprowadziła doświadczenie z pryzmatem i światłem widzialnym oraz opisała na tej podstawie zjawisko rozszczepienia światła (ze światła białego na tęczę). Odkrycie to przyczyniło się do licznych gorących dyskusji w kręgach naukowych w temacie światła i jego natury (obecnie o tej sprawie już wiemy nieco więcej). Wszystkie twórcze i genialne pomysły Newtona powstały jeszcze gdy mieszkał w swojej rodzinnej wiosce, Woolsthorpe (to właśnie tam znalazł schronienie przed epidemią, która opanowała Cambridge). Jednak jednym z największych dzieł Izaaka Newtona była praca opublikowana w 1687 roku pod tytułem "Matematyczne podstawy filozofii naturalnej" ("Philosophiae naturalis principia mathematica"). Zawierała ona już wszystkie trzy zasady dynamiki klasycznej oraz opisane prawo powszechnego ciążenia, które pomogło w opracowaniu teorii o poruszaniu się planet i rozwiązaniu wielu innych kwestii z zagadnień astronomii (m.in. związek pomiędzy oddziaływaniem grawitacyjnym Księżyca a powstawaniem pływów morskich). W 1672 roku londyńskie Royal Society przyjmuje Newtona do swojego grona i w chwilę po tym wybiera go na swojego przewodniczącego. Nic więc dziwnego, że jego poważne problemy zdrowotne bardzo zaniepokoiła wszystkich naukowców i uczonych. Szczególne nasilenie choroby miało miejsce pod koniec XVII wieku. Wielu wybitnych matematyków koresponduje ze sobą w tej sprawie (Leibniz i Huygens). Jednak Newton wygrywa walkę z chorobą i szybko wznawia działalność naukową. Staje się członkiem Paryskiej Akademii Nauk. Po roku od tego wydarzenia Jan Bernoulli postawił przed współczesnymi najwybitniejszymi uczonymi dwa poważne problemy matematyczne do rozwiązania w przeciągu połowy roku. Jego zdziwienie nie miało granic, gdy po bardzo krótkim okresie czasu otrzymał prawidłowe rozwiązanie od anonimowego nadawcy. Mógł jedynie podejrzewać, że tylko Izaak Newton był w stanie udzielić tej odpowiedzi.

Ponieważ Izaak Newton publikował swoje dzieła dużo później w stosunku do faktycznego czasu dokonania odkryć, trudno jest ocenić wpływ, jaki jego dzieła wywarły na jego epokę. Przykładem może być opisane na przełomie lat 1665- 66 prawo powszechnego ciążenia. Zostało ono opublikowane dopiero po dwudziestu latach. Praca (napisana w latach 1673- 1683) pod tytułem "Arithmetica uniwersalis", dotycząca zagadnień z algebry wydana została w 1707 roku. Podobnie spawa się miała z rachunkiem całkowym i różniczkowym. G.W. Leibniz jako pierwszy przedstawił swoją wersję tego działu analizy matematycznej, mimo że to Newton pierwszy dokonał tych odkryć.

O ogromie zapału i ochoty tworzenia, samozaparciu i ambicji Newtona świadczą słowa samego uczonego: "Nauka jest jak kłótliwa i piękna kobieta. Jeśli chcesz mieć z nią do czynienia, musisz prowadzić wiecznie proces sądowy". Umarł w 1727 roku pod wpływem przewlekłej choroby.

Blaise Pascal

Pascal Blaise żył w latach 1623-1662. Zasłynął jako wybitny uczony w dziedzinach matematycznych i fizycznych a także w filozofii. Jego ojciec był poborcą podatkowym. Samego Pascala uważano za następcę Kartezjusza. Na jego przekonania miał wpływ jansenizm, ruch teologiczny i duchowy, którego cechowała surowość moralna oraz pesymistyczny pogląd na stan człowieka. Prąd ten miał na celu odnowienie Kościoła katolickiego na podstawie nauk świętego Augustyna. Pascal związał się z podparyskim klasztorem Port- Royal, który był ośrodkiem jansenistów. W późniejszym etapie życia działał aktywnie w sprawie sporu jansenistów z jezuitami (lata 1656- 1657). W napisanej przez siebie pracy "Myśli", która została opublikowana dopiero po jego śmierci, popierał uczuciową i psychiczną przyczynę wierzeń religijnych, nie aprobował za to racjonalizmu. Pracę tę Kościół uznał za herezję i umieścił na indeksie ksiąg zakazanych.

W rozważaniach na temat życia i Boga, Pascal opisuje świat jako tajemnicę, zagadkę dla człowieka, który nie jest w stanie w pełni poznać otaczającej go rzeczywistości. Dokonuje rozdziału między empiryzmem a religią. Według niego może zajść współistnienie wiary oraz nauki, niemniej jednak istnieje prawda nie- naukowa, na której opiera się właśnie teologia. Zwykł mawiać, że: "są dwie przesady: wykluczyć rozum, przyjmować tylko rozum".

Naniósł zmiany oraz rozwinął zasady logiki wraz z metodologią. Geometria była dla niego wcieleniem wiedzy, jednakże uważał, że ni jest w stanie ona opisać nieskończoności i nie daje odpowiedzi na dylematy moralne czy religijne. Zasady obowiązujące w geometrii pomagają tylko w poznaniu niektórych faktów bez przedstawienia ich pełnego zrozumienia. A jeśli człowiek nie rozumie czegoś, tym bardziej nie jest w stanie w pełni tego poznać. W tym przekonaniu (o bezużyteczności rozumu e toku poznania) Pascal sformułował tezę o możliwości zgłębienia tego, co transcendentne poprzez serce i wiarę. Uważał, że serce i rozum mają inną hierarchię wartości. Dlatego podstawą dogmatyzmu Pascala został sceptycyzm.

Gdy próbował dowieść, ze Bóg istnieje, posłużył się racjonalizmem. Znany "zakład Pascala" mówi o sytuacji, w której wraz z przyjęciem istnienia Stwórcy ryzyko jest niewielkie, stracić bowiem możemy tylko marną doczesność. Za to w momencie, gdy okaże się, że jednak mieliśmy rację, zyskujemy życie wieczne. Analizując ten wywód można dojść do prostego wniosku, że bardziej opłaca się żyć w przekonaniu o istnieniu Stwórcy, niż przyjąć postawę ateisty. W pracy pod tytułem "Człowiek bez Boga" pada bardzo trafne zdanie: "...czymże jest człowiek w przyrodzie? Nicością wobec nieskończoności, wszystkim wobec nicości, środkiem między niczym a wszystkim".

Blaise Pascal dobrze wiedział o ograniczonej możliwości poznania człowieka jako istoty tak małej względem ogromu wszechświata, że aż nieistotnej. Jednak człowiek jest osobą, czyli istotą rozumną i wolną, co też Pascal w swoich wywodach podkreślał. Słynne zdanie "Człowiek jest jak trzcina - najsłabsza rzecz w naturze, ale to trzcina myśląca" ukazywało, że korzystniejsze jest istnienie Boga, niż Jego brak. Typ filozoficzny, jakim się posługiwał, zawarł w "Myślach". Zainspirował nim egzystencjalistów na przełomie XIX i XX wieku, szczególnie tragicznością losu ludzkiego oraz porównaniem go do nieskończoności wszechświata.

Do wynalazków Pascala zalicza się m.in. arytmometr, skonstruowany w 1642 roku. Pracował nad prostym kalkulatorem (obsługującym tylko funkcję dodawania). Wpadł na pomysł wykorzystania w tym celu mechanizmu kół zębatych- wynalazek ten znany jest jako sumator Pascala. W dziedzinie matematycznej wsławił się sformułowaniem zasady indukcji matematycznej, wprowadził dwumian Newtona i trójkąt Pascala, zasłynął także w kombinatoryce i rachunku prawdopodobieństwa. Jako pierwszy wprowadził metody całkowania pól i objętości. Określił zasady podzielności liczb całkowitych. Interesował się również hydrostatyką, w której to dziedzinie także opisał związek pomiędzy ciśnieniem a parciem.