Ptaki to gromada kręgowców. Obejmuje około 9200 gatunków przystosowanych do życia w różnych środowiskach. Możemy wśród nich wyróżnić ptaki latające i nieloty.

Do nielotów, których kończyny przednie są zredukowane zaliczamy szybko biegające strusie, nandu, emu, kazuary oraz świetnie pływające pingwiny. Cechą charakterystyczną tych ptaków jest redukcja grzebienia mostka, który jest przyczepem dla mięśni skrzydeł.

Pozostałe ptaki świetnie latają. Cechuje je duża rozmaitość morfologiczna pozwalająca na opanowanie różnych siedlisk i zdobywanie różnorakiego pokarmu.

.

Ptaki latające mają opływowe ciało. Wyróżnia się w nim małą głowę, ruchliwą szyje, tułów, kończyny i ogon. Ciało pokryte jest piórami. W skórze nie ma gruczołów potowych. Jest tylko jeden gruczoł łojowy, tzw. gruczoł kuprowy, szczególnie dobrze rozwinięty u ptaków wodnych. Zakończenia kończyn tylnych pokryte są łuskami.

Wyróżniamy 2 typy piór: konturowe, do których zaliczamy lotki, sterówki i pióra okrywowe, oraz pióra puchowe. Lotki znajdują się na skrzydłach, sterówki na ogonie(8-12 piór), pióra okrywowe pokrywają całe ciało. Typowe pióro zbudowane jest ze sztywnej stosiny i chorągiewki. Cześć stosiny, która tkwi w skórze to dudka. Chorągiewka zbudowana jest z równolegle ułożonych promieni od których odchodzą promyki. Każdy promyk zaopatrzony jest w haczyki i listewki. Dzięki temu tworzy się zwarta powierzchnia. Pióra puchowe pełnią funkcje izolacyjne, z dudki nie wyrasta sztywna stosina tylko kilka nitkowatych wypustek. Ptaki wymieniają stare pióra na nowe raz na rok. Jest to pierzenie się ptaków. Barwa piór jest przeróżna, szczególnie kolorowo upierzone są samce w okresie godowym.

Nowym tworem u ptaków jest rogowy dziób. W zależności od rodzaju pobieranego pokarmu może być on krótki bądź długi, wąski lub szeroki, haczykowato zagięty, spłaszczony. Ptaki nie mają zębów. U nasady dzioba znajdują się dwa otwory nosowe.

Ptaki mają świetnie wykształcony wzrok. Mają bardzo duże oczy. Są zdolne do podwójnej akomodacji przez zmianę krzywizny soczewki i rogówki. Drugi z świetnie rozwiniętych narządów to słuch. Otwory słuchowe prowadzą do krótkiego ucha zewnętrznego, a ona do środkowego, gdzie jest jedna kosteczka słuchowa, strzemiączko. Błona bębenkowa oddziela obie części ucha.

Budowa anatomiczna

Szkielet jest bardzo lekki, pneumatyczny, czyli kości wypełnione są powietrzem. Czaszka zbudowana jest ze zrośniętych kości płaskich. Połączona jest z kręgosłupem za pomocą jednego kłykcia potylicznego. Otwór potyliczny przesunięty jest pod spód czaszki. Kręgosłup złożony jest z 5 odcinków: szyjnego( 9-25 kręgów), piersiowego(często zrośnięty w jedną kość, 5 kręgów) lędźwiowego, krzyżowego i ogonowego(9-12 kręgów). Odcinek lędźwiowy, krzyżowy i cześć ogonowego zrasta się w synsacrum.

Obręcz barkowa zbudowana jest z łopatek, kości kruczych i obojczyków. Obojczyki łączą się ze sobą w literę "V". Łopatki są długie, szablaste. Łączą się z mostkiem. Na mostku wyrasta grzebień, który jest przyczepem dla mięśni skrzydeł.

Obręcz miednicowa zbudowana jest z kości biodrowej, kulszowej i łonowej. Miednica jest typu otwartego. Kończynę tylną tworzą: kość udowa, goleniowa, skokowa oraz kości palców. Część palców jest zredukowana w zależności od gatunku, np. strusie mają tylko dwa.

Mięśnie są dobrze rozwinięte, szczególnie te, które biorą udział w locie.

Układ nerwowy: mózg jest pięcioczęściowy, najsilniej są rozwinięte: kresomózgowie i móżdżek, esowato wygięty rdzeń przedłużony. Słabo rozwinięte są narządy zmysłu smaku i węchu.

U ptaków dziób służy do pobierania pokarmu, następnie kęsy wędrują do rozszerzonej części przełyku- wola. Ulega tam wstępnej obróbce. Żołądek składa się z dwóch części: mięśniowej i gruczołowej. Niektóre ptaki połykają kamienie, które w żołądku biorą udział w rozcieraniu pokarmu. Za żołądkiem jest dwunastnica, jelito cienkie i grube, które uchodzi do kloaki.

U ptaków występuje podwójne oddychanie skoordynowane z poruszaniem skrzydłami. Możliwe jest to dzięki temu, że system oddechowy złożony jest z płuc i 9 worków powietrznych. Dodatkowo zmniejszają one ciężar ciała. W czasie wdechu powietrze wpływa do worków, w czasie wydechu wypływa ono z worków i przepływa przez płuca.

Serce zbudowane jest z dwóch komór i dwóch przedsionków. Są dwa obiegi krwi mały i duży. Nastąpiła redukcja zatoki żylnej i części naczyń krwionośnych. U ptaków funkcjonuje tylko prawy łuk aorty.

Nerki są typu ostatecznego. Ich produktem jest kwas moczowy. Ptaki nie mają pęcherza moczowo. Mocz z moczowodów przepływa do kloaki.

Rozmnażanie

Ptaki są rozdzielnopłciowe. Występuje wyraźny dymorfizm płciowy. Samiec jest bogato ubarwiony, samica zazwyczaj skromnie opierzona. Samiec posiada jądra i najądrza, które nasieniowodami uchodzą do steku. Samica jeden z jajników i jajowodów ma zredukowany.

Komórka jajowa zapładniana jest w jajowodzie, następnie otoczona zostaje słonką białkowa i pergaminowa. Na końcu jajo otoczone jest skorupą wapienna. W środku zarodek zaopatrywany jest w pożywienie przez żółtko, które w równowadze utrzymywane jest przez sznury białkowe. Jaja są wysiadywane . Pisklęta po wykluciu mogą być samodzielne-zagniazdowniki lub zależne od rodziców- gniazdowniki.

Budowa anatomiczna ptaków charakteryzuje się szeregiem przystosowań do lotu:

  • Opływowe ciało
  • Lekki, pneumatyczny szkielet
  • Kończyny przednie przekształcone w skrzydła
  • Grzebień na mostku
  • Nieruchome połączenie kręgów, usztywniony tułów
  • Zrośnięcie niektórych kości( kości czaszki, k. strzałkowa i k. piszczelowa w k goleniową, k. skokowa)
  • Pokrycie ciała piórami
  • Brak zębów
  • Występowanie worków płucnych
  • Redukcja pęcherza moczowego