Spis treści:

Czym jest galaktyka?

Kiedyś galaktyki uważano za obłoki, ale już starożytni Grecy mieli podejrzenia, że musi być tam coś więcej – uważali, że są to zbiorowiska gwiazd. Dzisiaj wiemy, że galaktyka to ogromne zbiorowisko gwiazd, ale także gazu międzygwiezdnego, pyłu, planet i ciemnej materii. Galaktyki swoje kształty mogą utrzymywać dzięki sile grawitacji. Gdyby nie ona, nie byłoby mowy o ustrukturyzowanych galaktykach, na przykład w kształcie elipsy. 

Ile jest galaktyk we Wszechświecie? Dokładnej liczby naukowcy nie są w stanie określić. Szacunki też nie są zbyt dokładne – najprawdopodobniej ich liczba waha się między 100 a 200 miliardami. Trudno jest to określić bardziej precyzyjnie, bo przecież większość badań nad kosmosem prowadzonych jest z Ziemi! Do najbardziej znanych należą:

• Droga Mleczna,

• Wielki Obłok Magellana,

• Galaktyka Andromedy.

Jak nazywa się nasza galaktyka?

Galaktyka, w której znajduje się Ziemia, to Droga Mleczna albo po prostu… Galaktyka – obowiązkowo pisana wielką literą. Ma charakterystyczny wygląd, od którego zresztą pochodzi jej nazwa – to biały, długi pas. Choć na niebie widoczna jest jako biała smuga, wedle klasyfikacji ma kształt spiralny.

W skład naszej galaktyki wchodzą:

  • gwiazdy,
  • czarna dziura,
  • mgławice gazowe i pyłowe,
  • około 200 gromad kulistych gwiazd,
  • gromady otwarte gwiazd.

Skąd biorą się dziwne galaktyki?

Skąd wiadomo, że któraś galaktyka jest inna, dziwna, osobliwa? Pomocny w usystematyzowaniu galaktyk jest system klasyfikacji galaktyk, który grupuje je w poszczególne rodzaje. W 1926 roku opracował go Edwin Hubble, wyróżniając:

  • galaktyki spiralne,
  • galaktyki spiralne z poprzeczką,
  • galaktyki eliptyczne.

W latach 50. XX wieku system uzupełniono o dwa kolejne typy:

  • galaktyki soczewkowe,
  • galaktyki nieregularne.

Grupą, która jest szczególnie interesująca dla badaczy, są galaktyki o dziwnych, niedających się sklasyfikować kształtach. Skąd biorą się ich nieregularne czy nawet dziwaczne formy? Przede wszystkim ze zderzeń. Badacze szacują, że około 5% takich zbiorowisk zderza się ze sobą albo blisko spotyka, co sprawia, że przybierają one nieustrukturyzowane kształty.

Przykłady osobliwych galaktyk

Do najciekawszych galaktyk, które zaobserwowali badacze należą:

• zbiorowisko czterech galaktyk, znane jako Arp 332 – w jego skład wchodzą NGC 1228, NGC 1229, NGC 1230 oraz IC 1892; tworzą one łańcuch w konstelacji Erydana, a ich linearne ustawienie nie jest do końca wyjaśnione – niektóre hipotezy mówią, że może być po prostu przypadkiem; ta grupa galaktyk jest raczej słabo świecąca – ich jasność mieści się w zakresie 13-14 magnitudo,

• para spiralnych galaktyk NGC 2207 oraz IC 2163 – znajdują się w Wielkim Psie i są obecnie na wczesnym etapie zderzania ze sobą; w Wielkim Psie znajduje się dodatkowo wiele innych gromad gwiazd oraz galaktyk,

• galaktyka M82 (albo NGC 3034) – leży w Wielkiej Niedźwiedzicy; ze względu na swój podłużny kształt ze zwężającą się jedną stroną i zaokrąglonymi końcami, bywa nazywana Galaktyką Cygaro; ciekawostką jest to, że w tej galaktyce gwiazdy tworzą się szybciej niż w innych, a co więcej – można ją łatwo dostrzec nawet przez niewielki teleskop,

• galaktyki NGC 4485 i NGC 4490 – znajdują się w Psach Gończych i oddziałują na siebie; są one tak jasne i leżą na tyle blisko, że bez problemu można dojrzeć je przez niewielki teleskop, a wykorzystując nieco lepszy sprzęt da się zobaczyć ich szczegóły;

• galaktyki M60 (NGC 4649) i NGC 4647 to niezwykła para, która dopiero zaczyna się ze sobą zderzać; co ciekawe, różni je prawie wszystko: są inaczej sklasyfikowane, mają różną masę i zupełnie inną jasność; M60 jest dużą elipsą (niemal kulą), natomiast NGC 4647 to spirala,

• galaktyka Centaurus A, która wygląda jak dwie nałożone na siebie galaktyki – ma eliptyczny kształt, ale ze spiralnymi ramionami – według badaczy być może kilka milionów lat temu Centaurus A wchłonął jakąś galaktykę spiralną;

• NGC 2936, czyli Galaktyka Morświna, która wyglądem przypomina delfina – stąd zresztą jej nazwa; ta galaktyka stanowi połączenie dwóch: NGC 2936 oraz Arp 142; swój ciekawy kształt Galaktyka Morświna zawdzięcza ogromnej sile grawitacyjnej, która ją wykrzywiła – niegdyś miała bowiem całkiem pospolity, spiralny kształt.

Czy Droga Mleczna ma szansę stać się kiedyś osobliwą galaktyką?

Okazuje się, że tak! Naukowcy szacują, że za około 3 miliardy lat świetlnych ma ona szansę zderzyć się z Galaktyką Andromedy. Co powstanie z tego połączenia? Układ Słoneczny raczej nie zostanie zniszczony, ale być może da to początek kolejnemu, niezwykłemu zjawisku na niebie?

Źródła: tvn24.pl, urania.edu.pl, astronomytrek.com, listverse.com

Redakcja