Pająki należą do typu stawonogów i gromady pajęczaków. W skład rzędu: pająki wchodzi w przybliżeniu 20 000 gatunków. Należą do nich pająki, kosarze, roztocza oraz świerzbowce.

SPOSOBY ZDOBYWANIA POKARMU

Pająki żywią się głównie owadami, są jednak gatunki zdolne do zaatakowania drobnych jaszczurek, ptaków, płazów i węży. Mają kilka charakterystycznych dla tego rzędu przystosowań do pobierania pokarmu. Najistotniejszym i zarazem najbardziej oryginalnym przystosowaniem do drapieżniczego sposobu życia jest umiejętność tworzenia sieci pajęczych. Pająki mają specjalny narząd, który produkuje bardzo wytrzymałą, lepką nić, z której powstają misternie plecione pajęczyny. Narządami tymi są kądziołki przędne, z których wydzielane są strumienie cieczy, która prawie od razu zasycha tworząc cieniutkie, elastyczne nici, które są podtrzymywane przez ostatnią parę tylnych odnóży i zlepiane w grubszą nić pajęczą. Pająk przędzie nić, która przyczepia się do pobliskich obiektów niesiona przez podmuchy wiatru. Taka pojedyncza zahaczona już np.: o gałęzie nić staje się dla pająka jakby mostem, po którym sprawnie się porusza i który stanowi początek skomplikowanej konstrukcji, jaką jest pajęczyna. Kądziołki przędne bardzo szybko produkują nici, którymi pająk dokładnie wzmacnia główną nić pierwotnie wytworzoną. Nici wykorzystuje do plecenia bardzo regularnego, skomplikowanego układu sieci. Kolejnym po utworzeniu mostu etapem przędzenia sieci jest rozwieszenie jakby ramy pajęczyny, której kąty zaczepiane są o gałęzie i inne elementy, na których ma zawisnąć pajęczyna. Po zaczepieniu ramy pająk plecie promienie sieci. Na tej podstawowej konstrukcji zaczyna uplatać spiralnie kolejne nici sieci. Sieć jest wypełniana przez niego kolejnymi nićmi w kierunku od środka na zewnątrz sieci. Na bazie tak wyprodukowanej sieci pająk wytwarza nici łowne, które są pokryte licznymi kroplami kleistej substancji. Pajęczyna utkana z takich lepkich nici jest bardzo skuteczną pułapką, w którą zaplątują się ofiary pająka. Ofiara, która próbuje wydostać się z sieci swymi nagłymi ruchami powoduje tylko coraz większe zaplątanie się w kleiste sidła pajęcze. Pająk dzięki specyficznej budowie odnóży nie przykleja się do swojej sieci i sprawnie podchodzi do schwytanej ofiary. Wiele pająków rozróżnia ofiary, które mogą się bronić żądłem albo ostrymi żuwaczkami. Pająk nie podchodzi od razu do takiej ofiary. Będąc w pewnym oddaleniu oplata ją jeszcze bardziej lepkimi nićmi, które zarzuca na nią niczym kowboj lassem.

Po schwytaniu i obezwładnieniu ofiary pająk wbija się w jej ciało za pomocą ostrych szczękoczułek. Wstrzykuje on do ciała ofiary silnie toksyczny jad, który razem z substancją wytwarzaną przez pajęczy gruczoł wątrobowy paraliżuje układ nerwowy ofiary i nadtrawia jej tkanki wewnętrzne. W wyniku tego trawienia powstaje luźna, półpłynna papka, którą pająk wsysa poprzez silnie umięśnioną gardziel i trawi już w swoim organizmie. Pokarm z gardzieli wędruje do jelita środkowego. W jelicie środkowym istnieje wiele wyrostków, które powiększają powierzchnię mogącą wchłaniać pokarm. Do jelita uchodzi również gruczoł wątrobowy, w którym produkowana jest wydzielina wątrobowa.

Pająki najczęściej oplatają martwą już ofiarę w nici tworząc jakby kokon i zanoszą ją do środka pajęczyny. Tutaj kończą zjadanie tkanek upolowanej ofiary.

Pajęczyny są wytworem natury, który może budzić zachwyt misternością wykonania i wytrzymałością. Sieci przybierają różne kształty. Sieciami pająki wyścielają również swoje gniazda i zabezpieczają nimi swoje młode.

Pająk może przy złych warunkach pogodowych opuścić swoją sieć i gdzieś się ukryć ale zawsze jest z siecią połączony poprzez nitkę sygnalizacyjną, którą tworzy nawet przez kilka godzin.

Pająki mają nogogłaszczki, które mimo że przypominają odnóża to nimi nie są. Nogogłaszczki pozwalają pająkom orientować się w terenie.

U wszystkich pajęczaków jest taka sama liczba odnóży. Mają one dwie pary odnóży gębowych oraz cztery pary odnóży krocznych. U pająków pierwsza para odnóży przekształcona jest w parę szczękoczułek, które leżą przed otworem gębowym pająka. Szczękoczułki są dwuczłonowe. W ich skład wchodzi duży człon podstawowe o cylindrycznym kształcie, którego koniec jest spłaszczony, ząbkowany i pokryty czuciowymi szczecinkami. Na dużym członie, na jego zewnętrznym przednim końcu leży drugi człon szczękoczułek: wąski i lekko wygięty, zakończony jakby pazurkiem. W drugim członie znajduje się kanał jadowy.

Nogogłaszczki są drugą parą odnóży pająka. Nogogłaszczki są zbudowane z aż sześciu członów. Członami tymi są kolejno: Są one pokryte włoskami czuciowymi.

biodro z wyraźnie rozwiniętą żującą płytką, krótki krętarz, długie udo, niewielka rzepka, nieco dłuższa goleń oraz stopa zakończona pazurkiem. Pazurek pozwala sprawnie poruszać się po pajęczynie. Ma on specyficzną budowę. Na jego wewnętrznej krawędzi znajduje się grzebień utworzony przez liczne wyrostki. Samce mają na stopie nogogłaszki narząd kopulacyjny.

U nasady nogogłaszczek pająka znajduje się otwór gębowy który od przodu ograniczają szczękoczułki, z kolei z boku ograniczają go płytki żujące wchodzące w skład nogogłaszczek. Tył otworu gębowego ogranicza płytka brzuszna, która stanowi wargę dolną. Pod wargą dolną znajduje się umięśniony ryjek, który pokrywa cieniutka warstwa kutikuli. Ryjek ten "wychodzi z ukrycia" i wysuwa się bardziej na przód dopiero podczas pobierania pokarmu.

Głowotułów otoczony jest w części bocznej warstwą miękkiej kutikuli. Nad biodrami pająka wytworzyły się małe płytki boczne, z kolei za jego wargą leży większa płytka brzuszna nazywana endosternitem.

Układ pokarmowy pająka

W toku ewolucji u pająków wykształcił się specyficzny układ pokarmowy, który wyróżnia je spośród innych grup zwierząt. Główny etap trawienia pokarmów zachodzi na zewnątrz ciała pająka, ponieważ pająki nie mają cech układu pokarmowego, które pozwoliłyby im mechanicznie trawić pokarm w obrębie tego układu. Trawią one wyłącznie tkanki ofiar wessane już z zewnątrz w płynnej postaci.

W skład układu pokarmowego pająków wchodzą:

  • ssący żołądek leżący w części tylnej tułowia pająka. Jego boczne ścianki łączą się przez silne mięśnie z endosternitem. Ściany żołądka pokrywa twarda kutikula, która tworzy 4 płytki: płytkę brzuszną, płytkę grzbietową i dwie płytki boczne.
  • jelito środkowe z licznymi wypustkami, ciągnące się do jadowych gruczołów, połączonych z nim przez dwa ślepo zakończone wyrostki. Gruczoły jadowe są umieszczone w głowotułowiu pająka. Leży ono w końcowej części tułowia, za żołądkiem.
  • wątroba mieszcząca się już w odwłoku ciała pająka i niemal całkowicie go wypełniająca.
  • Jelito tylne, czyli cewka o białawym zabarwieniu, która rozszerza się ku tyłowi. Do jelita uchodzą przewody z wątroby.
  • Pęcherz rektalny - rozszerzenie końcowe jelita tylnego.

Niewchłonięte resztki pokarmowe zostają wydalone z organizmu pod postacią kwasu moczowego i guaniny. W procesach wydalania udział biorą cewki Malpighiego, które leżą na granicy jelita środkowego i jelita tylnego