Artykuły

Nieznane fakty z życia Konopnickiej. Pisarka prowadziła podwójne życie

23 maja w Google Doodle pojawiła się grafika przedstawiająca polską poetkę — Marię Konopnicką. W ten sposób upamiętniono 180. rocznicę urodzin wybitnej twórczyni realizmu. W Polsce ten jubileusz również został uczczony — ustanowieniem 2022 rokiem tej literatki.

Grafika z Marią Konopnicką w Google Doodle /źródło: Google

Z tego artykułu dowiesz się:

Z czego była znana Maria Konopnicka?
Życiorys Marii Konopnickiej
Twórczość Marii Konopnickiej
Ciekawostki o Marii Konopnickiej

Czym zasłynęła Maria Konopnicka?

Maria Konopnicka była jedną z najwybitniejszych polskich literatek. Pisała przede wszystkim utwory poetyckie i nowele, a znana była przede wszystkim z twórczości o tematyce patriotycznej, społecznej oraz z utworów kierowanych do dzieci. Jej dzieła zachwycały największych pisarzy i krytyków epoki, jednocześnie jednak wzbudzając wiele kontrowersji i będąc przedmiotem licznych polemik. Poetka zajmowała się również krytyką literacką, publicystyką, tłumaczeniami oraz działalnością społeczno-polityczną dotyczącą m.in. sprzeciwu wobec zaborców i kwestii praw kobiet.

Przeczytaj również: Lotfi Zadeh. Kim jest bohater Google Doodle?

Maria Konopnicka — biografia

Maria Konopnicka urodziła się 23 maja 1842 roku w Suwałkach. Gdy miała 7 lat, jej rodzina przeniosła się do Kalisza, natomiast pięć lat później zmarła matka poetki. Marię i jej rodzeństwo wychowywał więc ojciec, który był prawnikiem, obrońcą Prokuratorii Generalnej i Patronem Trybunału oraz wielkim miłośnikiem literatury, którą często czytywał swoim dzieciom. Jego rygorystyczne wychowanie w duchu chrześcijańskim i patriotycznym miało duży wpływ na poetkę i jej twórczość.

Od 1855 roku Maria uczyła się na pensji sióstr sakramentek w Warszawie, a w wieku 20 lat wyszła za mąż za 12 lat starszego Jarosława Konopnickiego herbu Jastrzębiec, który był zarządcą kilku rodzinnych wsi. Mieszkali najpierw w Bronowie, a później w Gusinie z przerwami na przebywanie za granicą — we Wiedniu i Dreźnie. W czasie dziesięcioletniego związku poetka urodziła ośmioro dzieci, z czego dwójka zmarła po porodzie.

W czasie małżeństwa rozpoczęła się też kariera literacka Marii. Jej poemat „W górach” został pozytywnie odebrany i zrecenzowany przez Henryka Sienkiewicza, co pozwoliło poetce uwierzyć we własny talent i zachęciło ją do dalszego rozwoju w tym kierunku. Ponieważ jej mąż nie był zadowolony z literackich zainteresowań żony i uważał, że powinna się ona spełniać jako gospodyni domowa, Maria nie mogła znieść narzucanych przez niego ograniczeń i bycia na jego utrzymaniu, dlatego opuściła go po dziesięciu latach małżeństwa, wyprowadzając się wraz z dziećmi do Warszawy, co w ówczesnych czasach było uznawane za skandal obyczajowy.

W stolicy Konopnicka pracowała jako korepetytorka, jednocześnie rozwijając swój literacki talent, a gdy posłała dzieci do szkół, wyprowadziła się z Warszawy i zaczęła podróżować po miastach w kraju i za granicą. Prowadziła wówczas również bogate życie towarzyskie oraz oddawała się licznym romansom. Ostatnie 20 lat życia spędziła, będąc w związku z artystką — Marią Dulębianką, z którą podróżowała i udzielała się społecznie.

Na 25-lecie pracy pisarskiej Konopnicka otrzymała w darze narodowym dworek w Żarnowcu (koło Krosna), w którym urządziła swoją pracownię. Zmarła na zapalenie płuc w 1910 roku we Lwowie, gdzie została pochowana na cmentarzu Łyczakowskim. Jej pogrzeb stał się wielką manifestacją patriotyczną, w której wzięło udział ok. 50 tys. osób. Nie przemówił na nim jednak biskup Bandurski, jak było to wcześniej zaplanowane, ponieważ zostało mu to zakazane przez arcybiskupa ze względu na negatywne podejście Konopnickiej do Kościoła.

hfhf — Maria Konopnicka /fot. Wikipedia (domena publiczna)

Maria Konopnicka — twórczość i zaangażowanie społeczne

Debiut pisarski Marii nastąpił w 1870 roku, kiedy w dzienniku „Kaliszanin” opublikowany został jej wiersz „Zimowy poranek”, który przyjęto pozytywnie. W 1876 roku „Tygodnik Ilustrowany” opublikował cykl jej wierszy „W górach”, a pierwszy tomik poezji literatka wydała w 1881 roku.

W jej twórczości obecne były przede wszystkim tematy patriotyczne, ludowe i wiejskie. W późniejszym okresie, inspirując się Prusem i swoją przyjaciółką — Elizą Orzeszkową, zaczęła tworzyć nowele, traktujące głównie o problemach i niesprawiedliwościach społecznych (m.in. bieda wsi, antysemityzm) oraz o krzywdzącym ustroju. W swojej twórczości pozwalała wypowiadać się osobom prostym i biednym, co wcześniej nie było w praktykowane w literaturze (przed tym opisywano problemy tych grup z perspektywy inteligencji). Natomiast szczególną nowością w dziedzinie literatury dla dzieci okazały się jej utwory dla najmłodszych, które nie zawierały natarczywego dydaktyzmu, a obecnie w nich były elementy żartobliwe.

Ze względu na swój negatywny stosunek do Kościoła i kleru (mimo bycia osobą wierzącą) oraz manifestowanie go w swojej twórczości, Konopnicką krytykowały środowiska konserwatywne i narodowo-katolickie.

Poetka była również orędowniczką emancypacji kobiet i działała społecznie w obronie ich praw. Redagowała pismo kobiece o charakterze feministycznym „Świt” oraz współpracowała z tygodnikiem „Bluszcz” o podobnej tematyce.

Konopnicka brała udział i koordynowała protesty przeciwko brutalnym działaniom antypolskim w zaborze pruskim (m.in. prześladowanie dzieci polskich we Wrześni) i angażowała się w inne patriotyczne przedsięwzięcia skierowane przeciwko zaborcom, co znalazło odbicie również w jej twórczości m.in. w „Rocie”. Jednocześnie, posługując się mową ezopową, poetka potrafiła wymykać się wymaganiom narzuconym przez cenzurę.

Przeczytaj również: Helena Modrzejewska – polska aktorka na Google Doodle

Maria Konopnicka — najważniejsze utwory

Najważniejszym utworem Marii Konopnickiej jest pieśń „Rota”, która była konkurentką „Mazurka Dąbrowskiego” do ogłoszenia hymnem narodowym. Najpopularniejszymi nowelami pisarki są często omawiane w szkołach utwory: „Dym”, „Mendel Gdański” i „Miłosierdzie gminy”, a utworami poetyckimi „Wolny najmita”, „Jaś nie doczekał” i „Tam, w moim kraju, w dalekiej stronie”.

Wiele skierowanych do najmłodszych dzieł poetki do dziś znajduje się w kanonie literatury dziecięcej. Są to m.in. „O krasnoludkach i o sierotce Marysi”, „Na jagody”, „Szkolne przygody Pimpusia Sadełko”, „Nasza szkapa”, „Co słonko widziało” i „Stefek Burczymucha”.

Nieznane fakty z życia Marii Konopnickiej

Przez wiele lat fakty z życia Marii Konopnickiej były ukrywane, m.in. po to, by nie burzyły zbudowanego przez lata obrazu poetki jako nieskazitelnej patriotki i wzoru do naśladowania. Dziś jednak wiemy o niej więcej.

Przez długi czas prawdziwy wiek Konopnickiej nie był dokładnie znany, ponieważ poetka często odmładzała się o kilka lat, a swojego młodszego brata często nazywała starszym.
Ojciec poetki zwykł czytać dzieciom literaturę polskich wieszczów oraz Biblię, przez co Maria znała te dzieła niemal na pamięć. Jako nastolatka zagłębiała się również w literaturze antycznej, która robiła na niej duże wrażenie.
Elizę Orzeszkową, która przez całe życie była przyjaciółką Konopnickiej, poetka poznała już podczas nauki na pensji w Warszawie. Dziewczęta połączyły podobne zainteresowania i miłość do literatury.
Brat Marii, Jan, zginął w powstaniu styczniowym w 1963 roku w bitwie pod Krzywosądzem.
W czasie, gdy Konopnicka pracowała jako korepetytorka, jej uczniem był Edward Abramowski — przyszły myśliciel polityczny, filozof, psycholog i socjolog, pierwowzór Szymona Gajowca z „Przedwiośnia” Żeromskiego.
Po śmierci ojca zaczęła angażować się w działania konspiracyjne i jawne protesty społeczne.
Konopnicka była uznawana za kiepską matkę. Dzieci wspierała jedynie finansowo i kontaktowała się z nimi głównie listownie. Jej córka, Helena, nawet próbowała ją zabić, a wcześniej dokonywała też licznych kradzieży i upozorowała własne samobójstwo. Po tym została uznana za niepoczytalną i zamknięta w zakładzie psychiatrycznym, a Konopnicka wówczas zerwała z nią kontakt i później nie interesowała się już jej losem. Gdy natomiast poetka dowiedziała się, że jej druga córka — Laura, planuje karierę aktorską, dołożyła wszelkich starań, by pokrzyżować jej plany, ponieważ nie akceptowała jej wyboru życiowego ze względu na to, że w ówczesnych czasach niektórzy zawód ten traktowali na równi z byciem prostytutką.
Poetka słynęła z licznych romansów, szczególnie z mężczyznami młodszymi o kilkanaście lub nawet kilkadziesiąt lat. Jej kochankami byli m.in. Jan Gadomski i Maksymilian Gumplowicz. Ten drugi zastrzelił się pod hotelem, w którym mieszkała Maria, z powodu odrzucenia przez nią jego uczucia.
Ostatnie dwadzieścia lat życia Maria Konopnicka spędziła u boku swojej partnerki — Marii Dulębianki, malarki i feministki, która nosiła się „po męsku” i miała krótko obcięte włosy, co w ówczesnych czasach uznawane było za wielkie dziwactwo. Nawet Maria nazywała ją „Pietrkiem”. Romantyczny charakter, jaki miała relacja kobiet, nie mógł być jednak w tamtym okresie ujawniany, dlatego poetka nigdy o nim nie wspominała. Po śmierci Konopnickiej Dulębianka zorganizowała jej pogrzeb, a gdy zmarła, sama została pochowana w jej grobie. Niestety po jakimś czasie jej ciało przeniesiono na inny cmentarz.
Konopnicka często używała do podpisywania swojej twórczości pseudonimów, szczególnie męskich. Były to m.in. Marko, Jan Sawa, Ko-mar, Jan Waręż, Humanus, Ursus i Mruczysław Pazurek.
Podczas okupacji hitlerowskiej wszystkie utwory Konopnickiej zostały uznane za zakazane i przeznaczone do zniszczenia.