Użytkowanie prądu elektrycznego niesie ze sobą pewne niebezpieczeństwa. Każde urządzenie elektryczne może stanowić zagrożenie dla życia człowieka, czy jego otoczenia. W wyniku wystąpienia porażenia elektrycznego, człowiek może doznać poważnych ran, oparzeń, może także umrzeć. Samo otoczenie także może poważnie ucierpieć, ponieważ może np. wystąpić pożar. Użytkowanie prądu elektrycznego też powoduje zagrożenie związane z zatruciem się materiałami, które są składnikami urządzeń elektrycznych. Niebezpieczeństwa te występują w przypadku użytkowania każdego urządzenia elektrycznego, które do pracy wykorzystuje napięcia przekraczające wartości napięć bezpiecznych dla człowieka.

Wartości bezpiecznych napięć:

- w warunkach normalnych jest to 50 V dla prądu zmiennego i 120 V dla prądu stałego

- w warunkach szczególnych jest to 25 V dla prądu zmiennego i 60 V dla prądu stałego

W przypadkach kiedy rzeczywiście urządzenie wykorzystuje do pracy napięcia powyżej podanych wartości, należy zachować szczególne środki ostrożności. Głównie tutaj chodzi o zapewnienie człowiekowi ochrony przed porażeniem elektrycznym, ale także zastosowanie odpowiednich technologii przeciwdziałających powstaniu pożaru. Podstawowymi tutaj środkami stosowanymi do ochrony przeciwpożarowej jest zastosowanie rozwiązań polegających na ograniczeniu kontaktu człowieka z częściami urządzenia, które mogą znajdować się pod pewnym napięciem. Pełnią one wtedy także ochronę przed bezpośrednim porażeniem elektrycznym. Pod względem restrykcyjności takiej ochrony przeciwpożarowej urządzenia elektryczne grupuje się w 4 klasy: klasę 0 I, II i III.

W zakresie ochrony przed prądem elektrycznym istnieje także pojęcie środków indywidualnej ochrony. Jednak środki takie mogą być dowolnie stosowane przez wykwalifikowanych elektryków tylko w przypadkach, kiedy napięcia nie przekraczają 1000 V. Natomiast w przypadku większych napięć, środki te już należy stosować tylko jako środki pomocnicze. Takimi środkami indywidualnej ochrony są:

- ochronna odzież

- rękawice ochronne

- ochronne obuwie

- odpowiednie środki osłaniające oczy i twarz

Ważnym parametrem opisującym przydatność takich środków jest ich elektroizolacyjność, a także to jak wytrzymałe są na przebicie prądu będącego pod określonym napięciem.

W dawnych czasach ludzkość nie musiała borykać się z problemami dotyczącymi wpływu pola elektromagnetycznego na zdrowie człowieka. Jednak w dzisiejszym świecie, gdzie praktycznie w każdym zamieszkanym miejscu na naszej planecie istnieje pole elektromagnetyczne, zagadnienie to się stało bardzo istotne. Problem ten praktycznie pojawił się z chwilą wprowadzenie do powszechnego użytku energii elektrycznej. Wpływu pola elektromagnetycznego na zdrowie człowieka jednak nie da się zbadać stosując krótkotrwałe badania, ponieważ obserwacje takie trwają zbyt krótko aby zauważyć znaczące zmiany zachodzące w organizmie człowieka. Jednak nie wątpliwie pole elektromagnetyczne wpływa niekorzystnie na nasze zdrowie. Pierwsze takie sygnały pojawiły się w latach 60, kiedy to w prasie naukowej pisano o przypadkach chorób u ludzi którzy pracowali w pobliżu linii wysokiego napięcia - ok. 400V. W kolejnych latach zaczęto coraz bardziej sobie uzmysławiać szkodliwy wpływ pola elektromagnetycznego, pod koniec lat 80 nawet zauważono związek pomiędzy gęstością sieci energetycznej a zwiększoną częstością występowania nowotworów u dzieci zamieszkujących okolice takiej sieci.

W dniu dzisiejszym prowadzone są szerokie badania w wielu krajach świata, które mają wykazać jak wpływa istnienie pola elektromagnetycznego na ryzyko wystąpienia nowotworów. Badania te przeprowadzano w różnych miejscach, od zakładów pracy po okolice domostw. Wyniki jednak nie pokazały, że można definitywnie powiedzieć, iż pole elektromagnetyczne jest szkodliwe dla naszego zdrowia. Okazało się iż zależność ta jest słaba, i np. palenie papierosów jest bardziej szkodliwe niż pole elektromagnetyczne. Wyniki także pokazały, że znaczący wpływ pola elektromagnetycznego mógłby się dopiero ujawnić wtedy, gdy przykładowe pole we wnętrzu naszych mieszkań byłoby ok. 1000 razy większe, a i wtedy nie dokonało by zmian w naszym materiale genetycznym. Tak więc na dzień dzisiejszy można powiedzieć, iż ryzyko zachorowania na jakąkolwiek chorobę wynikającą z wpływu pola elektromagnetycznego - takiego jakie spotykamy w dzisiejszym środowisku, jest praktycznie równe zeru. Jak do tej pory nie stwierdzono istnienia żadnej choroby która byłaby spowodowana działaniem pola elektromagnetycznego. Jednak nie wszystko jest tutaj jeszcze dokładnie przebadane, dlatego należy nadal prowadzić badania w tym zakresie.

W przyrodzie pola elektromagnetyczne istniały od zawsze, są to fundamentalne zjawiska fizyczne. Jednak przed nadejściem technologii człowieka były to pola o bardzo małych natężeniach. Z chwilą gdy człowiek opanował elektryczność, czyli ok. 100 lat temu wprowadził do środowiska pola o znacznie większym natężeniu. Wykorzystanie pól elektromagnetycznych pozwoliło na znaczące rozwinięcie technologii, dzięki nim działa telewizja radio, czy inne formy łączności ( w tym łączność satelitarna). Jednak ich coraz większa ilość wpływa także szkodliwie. Coraz większa ilość fal elektromagnetycznych w otoczeniu, może powodować zakłócenia systemów łączności, a także różnych urządzeń elektrycznych. To także ujemnie odbija się na zdrowiu i samopoczuciu człowieka, a także na środowisko naturalne.

Człowiek coraz częściej i szerzej wykorzystuje urządzenia elektryczne, coraz bardziej rozwija sieć telekomunikacji bezprzewodowej i buduje coraz gęstsze i dłuższe linie przesyłające energię elektryczną na odległość. To wszystko sprawia że jesteśmy otaczani polem elektromagnetycznym o coraz większej gęstości i energii.

Pole elektromagnetyczne, które nas otacza nie przekracza częstotliwości 300 GHz. W fizyce fale elektromagnetyczne o takich częstotliwościach, określane są mianem promieniowania niejonizującego. Tak jak w przypadku każdego innego promieniowania, także i w tym wypadku są prowadzone różnego rodzaju badania mające na celu wykazanie jego wpływu na zdrowie człowieka. Badania te przeprowadzane są przez najróżniejsze organizacje w wielu krajach na całym świecie. Od początku lat 20, prowadzone są badania nad polami elektrycznymi i magnetycznymi, których częstotliwości nie przekraczają 60 Hz. Badania te w latach 80 zaowocowały sensacyjnymi doniesieniami, o wyraźnej szkodliwości działania pola elektromagnetycznego na organizm ludzki. Według ich wyników pole to było odpowiedzialne za zwiększoną częstość występowania białaczki, nowotworów mózgu i innych chorób. Dlatego też ze zwiększoną uwagą zaczęto się przyglądać oddziaływaniu jakie wywierają linie przesyłowe i inne urządzenia elektryczne na człowieka i środowisko.

Przeprowadzane badania mają różnoraki charakter. Wyniki opracowywane są na podstawie danych epidemiologicznych, danych wynikających z prowadzonych statystyk dotyczących różnego rodzaju chorób, które występowały u ludzi pracujących w otoczeniu urządzeń elektrycznych i linii wysokiego napięcia. Badania też były przeprowadzane w sposób klasyczny w laboratorium. Efektem tych badań są dość optymistyczne wyniki dotyczące wpływu pola elektromagnetycznego, jednak istnieją także niepokojące rezultaty. Faktem jest natomiast to że wyniki te nie spowodowały, że organizacje takie jak Komitet Medyczny Międzynarodowej Sieci Elektrycznej - CIGRE, Międzynarodowy Komitet Promieniowania Niejonizującego - IRPA, czy Światowa Organizacja Zdrowia - WHO, sformułowały nowe zasady bezpieczeństwa i nowe przepisy, które by nakładały pewne restrykcje na wykorzystywanie pól elektromagnetycznych o częstotliwościach z zakresu 50 - 60 Hz. Jednak powszechnie zaleca się, aby rozsądnie w miarę możliwości unikać wpływu takich pól, przy czym nie musi to oznaczać stosowania dodatkowych nakładów finansowych. Jednak istnieją także niepokojące rezultaty, jakie otrzymano w wyniku przeprowadzonych badań. Według nich okazuje się, że jednak pole magnetyczne o niskich częstotliwościach może zwiększać ryzyko na zachorowanie na różnego rodzaju formy raka.

Jednak jak to wygląda w tej chwili.

Nieustannie są analizowane ostatnie wyniki badań przez Światową Organizację Zdrowia, które badają wpływ pola elektromagnetycznego na człowieka i środowisko. Wyniki otrzymywane są systematycznie ogłaszane w raportach. W ostatnim takim raporcie przedstawiono wyniki badań dotyczące pól elektromagnetycznych o niskich częstotliwościach, a także dokonano oceny zagrożenia jakie one przejawiają.

1. W praktyce spotykamy się z polami elektromagnetycznymi z zakresu częstotliwości ok. 50 Hz, których natężenie wynosi:

- 0,0001V/m - pole elektryczne, 0,00001 μT - pole magnetyczne i są to tzw. pola naturalne

- wyższe wartości natężeń występują w przypadku pól w pobliżu urządzeń elektromagnetycznych, a są to:

- instalacje domowe

- stacje napowietrzne

- linie napowietrzne

- miejsce pracy

2. Wywierany wpływ na zdrowie

- w przypadku pól elektrycznych o częstotliwościach ok. 50 Hz, a których natężenie nie przekracza 20kV/m nie powodują żadnych zmian i można powiedzieć, że są nieszkodliwe i całkowicie bezpieczne, w przypadku pól elektrycznych o natężeniach powyżej 100 kV/m nie powodują one wpływu na zdolności rozrodcze organizmów

- w przypadku pól magnetycznych:

- istnieje pewna niewielka liczba danych eksperymentalnych, z których wynika, że pola magnetyczne o częstotliwościach ok. 50 Hz, i o natężeniach jakie możemy spotkać w naszym otoczeniu mogą mieć wpływ na zdrowie człowieka i innych organizmów.

- w innych badaniach wykazano wpływ pola magnetycznego na produkcję melatoniny, jednak badania te wykazały zmiany tylko u zwierząt, u ludzi natomiast nie.

- nie istnieją natomiast wyniki potwierdzające hipotezę, że pola magnetycznego o częstotliwości 50 Hz, mogą mieć niszczący wpływ na materiał genetyczny znajdujący się w komórkach. To z kolei prowadzi do wniosków, że takie pola magnetyczne nie mogą mieć wpływu na powstawanie chorób nowotworowych. Natomiast ostatnio prowadzone są badania, czy aby pola magnetyczne nie sprzyjają rozwojowi już powstałej choroby nowotworowej.

- także badania epidemiologiczne nie wykazały żadnej szkodliwości wpływu pola magnetycznego, ani pola elektrycznego.

Otóż w przypadku pól elektromagnetycznych o dopuszczalnych wartościach częstotliwości i natężenia stwierdzono:

- według wytycznych ICNIRP, stosowane dotychczas środki ochrony są jak najbardziej wystarczające i zadowalające w przypadku ochrony człowieka przed wpływem promieniowania elektromagnetycznego o częstotliwości ok. 50 Hz. A także wystarczają one do ochrony człowieka przed bezpośrednim kontaktem z obiektami w których występuje napięcie indukowane.

- nie istnieje potrzeba stosowania nadzwyczajnych środków ochrony przed tak zdefiniowanymi polami.

- jednak dostępność do miejsc w których występują pola o znacznych natężeniach powinna już być uniemożliwiona.

Także stwierdzono, że hałas i ozon emitowany przez urządzenia elektryczne nie stanowią zagrożenia dla środowiska naturalnego.

W przypadku naszego kraju, należy stwierdzić, że występujące pola elektromagnetyczne 50 Hz mają znacznie niższe wartości natężenia. Wielkości te są nawet stosunkowo niskie w pobliżu linii wysokiego napięcia (400 kV) - pole elektryczne jakie tam występuje jest niższe niż 10 kV/m. Dlatego też mając na uwadze raport Światowej Organizacji Zdrowia, mieszkańcy Polski nie muszą się obawiać szkodliwego wpływu pola elektromagnetycznego na ich zdrowie.

W ciągu pięciu lat w USA badania przeprowadził US National Institute of Environmental Health Science. Prowadzony projekt miał nazwę EMF-RAPID. Wyniki otrzymane z jego przebiegu zostały omówione w 1998 roku na konferencji w której wzięło udział 30 naukowców. Sprawozdanie jakie wtedy sporządzono zawiera szereg wniosków i wskazówek dotyczących właściwego wykorzystywania pól elektromagnetycznych - sama literatura tego sprawozdania zawiera 320 pozycji. W Unii Europejskiej jak do tej pory nie opracowano szczególnych dyrektyw dotyczących ochrony ludności przed wpływem pola elektromagnetycznego.

W naszym kraju istnieją pewne przepisy dotyczące ochrony środowiska naturalnego, a które także określają dopuszczalne wartości natężeń pól elektromagnetycznych, jakie mogą być obecne w środowisku naturalnym. Zasady i przepisy te są co ciekawe znacznie bardziej restrykcyjne niż w przypadku pozostałych krajów Unii Europejskiej. Takżę Światowa Organizacja Zdrowia dopuszcza używanie pól o większych natężeniach.

Stosunek społeczeństwa do pól elektromagnetycznych

W krajach rozwijających się ludzie coraz bardziej zdają sobie sprawę z zagrożeń, jakie niesie ze sobą wykorzystanie nowoczesnej technologii. Dlatego też interesują się ich otoczeniem, oraz stają się coraz bardziej wyczuleni na coraz większą obecność w nim obiektów związanych z produkcją energii, czy jej przesyłem. Troska ta wiąże się bezpośrednio z ogólnym strachem przed zagrożeniem zdrowia, jakie może wynikać z sąsiedztwa takich obiektów. Polska także nie jest tu wyjątkiem. Od kilku lat obserwujemy protesty i ostre sprzeciwy przed wybudowaniem elektrownii jądrowej w naszym kraju. Dotyczą one także innych aspektów wykorzystania energii. Bardzo często są one nie słuszne i wynikają tylko ze zwykłej niewiedzy. Jednak skutecznie blokują wprowadzeni nowszych lepszych technologii, które usprawniłyby działanie naszego kraju. Bardzo często protesty te stają się dosyć drastyczne, co objawia się blokowaniem placów budowy, a nawet wprowadzaniem ekip budowlanych na teren budowy w towarzystwie policji. Protesty te często blokują zrealizowanie inwestycji nawet o kilka lat. Niestety najczęściej dochodzi do przepychanek z miejscową ludnością, a to jeszcze bardziej pogłębia nieufność społeczeństwa do stosowania nowoczesnych rozwiązań technologicznych. Protesty te można wytłumaczyć obawą przed szkodliwym wpływem urządzeń elektrycznych na ich zdrowie, oraz tym, że urządzenia takie mogą powodować zakłócenia w pracy odbiorników telewizyjnych i radiowych przez nich wykorzystywanych. Także przejawia się tutaj problem wykorzystania terenów w pobliżu takich urządzeń. Czasami zdarza się tak, że to same protesty powodują większy uszczerbek na zdrowiu mieszkańców, niż sama linia wysokiego napięcia. Nie pomaga też tej sytuacji nieustanne spory w środowisku naukowym dotyczącym wpływu pól elektromagnetycznych na zdrowie człowieka. A to w połączeniu z brakiem gruntownej wiedzy na ten temat prowadzi do coraz silniejszych protestów i sprzeciwów.

Kluczową sprawą w takich przypadkach, a także w zagadnieniach ekonomicznych jest posiadanie pewnej wiedzy w tym zakresie. Bardzo ważna jest znajomość faktycznych realnych zagrożeń wynikających z użytkowania takich urządzeń elektrycznych jak np. linie wysokiego napięcia. Pozwoli to na wyeliminowanie podstawowych obaw, które nie znajdują uzasadnienia w rzeczywistych faktach, a istnieją najczęściej tylko dzięki strachu przed nieznanym. Uświadomienie społeczności jakie realne zagrożenia mogą istnieć wpłynie tylko korzystnie na rozwój sieci energetycznej.

W dzisiejszych czasach społeczeństwo aktywnie bierze udział w procedurach administracyjnych dotyczących wprowadzania nowych inwestycji. W przypadku inwestycji, które mogą dokonać pewnych zniszczeń w środowisku naturalnym, albo mieć niekorzystny wpływ na zdrowie człowieka, wymagane jest uzyskanie pozwolenia na długo przed samym projektowaniem takich instalacji. Udział społeczeństwa w tych kwestiach objawia się w uczęszczaniu na różnego rodzaju spotkania, na których przedstawiane są sprawy dotyczące takich inwestycji. Na spotkaniach takich tłumaczone są zagrożenia, jakie mogą wynikać z budowy, a także korzyści jakie taka budowa może przynieść. Społeczeństwo dzięki temu może lepiej zrozumieć problem, a także ma prawo do odwołania się od decyzji jakie podjęły organizacje administracyjne. Organizacje społeczne coraz częściej interesują się takimi inwestycjami i coraz częściej zabierają głos w ich sprawie. Dlatego też uzyskanie powszechnej akceptacji społecznej stało się w dniu dzisiejszym koniecznością, która także wynika z obowiązujących przepisów. Istnieje odpowiednia ustawa, która reguluje te sprawy nakładając na organizacje administrujące obowiązek udostępniania społeczeństwu wszelkich informacji dotyczących lokalnego środowiska naturalnego i sposobów jego ochrony. Każdy, kto tylko zgłosi się po takie informacje powinien je otrzymać.

Jednak sama akceptacja społeczeństwa jest zależna od wielu czynników. Przede wszystkim kluczową tutaj rolę odgrywa zrozumienie planów inwestycyjnych, lokalizacji budowy, mechanizmu, jakiemu będą podlegać działające urządzenia elektryczne, a także wpływu jaki będą wywierać na miejscową ludność. To właśnie brak zrozumienia i istotnej wiedzy dotyczącej aktualnego problemu jest głównym powodem powstawania sprzeciwów i protestów. Dlatego też należy zwrócić szczególną uwagę na sprawę uświadomienia społeczeństwa co do tego, co to jest tak naprawdę pole elektromagnetyczne, jakimi parametrami się charakteryzuje, jakie są dopuszczalne wartości tych parametrów, oraz jakie faktycznie wywiera wpływ na zdrowie człowieka. Informacje te powinny być szeroko rozpowszechniane za pomocą środków masowego przekazu.

Innym natomiast powodem występowania konfliktów o takim charakterze jest ogólne przeświadczenie o szkodliwym wpływie pola elektromagnetycznego na zdrowie człowieka. To w połączeniu z brakiem specjalistycznej wiedzy, która byłaby w przystępny sposób przekazana człowiekowi powoduje ogólną blokadę przed wprowadzaniem nowoczesnych rozwiązań technologicznych w tym zakresie. Powodem takiej sytuacji jest także ogólna niezrozumiałość podstawowych zasad rządzących działaniem urządzeń elektrycznych, a gdy człowiek próbuje dowiedzieć się czegoś o polach elektromagnetycznych z określonej literatury to natyka się na mnóstwo niezrozumiałych pojęć, co także skutecznie utrudnia zrozumienia. Jeszcze jednym czynnikiem jest także ogólna świadomość ludności, że ma niewielki wpływ na decyzję odnośnie podejmowanych inwestycji i określaniu ryzyka związanego z nimi, a jedynym widocznym wyjściem z sytuacji jest ostre protestowanie.

Tutaj także wchodzi w sprawę, poziom zaufania społeczeństwa do organów władzy, który delikatnie mówiąc jest niewielki. Nieufność tak także dotyczy wszelkiego rodzaju przepisów regulujących zasady wykorzystania urządzeń elektrycznych, a także różnego rodzaju ekspertyz, jakie są wykonywane. Jednak nieufność występuje także po stronie wykonawców. Niezrozumiała jest dla nich potrzeba akceptacji społeczeństwa danego projektu, wydaje się to dla nich totalnie nie irracjonalne. Natomiast problemy, jakie występują z akceptacją lokalizacji budowy i instalacji urządzeń, które będą źródłami pola elektromagnetycznego, są tylko dla pozostałego społeczeństwa przejawem zagrożenia, jakie niesie ze sobą sąsiedztwo takich urządzeń.