Woski to substancje organiczne, pochodzenia naturalnego, estry wyższych kwasów tłuszczowych oraz alkoholi monowodorotlenowych z parzystą liczbą atomów węgla (C16-C36). W woskach występują kwasy: palmitynowy, oleinowy stearynowy oraz ceratowy i lignocerynowy.
Woski wykazują szerokie zastosowanie w różnych dziedzinach życia człowieka. Są wykorzystywane w branży spożywczej, farmaceutycznej, papierniczej, gumowej, syntetycznej, kosmetycznej, elektrotechnicznej, w procesie produkcyjnym lakierów oraz farb.
Woski dzielimy na woski:
- naturalne;
- syntetyczne.
W skład wosków zwierzęcych mogą wchodzić sterole. Woski maturalne zawierają domieszki różnych alkoholi oraz parafin.
W czasie hydrolizy wosków uzyskujemy alkohole: cerylowy, cetylowy oraz mirycylowy.
Woski zawierają estry wykazujące się dużą trwałością oraz mają problemy z hydrolizą enzymatyczną w przeciwieństwie do tłuszczów Temperatura topnienia wosków wynosi około 50-900C, jest wyższa niż w przypadku tłuszczów. Nie rozpuszczają się w wodzie, ale wykazują rozpuszczalność w organicznych rozpuszczalnikach.
Woski spełniają funkcje ochronne zarówno u zwierząt, jak i roślin. Chronią przed wysuszeniem i urazami mechanicznymi, poprzez pokrycie warstwą ochronną skór, piór, liści oraz owoców. Zabezpieczają przed niekorzystnym wpływem środowiska (czynniki chemiczne oraz biologiczne). Wosk jest zawarty w skórce od jabłka. W skład skórki wchodzą: palmitynian cetylu oraz mirycylu, stearynian, alkany (C27 i C29).
Przykłady wosków
a) Lanolina
Jest to wosk zwierzęcy uzyskiwany w wyniku oczyszczenia owczej wełny. Lanolina jest pochodną kwasu palmitynowego oraz cholesterolu. Charakteryzuje się żółtą oraz lepką konsystencją. Posiada właściwości emulgacyjne. Łatwo tworzy emulsje, dobrze wchłania wodę. Wykazuje doskonałą rozpuszczalność w organicznych rozpuszczalnikach.
Zastosowanie:
- branża kosmetyczna;
- branża farmaceutyczna.
b) Wosk pszczeli
Główny składnik to palmitynian mirycylowy. Wosk ten ma zastosowanie w włókiennictwie oraz w procesie produkcyjnym wodoodpornych materiałów. Wykorzystywany także w do uzyskiwania past. Wykazuje znakomitą odporność na starzenie się.
c) Olbrot
To wosk uzyskiwany z wielorybiej czaszki. Składa się głównie z palmitynianu cetylowego.
d) Wosk cholesterolowy
Jest obecny w skórze, nadając elastyczność chroni zwierzęta przed niepożądaną infekcją bakteryjną.. Wykazuje dobrą rozpuszczalność w organicznych rozpuszczalnikach (benzen, benzyna, chloroform oraz eter). Doskonale wchłania wodę, ale nie rozpuszcza się w niej.
Wzrasta zainteresowanie woskami syntetycznymi oraz pochodzenia mineralnego (ozokeryt- wosk ziemny, choć to mieszanina węglowodorów stałych posiada właściwości fizyczne wosków). Zainteresowanie to jest spowodowane zwiększającym zapotrzebowaniem na tego rodzaju produkty.
