CYCERON (MAREK TULIUSZ CYCERON, 106-43 p.n.e.)

rzymski polityk, orator i filozof. Pochodził z Arpinum, ale wykształcenie zdobył w Rzymie, gdzie studiował prawo i filozofię. Przez pewien czas pracował jako adwokat, ale przerwał praktykę i wyjechał na dalsze studia do Grecji, a następnie podróżował po Azji. Po powrocie do Rzymu zaangażował się w politykę i objął stanowisko kwestora, a w 75 r. p.n.e. jako pierwszy w swoim rodzie został senatorem. Później sprawował też urzędy edyla, pretora i konsula. Ponieważ jako konsul złamał prawo - po stłumieniu spisku Katyliny wykonał na jego uczestnikach wyrok śmierci z rozkazu senatu, ale bez wyroku sądu - musiał udać się na wygnanie (58 r. p.n.e.). Na szczęście dla Cycerona jego wysoko postawieni przyjaciele umożliwili mu szybki powrót do ojczyzny. Choć w czasie wojny domowej pomiędzy Cezarem a Pompejuszem poparł tego drugiego, to jednak Cezar wybaczył mu tę postawę i doszło między nimi do ugody. Po śmierci Cezara Cyceron popierał jego następcę Oktawiana, co wzbudziło wściekłość Antoniusza. Wysłał on na Cycerona swoich ludzi, którzy zamordowali filozofa w jego własnym domu (7 XII 43 r. p.n.e.). Cyceron znajdował się zresztą na tzw. liście proskrypcyjnej, co oznaczało, że mógł zostać zabity (za głowę płacono 2 talenty).

Pozostawił po sobie spory dorobek literacki, który możemy podzielić na 4 kategorie: pisma filozoficzne, rozprawy teoretyczne z zakresu retoryki, mowy i listy. Nie tylko zapoznał Rzymian z dorobkiem filozofii greckiej, ale też wywarł wielki wpływ na myśl społeczną swojej epoki. Prowadził badania nad teorią wymowy i prozą łacińską - jego pisma i przemowy uważano za niedościgniony wzór władania językiem łacińskim. W późniejszych wiekach przeciwnicy jedynowładztwa uznali go za swojego "patrona" i wzór republikanina.

Najważniejsze dzieła Cycerona to: mowy Przeciw Werresowi, Przeciw Katylinie, Filipiki (wymierzone przeciw Antoniuszowi); dzieła filozoficzne i prawno-polityczne O powinnościach, O naturze bogów, O państwie, O prawach, Rozmowy tuskulańskie, O najwyższym dobru i złu; rozprawy teoretyczne O mówcy i wiele listów Do Attyka, Do znajomych, Do brata Kwintusa.