Spis treści:

Grobisko ariańskie w Krynicy

Grobisko ariańskie w Krynicy to najstarszy grobowiec w kształcie piramidy w Polsce. Według badań archeologów powstał w 1 poł. XVII wieku prawdopodobnie na polecenie arianina – Pawła Orzechowskiego. Budowla znajduje się na otoczonym młodym lasem pagórku – 290-metrowej Górze Ariańskiej w miejscowości Krynica, w województwie lubelskim, mniej więcej w połowie drogi między Krasnymstawem a Chełmem.   

Obiekt został zbudowany na planie kwadratu o bokach długości 7,35 m. Ściany dolnej, sześciennej części są wysokie na 6,5 m i grube na 80 cm oraz zbudowane z różnego rodzaju kamieni. Górna, ceglana część ma formę piramidy, której wysokość wynosi 13,5 m. Jej szczyt wieńczył betonowy piramidion, który obecnie znajduje się w zbiorach Muzeum Regionalnego w Krasnymstawie. Każda ze ścian sześciennej części budowli ma okrągłe otwory okienne, a jedna z nich także zakończone półkoliście wejście. Fundamenty budynku mają grubość 1,5 m, a sama krypta sięga 2,8 m w głąb ziemi.

Przeczytaj również: Szukasz darmowych odpowiedzi do podręczników z historii? Poznaj nowy serwis edukacyjny!

Grobisko ariańskie w Krynicy – rewitalizacja

Podczas II wojny światowej budowla została poważnie uszkodzona, a gruz zasypał wnętrze krypty. W latach 50. XX wieku obiekt został jednak poddany renowacji, a jego ostatnia rewitalizacja miała miejsce początkiem 2023 roku. Wówczas dolną część budowli otynkowano, miejscami pozostawiając oryginalne mury, wstawiono drewniane, stylizowane wrota, wypełniono dach i odtworzono posadzkę.  

Inwestycja pochłonęła ponad 300 tys., z czego ponad połowę stanowiły środki z unijnego Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, a pozostałą część ufundowała gmina Krasnystaw. W przyszłości planowane jest organizowanie tam cyklicznych wydarzeń dla mieszkańców gminy.


Przeczytaj również: W tym mieście nie można grzebać zmarłych. Longyearbyen z zakazem umierania?

Kim był Paweł Orzechowski, podkomorzy chełmski?

Paweł Orzechowski herbu Rogala żył w latach 1550-1612 i pełnił wiele funkcji publicznych – m.in. był podkomorzym chełmskim, wielokrotny posłem na sejm, a także marszałkiem sejmu elekcyjnego. Posiadał również wiele ziem i wsi w okolicach swojego zamku w miejscowości Krupe. Patronował braciom polskim, czyli arianom – wspólnocie religijnej, która wyodrębniła się z Kościoła reformowanego i była uważana za najbardziej radykalny odłam reformacji w Polsce.

Według części przekazów Orzechowski zlecił wybudowanie sobie grobiska, ponieważ jako arianin nie mógł zostać pochowany na katolickim cmentarzu lub chciał tym pokazać swoją majętność, władzę i znaczenie własnego rodu. Inne mówią o tym, że budowla była kaplicą ariańską.  

Choć zgodnie z niektórymi przekazami piramida miała być jego mauzoleum, nie do końca wiadomo, czy po śmierci w 1612 roku został w niej pochowany, ponieważ nie znaleziono tam jego szczątków. Możliwe jednak, że zostały one w którymś momencie wykopane i zbezczeszczone przez okolicznych mieszkańców, bo na taki trop naprowadza kolejny z przekazów. Według niego ciało Orzechowskiego wykopano z cmentarza katolickiego, ponieważ mężczyznę uznano za wielkiego grzesznika po tym, jak doprowadził do śmierci swojej matki, każąc jej żebrać srogą zimą, mimo iż sam był majętny. Potem jego zwłoki zakopano w lesie, ale cała sytuacja zaczęła przynosić okolicznym mieszkańcom nieszczęścia, więc by im przeciwdziałać, wznieśli dla niego kaplice. Żaden z tych przekazów nie został jednak potwierdzony przez historyków, a przeszłość grobiska nadal jest owiana tajemnicą.

Źródła: Tygodnik Ilustrowany, zabytek.pl, archeologia.com.pl, kurierlubelski.pl, bryk.pl

Oprac.: Joanna Cwynar

 

Odpowiedzi do zadań z podręczników z historii znajdziesz tutaj:

Historia – rozwiązania zadań z zeszytu ćwiczeń

Odpowiedzi do zadań z podręcznika z historii

Ćwiczenia z wyjaśnieniami – podręczniki z historia