Witaminy są związkami organicznymi niezbędnymi do prawidłowego przebiegu procesów biochemicznych i funkcjonowania organizmu. Twórcą nazwy tej grupy związków był Polak - Kazimierz Funk, który odkrył pierwszą witaminę - tiaminę (B1). W ciągu doby organizm potrzebuje niewielkiej ilości witamin. Niedobory witaminowe powodują objawy nazywane - awitaminozami, łatwo można im zapobiegać przez podawanie pokarmów bogatych w brakujące witaminy. Z kolei nadmiar określany jest jako - hiperwitaminoza.

Zarówno nadmiar, jak i niedobór witamin mają niekorzystny wpływ na organizm i wywołują liczne choroby.

Wiele organizmów żywych samodzielnie wytwarza witaminy, np. rośliny i niektóre bakterie. Człowiek musi je przyjmować w gotowej formie lub w postaci prowitamin (prekursor witamin). Witaminy nie są trawione lecz bezpośrednio wchłaniane przez komórki ściany jelit do krwi. Witaminy regulują wszystkie funkcje organizmu. Są to tzw. biokatalizatory.

Wyróżnia się dwie zasadnicze grupy witamin:

  1. rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E, K)
  2. rozpuszczalne w wodzie (C, kompleks witamin B)
Funkcje witamin:
Witamina
Działanie
Objawy niedoboru

Źródła

A

zapewnia normalne funkcjonowanie naskórka, prawidłowe widzenie, wzrost, odporność na zakażenia ropne

zahamowanie wzrostu, łuszczenie naskórka, ślepota zmierzchowa (kurza ślepota)

masło, jaja, mleko, wątroba, nerki, tran,

D

zapewnia prawidłowy rozwój tkanki kostnej

krzywica u dzieci, deformacje kości

masło, jaja, mleko, tran, masło

E

wpływa na płodność, chroni przed poronieniem, hamuje proces starzenia, przeciwdziała miażdżycy, przyśpiesza leczenie oparzeń

zaburzenia płodności, zwyrodnienia mięśni, zwiększa ryzyko poronień

jaja, mleko, oleje roślinne, jarzyny

K

podstawowa w procesie krzepnięcia krwi

obniżenie krzepliwości krwi

jarzyny, wątroba, olej sojowy

C

wzmacnia ogólną odporność organizmu, utlenianie komórkowe

szkorbut, osłabiona odporność, kruchość naczyń włosowatych, bóle mięśniowe, zmęczenie, apatia, brak apetytu

cytrusy, pomidory, kiszona kapusta

B1

utlenianie komórkowe, prawidłowy stan tkanki nerwowej, poprawia sprawność umysłową, pomaga zwalczać chorobę lokomocyjną

Beri-beri, zapalenie nerwów, zaburzenia trawienne, zmęczenie,

zaburzenia pamięci i koncentracji

mięso, jaja, drożdże, ziarna zbóż

B2

wzmacnia odporność, pobudza wzrost, przemiany węglowodanów

zmiany w błonach śluzowych (pękanie kącików ust), obniżenie sprawności umysłowej, zawroty głowy, brak koncentracji,

zaburzenia oddychania

wątroba, jaja, mleko, sery, jarzyny, drożdże, rośliny strączkowe

B6

wpływa na procesy krwiotwórcze, przyswajanie tłuszczów, przemiany aminokwasów, przeciwdziała zaburzeniom nerwowym, osłabia nocne kurcze mięśni i drętwienie

stany zapalne skóry, zmiany w szpiku kostnym, zaburzenia układu nerwowego, osłabienie panowania nad mięśniami, uczucie mrowienia

wątroba, mleko, mięso, jarzyny, drożdże,

B12

reguluje procesy krwiotwórcze, głównie wytwarzanie erytrocytów, potęguje energię, wpływa na wzrost,

zwiększa apetyt u dzieci

niedokrwistość (anemia) złośliwa

wątroba, jaja, mleko, mięso, nerki, sery

PP

niacyna

oddychanie komórkowe, gospodarka barwnikowa organizmu, pobudza ukrwienie skóry

Pellagra (z włoskiego pella agra = szorstka skóra), zaburzenia skórne i pokarmowe, trudności z pamięcią,

agresywne zachowanie

serce, ryby, nerki, wątroba, drożdże, orzechy, fasola

Biotyna

H

wpływa na właściwy stan skóry i włosów, współdziała w przemianie aminokwasów i cukrów, wpływa na układ immunologiczny

zmiany skórne, wypadanie włosów

Ziemniaki, jaja, marchew, wątroba, drożdże

Kwas pantotenowy

wpływa na przemiany węglowodanów i tłuszczów, przyśpiesza gojenie ran, regeneruje mięśnie

zaburzenia czucia, zmiany skórne,

gorsze gojenie ran

wątroba, drożdże, jaja, jarzyny, ryby

Kwas foliowy (B11)

reguluje procesy metaboliczne, bierze udział w podziałach komórek, niezbędny podczas ciąży

zaburzenia rozwojowe płodu, niedokrwistość,

zielone warzywa, wątroba, drożdże

Witaminy są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Najlepiej dostarczać je stosując prawidłową dietę. Ewentualne niedobory można uzupełniać zażywając sztucznie wytworzone witaminy. Należy jednak uważać, aby ich nie przedawkować. Nadmiar witamin rozpuszczalnych w wodzie usuwany jest razem z moczem, natomiast witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (czyli A, D, E, K) gromadzone są w organizmie, dlatego też należy bardzo uważać, aby nie przekraczać dopuszczalnych dawek jeśli zażywa się je w postaci tabletek.