Wszystkie organizmy żywe zbudowane są z jednej lub wielu komórek. Komórka jest podstawową jednostkę , która buduje wszystkie organizmy. Ciało komórki jest otoczone błona komórkową a jej wnętrze wypełnione jest cytoplazmą.
Komórki o zaawansowanym typie budowy określane są jako eukariotyczne i zawierają skomplikowane organelle, pełniące ważne funkcje metaboliczne.
Komórki o prostej budowie, z materiałem genetycznym nie otoczonym błoną i nie posiadające organelli nazywane są prokariotycznymi.
Poza cytoplazmą w komórce eukariotycznej znajdują się różne struktury zwane organellami. Najważniejszą strukturą w komórce jest jądro komórkowe, ponieważ w jego wnętrzu znajdują się struktury w których zakodowana jest informacja na temat budowy całej komórki. Jądro otoczone jest podwójną błoną komórkową z licznym porami, wewnątrz niego znajdują się chromosomy, jąderko zawieszone w kariolimfie. Chromosomy- są to cząsteczki kwasu nukleinowego nawinięte na specjalne białka -histony. W chromosomach występują pewne odcinki kwasu które są zawierają informacje dotyczące budowy różnych białek. Odcinki te, niosące informację genetyczną nazywane są genami. W zależności od rodzaju komórki kwasem nukleinowym może być DNA lub RNA. W komórkach prokariotycznych nośnikiem informacji genetycznej jest kwas dezoksyrybonukleinowy zbudowany z wielu podjednostek zwanych nukleotydami. Zbudowane są one z cząsteczek cukru, zasady i kwasu fosforowego. Geny zawarte w jądrze komórkowym uczestniczą w dziedziczeniu cech.
W komórkach prokariotycznych nie ma wyodrębnionego jądra, geny zlokalizowane są w cząsteczce kwasu rybonukleinowego RNA i nie są oddzielone od cytoplazmy błona jądrową.
W komórce eukariotycznej występują organelle zwane mitochondriami. Struktury te mają owalny kształt ,otoczone są podwójną błoną. Wewnątrz tych organelli pofałdowane błony tworzą regularne ułożone równolegle względem siebie struktury. Mitochondria pełnią ważną funkcje w metabolizmie komórkowym, tu zachodzą procesy oddychania ( łańcuch oddechowy i fosforylacja oksydatywna ) .Mitochondria są organellami półautonomicznymi ponieważ zawierają w sobie cząsteczki DNA , który ulega dziedziczeniu niezależnie od DNA jądrowego oraz koduje niektóre białka. Z związku z obecnością DNA w mitochondriach, struktury te mają zdolność do samonamnażania się.
Drugim typem organelli które wykazują pewna autonomię są plastydy ( chloroplasty ), które są charakterystyczne dla komórek roślinnych. Zbudowane są z dwóch błon -zewnętrzna otacza strukturę organelli , wewnętrzna buduje wewnątrz tylakoidy -zgrupowania woreczków ułożonych jedne na drugim. W tylakoidach oraz w przestrzeni je otaczającej ( matriks ) zachodzą proces fotosyntezy którego produktem są cząsteczki glukozy. W chloroplastach występuje pewna ilość kwasu DNA, zawierająca informacje na temat budowy tych plastydów. DNA plastydowy daje możliwość tym organellom namnażanie się niezależnie od DNA zawartego w jądrze.
Organellami komórek eukariotycznych będącymi strukturami błonowymi, są : retikulum endoplazmatyczne ( ER )- stanowiące system błon nałożonych na siebie , uczestniczących w procesach metabolicznych ( tworzenie związków organicznych ) oraz aparat Golgiego, który zbudowany jest z cystern ( spłaszczonych pęcherzyków) , uczestniczy on obróbce i transporcie substancji powstałych w ER. Strukturami błonowymi są także lizosomy. Są to pęcherzyki powstałe z ER poprzez oderwania się fragmentu błony. Struktury te biorą udział w trawieniu wewnątrzkomórkowym.
Innymi strukturami komórek eukariotycznych są wakuole. Otoczone są one pojedynczą błona zwaną tonoplastem, ich wnętrze wypełnione jest sokiem komórkowym. Funkcja wakuol jest utrzymanie prawidłowego turgoru komórki.
W cytoplazmie komórek eukariotycznych występują również niewielkie struktury - rybosomy.
Rybosomy zaangażowane są w procesy translacji- syntezy białek. Nazwa tych struktur wzięła się z tego , że zbudowane są one z białek i cząsteczek kwasu nukleinowego. Obecność ich ilość obserwuje się w retikulum endoplazmatycznym , plastydach , mitochondriach i jąderku.
Błonę komórkową stanowi dwuwarstwa lipidowa, złożona przede wszystkim z fosfolipidów oraz białek błonowych. Błona ta jest półpłynna i elastyczna dzięki temu może zachodzić transport błonowy niektórych cząsteczek.
Komórki prokariotyczne nie zawierają tych wszystkich funkcjonalnych struktur. Ich materiał genetyczny w postaci RNA zawieszony jest w cytoplazmie. Cały RNA komórek prokariotycznych niesie informacje w postaci genów, nie oddzielonych od siebie tak, jak ma to miejsce w przypadku materiału genetycznego w komórkach eukariotycznych. W komórkach prokariotycznych odczytywanie kodu genetycznego i produkcja białek zachodzi bardzo szybko, lecz wiąże się to z częstszymi mutacjami powstającymi w czasie podziałów komórkowych. Komórki prokariotyczne oprócz błony komórkowej posiadają także ścianę komórkową.
W obrębie komórek eukariotycznych wyróżniamy komórki zwierzęce i roślinne. Różnią się one między sobą występowaniem lub brakiem pewnych struktur komórkowych.
Komórki roślinne zawierają plastydy w których zachodzą procesy fotosyntezy typowe dla roślin, wakuole ważne w utrzymywaniu turgoru w komórce, regulujące zawartość wody w komórce. Komórki roślinne otoczone są sztywną ścianą komórkową wysycaną dużą ilością celulozy , która ma za zadanie utrzymywanie jej odpowiedniej struktury i kształtu.
W komórkach zwierzęcych za utrzymywanie prawidłowego kształtu komórek odpowiedzialny jest mocno rozbudowany cytoszkielet zbudowany przede wszystkim z włókien aktynowych. Komórki te nie posiadają ściany komórkowej. Charakterystyczna dla komórek zwierzęcych jest obecność centrioli - struktur tubularnych odpowiedzialnych za tworzenie się wrzeciona podziałowego w procesie podziału komórkowego.
