Gleby brunatne są typem gleb średnio żyznym lub żyznym. Ich odczyn jest zazwyczaj słabo kwaśny lub obojętny. Powstają one najczęściej na skałach osadowych, iłach, glinach i utworach pyłowych różnego pochodzenia. Są one glebą strefową charakterystyczną dla klimatu umiarkowanego. W profilu takiej gleby wyraźnie widoczne jest brunatne zabarwienie jednego z poziomów. W wyniku wietrzenia skały uwalniane są tlenki żelaza. To one w obecności kwasów próchnicznych w glebie powodują powstawanie brunatnej otoczki na ziarnach gleby co daje jej barwę brunatną. W Polsce spotykane są we wszystkich regionach ale głównie w Polsce Południowej.
Gleby czarnoziemne to gleby charakterystyczne dla strefy umiarkowanej ciepłej z odmianą kontynentalną (niższe sumy opadów). Opady na obszarach ich tworzenia to mniej więcej 350 do 550 milimetrów opadu rocznie. Powstają one na utworach lessowych przy obecności formacji roślinnej stepu: leśno stepowej i łąkowo stepowej. Wspólną cechą gleb czarnoziemnych jest gruby poziom próchniczny z nagromadzoną próchnicą bogata w kationy wapnia i magnezu. Mają one barwę od czarnej po szara i wyraźnie guzełkowatą strukturę. Właśnie ten gruby poziom próchniczny decyduje o ich dużej żyzności. Dzielą się na czarnoziemy leśno-stepowe oraz szare gleby leśne.
Czarnoziemy występujące w Polsce to relikt czasów kiedy panował u nas klimat cieplejszy i bardziej suchy. Maja one bardzo duże znaczenie w rolnictwie jako wyjątkowo żyzne i dlatego też są zajęte pod uprawę roli. Dzisiaj w warunkach wilgotniejszych czarnoziemy podlegają brunatnieniu i ługowaniu.
Gleby czarnoziemne spotykane są na każdym kontynencie (poza Antarktydą) ale największy udział mają w powierzchni Azji, południowo-wschodniej Europie, Ameryce Północnej i Ameryce Południowej. W Polsce występują one na Wyżynie Lubelskiej, na Wyżynie Krakowskiej i Sandomierskiej oraz na Nizinie Śląskiej. We wszystkich tych regionach są wykorzystywane rolniczo głównie pod uprawę pszenicy, buraków cukrowych czy tytoniu.
