I. Metody badawcze stosowane w ekonomii

W badaniach ekonomicznych stosuje się kilka metod:

1. metoda poznania - metoda ta obejmuje trzy etapy:

  • abstrakcja myślowa - polega na zidentyfikowaniu istotnych zjawisk, które są powtarzalne i stałych zależności między nimi (np. zbudowanie modelu danego zjawiska);
  • stopniowa konkretyzacja - polega na uwzględnianiu w badaniu pozostałych zjawisk i procesów mniej istotnych dla kształtowania się zagadnienia, polega to na przechodzeniu od ogółu do szczegółu;
  • weryfikacja - pozwala na stwierdzić, czy otrzymane rozwiązanie sprawdza się w praktyce;

2. metoda systemowa - w celu rozwiązania określonego problemu rozpatruje się cały system (wszystkie elementy oraz powiązania między nimi); dzięki temu można spojrzeć na badane zagadnienie z różnych stron;

3. metoda rozwoju - w celu opracowania rozwiązania danej kwestii należy zidentyfikować wszystkie procesy, zjawiska i przeciwstawne trendy, których ścieranie się stanowi o istocie badanego zagadnienia; metoda ta zaleca rozpatrywanie problematyki ekonomicznej z uwzględnieniem zjawisk społecznych, przyrodniczych itp.

II. Prawa ekonomiczne

W ekonomii rozróżnia się trzy rodzaje praw ekonomicznych:

  1. przyczynowe: ustala się sekwencję zjawisk i procesów poprzez określenie, że jedno zdarzenie determinuje wystąpienie innego w jakimś odstępie czasowym; wcześniejsze zjawisko określa się jako przyczynę, późniejsze - jako skutek;
  2. współistnienia: obserwowana prawidłowość polega na łącznym pojawianiu się dwóch lub więcej określonych zdarzeń w tym samym czasie;
  3. funkcjonalne: dotyczy zjawisk, między którymi występuje zależność, którą można opisać przy zastosowaniu funkcji matematycznych.

III. Cechy gospodarki centralnie planowanej

Gospodarka centralnie planowana charakteryzuje się:

  • brak racjonalnej alokacji czynników wytwórczych, marnotrawstwo posiadanych zasobów, a w efekcie niedobór produktów konsumpcyjnych i produkcyjnych;
  • brak efektywnego systemu motywacji;
  • ograniczanie inicjatyw i przedsiębiorczości, a w efekcie osłabienie postępu technicznego i brak innowacji w gospodarce;
  • brak jasnego określenia odpowiedzialności za podejmowane działania, prowadzący do braku kontroli i dyscypliny w podmiotach gospodarujących;
  • brak przejrzystości rynku (niedoskonały przepływ informacji);
  • zahamowanie inwestycji;
  • nierównowaga na rynku;
  • daleko posunięta ingerencja rządu w gospodarkę prowadząca do utraty elastyczności przez system ekonomiczny;
  • nadmierny rozrost administracji rządowej oraz zbytnia biurokratyzacja życia społecznego i gospodarczego;
  • ograniczanie podstawowych swobód obywatelskich;
  • zamknięcie gospodarki, brak współpracy zagranicznej;
  • średni poziom dobrobytu na niezadowalającym poziomie(niższy niż w gospodarkach rynkowych i systemach demokratycznych).

IV. Współczesna ekonomia - kierunki

We współczesnej ekonomii rozwinęły się następujące koncepcje:

  1. klasyczny liberalizm
  2. interwencjonizm
  3. neoliberalizm
    1. współczesne kierunki liberalne;
    2. monetaryzm (Friedman) - związany z ilościową teorią pieniądza, zakładał, że gospodarka jest elastyczna i samoczynnie powraca do stanu równowagi;
    3. nowa ekonomia klasyczna (Lucas) - koncepcja ta zakłada ograniczenie ingerencji państwa w gospodarkę, która jest na tyle elastyczna, by przywracać równowagę na rynkach;
    4. nowa szkoła austriacka (Hayek) - teoria ta zakłada, że rolą państwa w systemie gospodarczym jest tworzenie warunków dla funkcjonowania wolego rynku i doskonałej konkurencji, ochrony prywatnej własności i wspieranie przedsiębiorczości poprzez likwidowanie barier w przepływie informacji;
    5. ekonomia podaży (Laufer) - według tej koncepcji działania państwa mogą jedynie zakłócić sytuację w gospodarce, stąd m.in. postulat redukowania obciążeń podatkowych hamujących rozwój przedsiębiorczości;
    6. ekonomiczna teoria polityki (Freg) - wiąże decyzje i działania podejmowane w sferze ekonomicznej z decyzjami politycznymi;
  5. społeczna gospodarka rynkowa (Euchen) - ma stanowić kompromis pomiędzy skrajnym liberalizmem a interwencjonizmem, kładzie nacisk na rolę państwa w zabezpieczeniu socjalnym obywateli;
  6. koncepcja państwa dobrobytu - zakładała silną ingerencję rządu w gospodarkę i pełnienie przez państwo funkcji opiekuńczej;
  7. instytucjonalizm (Veblen, Means) - zakłada, że działania i zachowanie podmiotów zależy od splotu uwarunkowań ekonomicznych, politycznych, przyrodniczych, społecznych i kulturalnych oraz wzajemnych oddziaływań między podmiotami gospodarczymi, państwem i konsumentami; rozwój gospodarczy jest wynikiem zmian we wszystkich sferach życia;
  8. marksizm - jej elementem było założenie wyzysku pracy przez kapitał, wprowadziła pojęcia proletariuszy, czyli osób sprzedających swoją pracę oraz kapitalistów (burżuazję), czyli podmioty kupujące pracę innych; marksizm obejmował także koncepcję wartości dodanej (nadwyżki wartości produkcji nad wartością pracy), która stanowi źródło zysku dla kapitalistów.