Cykady – czy tych głośnych śpiewaków można również spotkać w Polsce?

Cykady to owady, których dźwięk trudno przeoczyć i pomylić z czymś innym. Te niezbyt charakterystycznie wyglądające owady potrafią rozśpiewać się tak głośno, że przekraczają granicę 120 decybeli. Czy można spotkać je również w Polsce?

Spis treści:

Gdzie żyją cykady?
Skąd wzięły się cykady?
Czy w Polsce są cykady?
Dlaczego cykady cykają?

Gdzie żyją cykady?

Cykady są owadami należącymi do rodziny piewikowatych. W jej obrębie wyróżnia się mnóstwo gatunków – naukowcy szacują, że może być ich na świecie nawet około 3 tysięcy. Cykady dzieli się na dwie główne grupy:

cykady wieloletnie, które wylęgają się co 13 lub co 17 lat; gatunki o tak niezwykłym cyklu życia można spotkać jednak wyłącznie w Ameryce Północnej; wiosną 2024 roku doszło w USA do jednoczesnego wylęgu cykad 13- i 17-letnich – to zjawisko, które zdarza się raz na ponad 200 lat; na powierzchnię ziemi wyszły w tym czasie miliardy cykad,
cykady roczne, które wylegają się co roku – gatunki należące do tej grupy spotyka się w Europie.

Jak wygląda cykada? To owad, który nie wyróżnia się niczym szczególnym – przynajmniej jeśli chodzi o wygląd. Dorosłe osobniki są dość spore – przedstawiciele gatunków spotykanych w Polsce osiągają długość od 1,6 do 3 cm, a cykady śródziemnomorskie i amerykańskie są większe. Cykady mają ubarwienie, które pozwala im się doskonale ukryć – duże skrzydła są przezroczyste, jedynie z lekkim zarysem zielonkawych żyłek. Ciało cykad jest krępe, a ich głowy – wyjątkowo duże.

Przeczytaj również: Bzyczy, gryzie, żądli... Co wiesz o owadach latających?

Skąd wzięły się cykady? Wyjaśnień szukaj w mitologii greckiej

Starożytni Grecy mieli bardzo romantyczny obraz cykad. Stworzyli przynajmniej dwa mity o pochodzeniu tych owadów. Jeden z nich przytaczał Platon, mówiąc, że cykady były niegdyś ludźmi. Gdy zaś na świecie pojawiły się Muzy, a wraz z nimi sztuka, muzyką tak zachwycili się ówcześni, że zapomnieli o jedzeniu i piciu. Aby więc mogli oddawać się swej pasji bez ustanku, nie ryzykując życiem, Muzy zamieniły ich w cykady.

Cigale_sur_un_arbre — Widziałeś kiedyś cykadę? / fot. autor: eric spenle, licencja: CC BY-SA 4.0

Druga opowieść o cykadach pochodzi z homeryckiego „Hymnu do Afrodyty”. Jednym z bohaterów był młodzieniec Tithonus, ukochany bogini Eos – bogini świtu. W podzięce za miłość Eos ofiarowała mu nieśmiertelność. Niestety jej ukochany nie był wiecznie młody – starzał się tak, jak zwykli śmiertelnicy. Tithonus robił się więc coraz starszy, mniejszy i zgarbiony. Eos zamieniła go więc w cykadę, aby na zawsze zatrzymać przy sobie, chociaż głos ukochanego.

Przeczytaj również: Modliszki w miastach. Jak te egzotyczne owady trafiły do Polski?

Czy w Polsce są cykady?

W Polsce nie występują głośno śpiewające cykady, ale ich krewniacy owszem – można spotkać w naszym kraju około 400 gatunków piewików. Występują w ściśle określonych regionach kraju:

piewik gałązkowiec (Cicadetta montana) – został odnotowany między innymi w woj. lubuskim oraz na Ponidziu,
podgatunek Cicadetta cantilatrix (nie ma polskiej nazwy, gdyż jest uważany za podgatunek piewika gałązkowa) – żyje przede wszystkim w Ojcowskim Parku Narodowym,
piewik podolski, cykada podolska (Cicadetta podolica) – został zaobserwowany w Niecce Nidziańskiej i okolicach Pińczowa,
piewik wielkogłowy (Lyristes plebejus) – był obserwowany w Pieninach.

Spotkanie cykady polskiej jest bardzo mało prawdopodobne, gdyż są to owady bardzo rzadkie. Trudno jest je zbadać – naukowcy identyfikują poszczególne gatunki na podstawie chitynowych pancerzy, które pozostają, gdy larwa przybierze dorosłą postać. Niektóre gatunki rozróżnia się także po dźwiękach, ale wymaga to wnikliwej i długiej obserwacji. Polskie cykady są objęte ochroną gatunkową.

Przeczytaj również: Domek dla owadów – dlaczego warto pomagać pożytecznym zapylaczom?

Dlaczego cykady cykają?

Dźwięk, który wydają cykady, nie jest przypadkowy. Tak, jak to często bywa w świecie zwierząt, pełni on określoną funkcję. Dlaczego cykady cykają? Charakterystyczny odgłos tych owadów to tzw. pieśń zalotna – w ten sposób samce próbują przywabić samice. Co ciekawe, głośność tego osobliwego śpiewu może wynieść aż 120 decybeli, co może być odczuwane przez bardziej wrażliwe osoby jako bolesne.

Technologia śpiewu cykad jest dosyć skomplikowana – najprościej ujmując: cykada cała jest śpiewem. Ponad połowę długości jej ciała zajmuje „instrument muzyczny”, czyli coś o charakterze pudła rezonansowego, ma do tego specjalny mięsień do wydawania dźwięków.

Gdzie żyją cykady? Z rozbrzmiewającym wszędzie dźwiękiem cykad najbardziej kojarzona jest Chorwacja (i oczywiście Cyklady). To tam cykających owadów jest tak wiele, że właściwie jest to dominujący odgłos na chorwackim wybrzeżu. Poza Chorwacją tych wdzięcznych śpiewaków z pewnością usłyszysz w Grecji, Portugalii, Włoszech i na Bałkanach. Swoje koncerty cykady grają prawie przez cały dzień – gdy tylko temperatura osiągnie lubiane przez nie prawie 30 stopni Celsjusza.

Nie gryzą, nie przenoszą chorób, raczej nie odstraszają wyglądem. Cykady to niepozornie wyglądające owady o niezwykłym talencie do śpiewu. Ich charakterystyczne odgłosy, które przypominają trzeszczenie, szumienie czy też brzęczenie, mogą przyprawić dosłownie o ból uszu.