Wielopolski Aleksander (1803-1877)

arystokrata, filozof, konserwatysta. Studiował prawo na uniwersytetach w Warszawie, Paryżu i Getyndze. W młodości działał w konspiracyjnych kołach polityczno-samokształceniowych. W czasie powstania listopadowego był związany ze służbą dyplomatyczną i wyjeżdżał z posłannictwem do Londynu.

Po klęsce powstania uznał, że znacznie korzystniejsza dla sprawy polskiej będzie polityka ugody z carem (lojalizm). Wierzył, że w ten sposób Polacy szybciej zyskają autonomię, a może nawet i niepodległość. Za tę postawę car Mikołaj II mianował go przewodniczącym resortu oświaty w Królestwie, a następnie postawił go na czele resortu spraw wewnętrznych (1861 r.). Wielopolski otrzymał zadanie uspokojenia patriotycznych nastrojów w Królestwie. Jego postawa była jednak powszechnie odrzucana i nie udało mu się przekonać Polaków, że nie warto drażnić cara, lecz lepiej z nim współpracować.

W październiku 1861 r. wprowadził stan wojenny w Królestwie Polskim i guberni litewskiej, a następnie podał się do dymisji. Mimo trudności Wielopolski przekonał jeszcze cara, że przeprowadzi w Królestwie pewne reformy i uspokoi antyrosyjskie nastroje. Mikołaj II powołał więc w czerwcu 1862 r. rząd cywilny dla Królestwa, na czele którego stanął Wielopolski. Za zgodą cara doprowadził do spolszczenia szkół i urzędów, powołał w Warszawie Szkołę Główną (uniwersytecką), przeprowadził oczynszowanie chłopów (w swoim majątku zrobił to już w 1846 r.), zrównał w prawach Żydów.

Mimo wszystko potępiono go za współpracę z zaborcą, rozwiązanie Towarzystwa Rolniczego i nie podzielano jego opinii, że marzenia o niepodległości Polski są nierealne i najlepszym wyjściem jest autonomia w państwie carów. Chcąc zapobiec wybuchowi powstania (styczniowego), Wielopolski przygotował projekt imiennej branki do wojska, by w ten sposób pozbyć się na jakiś czas młodzieży (głównie "czerwonych") marzącej o niepodległościowej walce. Latem 1863 r. opuścił Warszawę.