Największą grupę związków nieorganicznych tworzą sole. Nazwa ta pochodzi od łacińskiego słowa sal i oznacza wszystkie substancje, których właściwości są podobne do znanej od najdawniejszych czasów soli kamiennej.
Sól kamienna (halit) - chlorek sodu
- sól fizjologiczna jest to farmakologiczna nazwa 0,9% roztworu NaCl; spełnia rolę w przewodzeniu impulsów nerwowych
- na przykładzie NaCl omawia się procesy elektrolizy i osmozy
- występują solonośne pokłady w Polsce, zasolenie wód i gleb, a nawet źródłosłów nazw miejscowości: Solec Kujawski, Solec nad Wisłą, Salzburg
- chlorek sodu to także surowiec do otrzymywania sodu, chloru, kwasu solnego, węglanu sodu i oczywiście przyprawa kuchenna
Znaczenie soli:
1. Sól kamienna stanowi najważniejszy surowiec dla przemysłu chemicznego oraz spożywczego.
Sól kamienna pod postacią halitytu - skały osadowej chemogenicznej, złożona jest generalnie z ziaren minerału noszącego nazwę halit (czysty chlorek sodu), najczęściej spotyka się ją w postaci bezbarwnej lub białej ale również pomarańczowej, czerwonej, fioletowej, niebieskiej bądź czarnej, bardzo kruchej. Powstaje w procesie odparowywania zbiorników wodnych nie posiadających odpływu (w postaci wysychających jezior, mórz, lagun, tarasów zalewowych). Na terenie Polski złoża soli kamiennej występują na terenie Małopolski (kopalnia Wieliczka, Bochnia i Barycz) oraz na terenach Kujaw (kopalnia Inowrocław i Ciechocinek, gdzie sól uzyskiwana jest metodą wypłukiwania solanki), a także na terenach wschodniej Wielkopolski - Kłodawa (na dzień dzisiejszy najważniejsze złoże, eksploatacja przy pomocy metody podziemnej). Pomiędzy Żorami i Rybnikiem, a także nad Zatoką Pucką, znajdują się złoża mniejsze, nie ulegające eksploatacji.
2. Sole występują w przyrodzie pod postacią minerałów lub w organizmach żywych w postaci roztworów płynów ustrojowych.
Szereg najczęściej spotykanych związków chemicznych będących solami posiada nierzadko nazwy własne. Występują one pod nazwami:
- soli antymonowej
- soli Bertholleta
- soli czerwonej
- soli emskiej
- soli Fischera
- soli glauberskiej
- soli gorzkiej (soli angielskiej)
- soli kamiennej
- soli karlsbadzkiej
- soli kuchennej
- soli mądrości
- soli Mohra
- soli pinkowej
- soli Reineckego
- soli z Rochelle’a
- soli Schlippe’go
- soli Seignette'a
- soli szczawikowej
- soli warzonej
- soli żółtej
3. Sól kuchenna nosi potoczną nazwę chlorku sodu (NaCl), jest to związek chemiczny używany w postaci przyprawy w kuchni. Obecna na co dzień w sprzedaży sól jest solą jodowaną – przez wzgląd na zdrowie zostaje sztucznie ubogacona poprzez związki jodu.
Zdaniem dietetyków biała, rafinowana sól do tzw. biała śmierć (podobnie cukier i biała mąka). Wobec nadużywania w codziennym pożywieniu stanowi czynnik ryzyka wpływający na powstawanie tzw. choroby cywilizacyjnej w postaci nadciśnienia tętniczego. Powinno się stosować sól nierafinowaną, często określaną jako kamienną oraz sól morską, uzyskiwaną poprzez odparowanie wody morskiej.
4. Sole mineralne stanowią ważny składnik pożywienia człowieka, stanowią bowiem budulec oraz regulator. Zajmują około 4% organizmu człowieka (w postaci przykładowo ważnego chlorku sodu, a także soli wapniowych i magnezowych). Wobec niedoboru ilości soli mineralnych w pożywieniu zachodzą poważne zaburzenia.
- Nieodpowiednie, jednostajne odżywianie.
- Nadmierna potliwość (np. powodowaną utratą soli podczas uprawiania sportu).
- Biegunka i wymioty
- Nadmierne wydalanie lub zmniejszona ilość przyjmowanych płynów.
Sole mineralne obejmują: - makroskładniki, występujące w dużych ilościach w ciele człowieka (np. węgiel, azot, tlen, wapń); - mikroskładniki, występujące w małych ilościach w organizmie, stanowią niezastąpione elementy dla właściwego funkcjonowania, ich rola polega na regulacji procesów odbywających się na terenie komórek; są to m.in. żelazo, miedź, mangan, jod, kobalt, cynk i fluor.
