Artykuły

Napoleon Bonaparte – mało znane fakty z życia kontrowersyjnego cesarza

Na ekrany kin wchodzi właśnie film Ridleya Scotta „Napoleon”. Kilka zdań o cesarzu Francuzów potrafi powiedzieć nawet dziecko z podstawówki. Jednak życie Napoleona Bonaparte jest pełne ciekawych historii, o których nie dowiesz się na lekcji w szkole. Wiesz, jakie nazwisko nosił jego ojciec? Jak w dzieciństwie nazywano Napoleona? Kto wcielił się w tę postać historyczną w polskim filmie „Marysia i Napoleon”?

Wiesz, gdzie znajduje się ten pomnik Napoleona Bonaparte? / fot. 123RF/PICSEL

Spis treści:

Napoleon Bonaparte – mało znane fakty
Kontrowersyjny cesarz Francuzów
Napoleon Bonaparte w sztuce

Napoleon Bonaparte – mało znane fakty

Napoleon urodził się 15 sierpnia 1769 roku w Ajaccio na Korsyce, jako syn prawnika Carlo Buonaparte i Letycji Romalino Buonaparte. Imię otrzymał po zmarłym dziadku. Rodzina Napoleona ostatecznie przyjęła francuską pisownię nazwiska dopiero po 1796 roku.

W dzieciństwie Napoleon był nazywany Rabulione, czyli rozrabiaka. Łamał zakazy surowej matki, ale potrafił być pilnym uczniem, gdy chciał osiągnąć wyznaczone cele.

Jako dziecko znał tylko język włoski. Musiał to szybko nadrobić, aby kontynuować edukację. Trafił do Królewskiej Szkoły Wojskowej w Brienne. Po kilku latach udało mu się dostać do Szkoły Wojskowej w Paryżu. Zależało mu na uzyskaniu stopnia wojskowego.

pomnika Napoleona z braćmi — Pomnik Napoleona z braćmi, który można podziwiać na Korsyce/ fot. ©miropink/123RF.COM

Trudna sytuacja rodzinna, która pogorszyła się jeszcze po śmierci ojca, motywowała Napoleona do nauki. W 1785 r. jako podporucznik artylerii znalazł się w pułku La Fère. Miał zaledwie 16 lat.

Przeczytaj również: Szukasz darmowych odpowiedzi do podręczników z historii? Poznaj nowy serwis edukacyjny!

Napoleon Bonaparte – kontrowersyjny cesarz Francuzów

Napoleon na kartach historii zapisał się jako francuski wódz i mąż stanu, cesarz Francuzów oraz król Włoch. Reformował ustrój państwowy i system prawa.

Kossak namalował Napoleona — Wojciech Kossak, *Napoleon i sfinks* / fot. domena publiczna

Kodeks Napoleona był kontrowersyjny dla wielu ówcześnie żyjących. To kodeks cywilny, w którym pojawiły się m.in. na zasady wolności osobistej jednostki i wolności własności prywatnej. Zgodnie z nim małżeństwo miało charakter świecki, było poddane sądownictwu powszechnemu. Dopuszczano w nim rozwody. Nadal obowiązuje on we Francji, choć od czasów napoleońskich nowelizowano go wielokrotnie. Był wzorem dla dziewiętnastowiecznych kodyfikacji prawa cywilnego w innych krajach Europy. W Polsce ostatnie przepisy z Kodeksu Napoleona przestały obowiązywać dopiero w 1946 roku.

Wydarzeń z życia Napoleona, o których można przeczytać w podręcznikach do historii, jest wiele. Jednym z nich jest zamach stanu, który dał Napoleonowi władzę we Francji. Jest znany jako przewrót 18 Brumaire roku VIII. Według kalendarza gregoriańskiego to 9 listopada 1799 roku. Wtedy Bonaparte wykorzystał moment przesilenia we Francji. Zakończył rządy Dyrektoriatu i stał się pierwszym konsulem. Około 1800 roku z jego ust miały paść słowa:

– Każdy francuski żołnierz nosi w swoim tornistrze buławę marszałka Francji.

Kontrowersyjny wydaje się sposób, w jaki Napoleon legitymował swoje poczynania. W plebiscytach głosowano jawnie. Odpowiedzi tak lub nie, pojawiały się na imiennym spisie. Nie dziwi więc, że gdy w 1802 r. padło pytanie, czy Bonaparte powinien być konsulem dożywotnim, zgodę na to wyraziło 3 600 000 uprawnionych, a przeciwko było zaledwie 8 374 głosujących.

Koronacja Napoleona na cesarza Francuzów odbyła się 2 grudnia 1804 roku w Katedrze Notre-Dame. Uczestniczył w niej papież. Pius VII namaścił Bonapartego olejami. Nie brzmi to kontrowersyjnie. Jednak nie następca św. Piotra nakładał koronę na głowę francuskiego władcy. To Napoleon uniósł nad swoją głowę replikę korony Karola Wielkiego, bo na jego skroniach spoczywał złoty wieniec laurowy. Na koniec cesarz Francuzów złożył przysięgę, w której między innymi obiecywał poszanowanie wolności obywatelskich.

Przeczytaj również: QUIZ z historii. Wstyd nie znać tych dat

Napoleon Bonaparte w sztuce

Film „Napoleon” w reżyserii Ridleya Scotta, którego polska premiera została zaplanowana na 24 listopada, ma pokazywać „nieustępliwe dążenie Napoleona do władzy”. O tym, że sztuka była kolejną z namiętności cesarza Francuzów, przekonuje dokument „Napoleon. W imię sztuki” w reżyserii Giovanni Piscaglia. Mit Napoleona tworzył się również dzięki temu, w jaki sposób był on przedstawiany.

Koronacja Napoleona została ukazana na obrazie nadwornego malarza władcy. Jacques-Louis David brał udział w ceremonii, która odbyła się w grudniu 1804 r. w Katedrze Notre-Dame. Pracę nad dziełem artysta zakończył w 1807 roku. Uwiecznił nie tylko Napoleona I, ale także m.in. żonę (Józefinę), matkę, rodzeństwo władcy, papieża Piusa VII oraz samego siebie. Obraz zmieniał właścicieli i wisiał w różnych miejscach. W Luwrze znajduje się od 1889 roku.

Napoleon to ważna postać dla Polaków. Dlatego wizerunek francuskiego męża stanu pojawiał się też na płótnach wybitnych polskich malarzy jeszcze wiele lat po jego śmierci. „Szarża w wąwozie Somosierra” to obraz olejny wykonany przez Piotra Michałowskiego pod koniec lat 30. XIX wieku. Na początku XX w. Wojciech Kossak namalował obraz „Napoleon i sfinks”, znany też jako „Napoleon w Egipcie” lub „Dwa sfinksy”. Jerzy Kossak próbował ukazać na jednym ze swoich dzieł „Odwrót Napoleona spod Moskwy”.

W kolejnych latach XX w. powstawały w Polsce spektakle teatralne i filmy związane z tą postacią historyczną. Kilka z nich warto przypomnieć. W latach 60. XX w. premierę miała polska komedia kostiumowa „Marysia i Napoleon” w reżyserii Leonarda Buczkowskiego. W Napoleona Bonaparte wcielił się Gustaw Holoubek, a Marię Walewską zagrała Beata Tyszkiewicz. Serial telewizyjny „Napoleon”, realizowany w koprodukcji francusko-polskiej, na małym ekranie pojawił się w latach 90. XX wieku. Odcinek poświęcony Marii Walewskiej reżyserował Krzysztof Zanussi. W 2016 r. na deskach Teatru im. Ludwika Solskiego w Tarnowie miała premierę sztuka „Z ziemi włoskiej do Polski”. Akcja przedstawienia dzieje się w muzeum, po którym spacerują współcześni zwiedzający. Nagle postaci historyczne wychodzą z gablot.

Niewątpliwie życie cesarza Francuzów nadal inspiruje artystów z różnych dziedzin sztuki, również w Polsce.