HOZJUSZ STANISŁAW (1504-1579) - wybitny teolog i biskup warmiński, od 1561 r. kardynał, czołowy przywódca kontrreformacji w Polsce. Zwolennik wewnętrznej reformy Kościoła katolickiego i uczestnik soboru trydenckiego (1545-63). Na zlecenie piotrkowskiego synodu prowincjonalnego opracował w 1551 r. katolickie wyznanie wiary Confessio fidei Catholicae Christianae. Należał do wyjątków wśród XVI-wiecznych biskupów polskich, którzy często utrzymywali bardzo bliskie kontakty z innowiercami.
Hozjusz od samego początku swej działalności stał po stronie kontrreformacji. Aby wzmocnić ten obóz w Polsce, założył w 1564 r. w Braniewie pierwsze kolegium jezuickie i sprowadził ten zakon do Polski. Był człowiekiem bardzo uczciwym, hojnym i pracowitym, pozostawił po sobie bardzo obfitą korespondencję. Jego osobistym dramatem była choroba gardła, która utrudniała mu publiczne wystąpienia (kazania), a nawet normalne kontakty z innymi ludźmi. Zygmunt August miał mu za złe wtrącanie się do polityki (Hozjusz sprzeciwił się wygnaniu arian z Polski, gdyż uważał, że należy wyrzucić wszystkie sekty albo żadną) i w 1569 r. wysłał kardynała do Rzymu. Hozjusz uważał, że pomniejszanie władzy Kościoła katolickiego jest początkiem próby obalenia wszelkiej władzy oraz że spory doktrynalne wśród polskich innowierców doprowadzą do upadku reformacji w Polsce. Był też m.in. kandydatem na papieża.