prawa i obowiązki obywatela

w każdym demokratycznym państwie określa je konstytucja. W XX w., a zwłaszcza po II wojnie światowej podjęto starania zmierzające do zabezpieczenia, wspierania i rozwoju podstawowych praw człowieka. Bardzo ważnym posunięciem było uchwalenie przez ONZ 10 XII 1948 r. Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, która stała się podstawą dla wewnętrznego ustawodawstwa państw. 16 XII 1966 r. przyjęto Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Socjalnych i Kulturalnych, które zawierają normy regulujące najważniejsze prawa i wolności człowieka. Te trzy deklaracje stanowią Kartę Praw Człowieka.

Z czasem powstały też pakty i systemy regionalne, które bardzo szczegółowo uzupełniają wcześniejsze deklaracje, odnosząc się do pewnych grup ludzi (dzieci, kobiety, uchodźcy) lub sytuacji (np. wojna). Kartę Praw Człowieka ratyfikowało tylko ok. 120 państw. Obecnie możemy wyodrębnić 3 "poziomy" praw obywatelskich:

· prawa osobiste oraz obywatelskie i polityczne - np. prawo do życia, równości wobec prawa, uczestniczenia w życiu publicznym kraju;

· prawa społeczne, gospodarcze i kulturalne - np. prawo do pracy, informacji, nauki;

· prawa ogólne - prawo do pokoju, demokracji, czystego środowiska.

Najważniejsze obowiązki obywatelskie to: wierność wobec własnego państwa i troska o wspólne dobro, przestrzeganie prawa, ponoszenie ciężaru świadczeń publicznych (podatki), obrona ojczyzny.