„Ptaszki w klatce” to utwór 4-wersowy. W klatce znajdują się dwa czyżyki: stary i młody. Młody czyżyk, urodzony w niewoli, nie zna innego życia i nie widzi w tym nic złego. Wręcz przeciwnie – uważa, że w klatce życie jest znacznie wygodniejsze i bardziej bezpieczne, niż na wolności. Stary ptak, który pamięta życie poza kratami, cierpi z powodu niewoli w klatce. Tęskni za wolnością i nie może pogodzić się z aktualnym stanem rzeczy.
W „Ptaszkach w klatce” Krasicki sięga ponownie po zwierzęcych bohaterów. Tym razem przedstawia rozmowę dwóch czyżyków zamkniętych w klatce. Stary czyżyk wie, jak cenna jest wolność. Jest to oczywiście nawiązanie do sytuacji politycznej Polski, która w tym czasie pozostawała pod zaborami, a młode pokolenie przyjmowało to za stan normalny. Poeta podkreśla tu konieczność pielęgnowania w młodych poczucia patriotyzmu i pamięci historycznej, a jednocześnie uświadomienia im konieczności walki o niepodległość ojczyzny.
Dzięki środkom stylistycznym „Bajki” Krasickiego do dziś bawią, zaskakują i uczą kolejne pokolenia. W „Klatkach w klatce” również ich nie brakuje:
- personifikacja, uosobienie – to oczywiście główny środek stylistyczny, użyty w tej bajce. Postaci mają tu wyraźne cechy ludzkie. Stary czyżyk jest uosobieniem starego pokolenia, pamiętającego wolną Polskę. Młody jest z kolei przedstawicielem pokolenia urodzonego pod zaborami, które nie rozumie wartości niepodległości;
- alegoria – jak przystało na bajkę, nie może zabraknąć tego środka stylistycznego. Klatka jest alegorią Polski pod zaborami. Stary ptak symbolizuje patriotyzm, pamięć o historii i pragnienie odzyskania niepodległości. Młody czyżyk symbolizuje młode pokolenie Polaków, którzy rodzili się już pod zaborami i nie rozumieją ważności i wartości niepodległości kraju;
- kontrast – dzięki zestawieniu zupełnie różnych przekonań, potrzeb i postaw między młodym i starym ptakiem, autor pokazuje z jednej strony przepaść, która ich dzieli, a z drugiej uwypukla konieczność działania i edukacji młodych. Stary czyżyk to doświadczony ptak, który cierpi z powodu niewoli w klatce. Nie tylko pamięta życie na wolności, ale przede wszystkim zna jej wartość i tęskni do niej. Młody czyżyk zupełnie inaczej postrzega klatkę. Świat poza nią wydaje mu się niebezpieczny, pozbawiony wygód i dostępu do pożywienia. Nie rozumie rozpaczy starego ptaka, ponieważ nie zna smaku wolności. Urodził się w niewoli i to ona jest jego światem.
„Ptaszki w klatce”, są kolejną bajką zwierzęcą, w której ptasia klatka staje się alegorią ojczyzny zniewolonej zaborami. Krótka rozmowa młodego i starego czyżyka uświadamia największy dramat Polski, w której żyją dzieci, które nie wiedzą, czym jest niepodległa ojczyzna, dlatego nie odczuwają jej braku. Utwór uświadamia, jak ważny jest patriotyzm oraz pielęgnowanie tradycji i pamięci o wolnym kraju w narodzie, który przestaje postrzegać wolność, jako coś ważnego i dobrego. Bajkowy młody czyżyk widzi w niej zagrożenie, zatem pojmuje świat dokładnie na odwrót, niż powinien. Tak właśnie myślało młode pokolenie Polaków, nieznających wolnej Polski. Tymczasem autor słowami starego ptaka pokazuje, że nie można pogodzić się z utratą wolności i nawet jeśli warunki niewoli są znośne, człowiek powinien dążyć do odzyskania swobody. Młode pokolenie musi pamiętać o historii. Aby walczyć o wolność, trzeba znać swoją przeszłość i rozumieć jej znaczenie.
„Ptaszki w klatce” odnoszą się do faktycznej sytuacji, w której znajdują się bohaterowie bajki. Czyżyki mieszkają bowiem w klatce i tam rozgrywa się akcja bajki. Odnosząc treść utworu do sytuacji politycznej kraju widać jednak smutną metaforę — tak, jak ptaszki uwięzione były w klatce, tak Polacy pozostawali pod zaborami, a ojczyzna straciła swoją wolność i niepodległość.
