Siarczan (VI) baru- wzór BaSO4. W przyrodzie występuje pod postacią mineralnej jako baryt (zwany także szpatem ciężkim). Temperatura topnienia 1500°C; nie jest trujący; charakteryzuje się tym że nie rozpuszcza się w wodzie, ale wykazuje rozpuszczalność w stężonym H2SO4. Biorąc pod uwagę stopień rozdrobnienia może być bezbarwną krystaliczną substancją krystaliczną, ewentualnie śnieżnobiałym proszkiem. Wykazuje odporność na działanie H2S oraz czynników atmosferycznych.
Zastosowanie:
- produkcja papieru fotograficznego;
- produkcji farb;
- produkcja pudrów;
- jako wypełniacz tworzyw sztucznych i kauczuku;
- w prześwietleniach układu pokarmowego.
Kwas borowy- wzór H3BO3. Nazywany jest czasem kwasem ortoborowym lub kwasem bornym. Jest to bezbarwne ciało stałe, charakteryzujące się krystalicznością. Słabo rozpuszczalny w wodzie, jednak rozpuszczalność H3BO3 rośnie wraz ze zwiększaniem temperatury. Podczas procesu ogrzewania kwas borowy traci powoli wodę i przekształca się w HBO2 (kwas metaborowy), aby ostatecznie przejść w tlenek boru (III) B2O3. Temperatura topnienia wynosi 185°C. Z CH3OH (alkoholem metylowym) tworzy lotne estry. W wodzie pełni funkcję słabego kwasu. Kwas borowy otrzymujemy w reakcji wyparcia mocnym kwasem soli-boraksu.
Zastosowanie:
- dezynfekcja;
- środek do konserwacji;
- przemysł tekstylny, kosmetyczny;
- przemysł garbarski;
- do lutowania (kwas poliborowy);
- do otrzymywania innych związków boru.
Wodorotlenek sodu – wzór NaOH. Nazywany jest czasem soda żrącą lub sodą kaustyczną. Ma konsystencje higroskopijnego ciała stałego o barwie białej. Wykazuje bardzo dobrą rozpuszczalność w wodzie. Trzeba zachować ostrożność podczas rozpuszczania, gdyż wydzielane są duże ilości ciepła. Jest to reakcja egzotermiczna. Silna zasada, bardzo żrąca np. na porcelanę lub szkło. Posiada zdolność pochłaniania wilgoci i CO2 z powietrza. Rozpuszcza się także dobrze w etanolu oraz glicerynie. Temperatura topnienia wynosi 328°C, zaś temperatura wrzenia ma wartość 1390°C. Wodne roztwory NaOH to tzw. ługi sodowe.
Zastosowanie:
- przemysł papierniczy;
- produkcja celulozy;
- rafinacja ropy naftowej;
- produkcja barwników, mydła i detergentów;
- przemysł włókienniczy;
- regeneracja kauczuku;
- produkcja szkła wodnego;
- składnik wybielaczy i innych środków czyszczących;
- pochłaniacz gazów;
- odczynnik a pracowniach laboratoryjnych;
- syntezy organiczne.
Wodorotlenek potasu - wzór KOH. Nazywany jest czasem potasem żrącym lub potasem kaustycznym. Jest to bezbarwne, higroskopijne ciało stałe. Wykazuje bardzo dobra rozpuszczalność w wodzie. Podobnie jak w przypadku NaOH jest to reakcja egzotermiczna i trzeba zachować ostrożność podczas rozpuszczania, gdyż wydzielane są duże ilości ciepła. Wykazuje dobra rozpuszczalność także w etanolu i metanolu. Wodne roztwory NaOH to ługi potasowe. Temperatura topnienia wynosi 360°C, natomiast temperatura wrzenia ma wartość 1320°C. KOH Otrzymujemy przez gotowanie KCO3 z tzw. mlekiem wapiennym lub przez elektrolizę KCl.
Zastosowanie:
- środek suszący;
- produkcja mydła;
- odczynnik w pracowniach laboratoryjnych;
- w rytownictwie i litografii;
- syntezy organiczne.
Hydrazyna- wzór N2H4. To bezbarwna, trująca ciecz o charakterystycznym zapachu przypominającym amoniak. Jest trwała, gdy nie ma dostępu do powietrza. Doskonale miesza się z woda i etanolem. Wchodzi w reakcję z fluorowcami. Tworzy hydrat N2H4H2O. Przy wzrastającej temperaturze rozkłada się. Zachodzi przy tym reakcja:
3N2H4→ 4NH3 + N2.
Temperatura topnienia wynosi 1,4°C, zaś temperatura wrzenia ma wartość 183°C.
Jest silnym reduktorem, dlatego łatwo utlenia się do wody oraz azotu. W suchym tlenie łatwo się zapala.
Zastosowanie:
- paliwo rakietowe (mieszanina ze stężonym H2O2
- produkcja środków chemicznych dla rolnictwa;
- produkcja materiałów wybuchowych;
- w procesie wywoływania w fotografii;
- przeciwdziała korozji;
- odczynnik redukujący w pracowniach laboratoryjnych.
Tlenek siarki (IV) – wzór SO2. To bezbarwny gaz, wykazujący charakterystyczny ostry, duszący zapach. Drażni układ oddechowy. Cechuje go bardzo dobra rozpuszczalność w wodzie, kwasie octowym i acetonie. W temperaturze 0°C z roztworu wodnego krystalizuje hydrat SO2H2O. Tlenek siarki(IV) posiada właściwości redukujące i utleniające. Temperatura topnienia wynosi -10°C. Ulega zestaleniu w temperaturze wynoszącej -72,5°C. Powstają wtedy białe kryształy.
Ulega także skropleniu.
Zastosowanie:
- produkcja kwasu siarkowego. SO2 reaguje z O2 dając SO3;
- jako wybielacz włókien, papieru, słomy, wełny;
- środek owadobójczy;
- E 220 - konserwant soków owocowych oraz win.
Tlenek krzemu (IV) – wzór SiO2. To ciało stałe występujące w 3 odmianach polimorficznych, tj. w postaci kwarcu, krystobalitu i trydymitu. Tlenek krzemu w bardzo krótkim czasie ochładzania ulega zestaleniu na bezpostaciową substancję stałą (szkliste szkło kwarcowe). Jest odporne na wahania temperatury, ponieważ cechuje go nieznaczny współczynnik rozszerzalności termicznej. Jest także odporne na różnego rodzaju odczynniki chemiczne z wyjątkiem HF i alkaliów. Temperatura topnienia wynosi 1710°C. Wykazuje wysoką przepuszczalność dla promieni nadfioletowych.
Tlenek krzemu ze względu na postać i zabarwienie tworzy następujące minerały:
- kwarc;
- piasek;
- krzemień.
Kwarc to substancja krystaliczna. Drobne ziarna kwarcu są składnikami kilku minerałów takich jak np. agat, opal, chalcedon. Jeżeli kryształy kwarcu są bezbarwne i charakteryzują się pięknymi kształtami, to mamy do czynienia z kryształami górskimi. Jeżeli jest zabarwiony na fioletowo, to mamy do czynienia z ametystem, zaś jeżeli barwa jest żółta- z cytrynem.
Zastosowanie tlenku krzemu:
a) jako kwarc:
- wyroby jubilerskie;
- przedmioty ozdobne (odznaczenia, puchary);
- soczewki i pryzmaty w optyce;
- radiotechnika.
- produkcja lamp kwarcowych;
- naczynia i aparatura laboratoryjna;
b) inne odmiany:
- elektronika jako półprzewodnik;
- ceramika;
- produkcja zwykłego szkła i szkła wodnego;
- produkcja zaprawy murarskiej, form odlewniczych;
- produkcja emalii;
- otrzymywanie Si i innych związków krzemu;
- produkcja cementu.
Kwas azotowy (V)- wzór HNO3. Jest to bezbarwna ciecz o gęstości 1,52 g/cm3. Silny utleniacz. Kwas azotowy jest obecny w powietrzu. W wyniku wyładowań elektrycznych następuje synteza NO, następnie tlenek azotu (II) tworzy azotany w glebie.
HNO3 dymi, jeżeli przebywa w wilgotnym powietrzu. Substancje takie jak drewno, papier, słoma, ulegają zapaleniu, jeżeli je zwilżymy kwasem azotowym. Temperatura topnienia wynosi -41,1°C, zaś temperatura wrzenia ma wartość 84°C. Posiada zdolność rozpuszczania większości metali (nie rozpuszcza metali szlachetnych). Wydziela się wówczas tlenek azotu. Wraz z HCl w stosunku: kwas solny: kwasy azotowy- 3:1 tworzy wodę królewską. Silny utleniacz - rozpuszcza złoto, a także inne metale szlachetne takie jak platyna.
Zastosowanie:
- produkcja tworzyw sztucznych;
- nitrowanie związków organicznych;
- produkcja nawozów sztucznych i jedwabiu sztucznego;
- przemysł metalurgiczny;
- produkcja lakierów, barwników, lekarstw;
- paliwa rakietowe (utleniacz).
Amoniak – wzór NH3. Jest bezbarwnym gazem o charakterystycznym zapachu. Wykazuje bardzo dobrą rozpuszczalność wodzie Bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie. W ciekłym amoniaku bardzo dobrze rozpuszczają się związki nieorganiczne i organiczne (sole amonu, azotany oraz jodki. Tego samego nie można powiedzieć o fluorkach, chlorkach, tlenkach i wodorotlenkach metali, które się nie rozpuszczają. Związki organiczne, które mogą się rozpuszczać w NH3 muszą zawierać w swojej budowie atomy pierwiastków wykazujące się dużą elektroujemnością.
Temperatura topnienia wynosi -77,7°C , zaś temperatura wrzenia ma wartość -33,4°C.
Sole w amoniaku chętnie ulegają reakcji dysocjacji elektrolitycznej. Berylowce oraz litowce wykazują rozpuszczalność w amoniaku nie wydzielając przy tym wodoru. Tworzą w ten sposób roztwory, które znakomicie przewodzą prąd elektryczny. Sód tworzy roztwór o barwie ciemnoniebieskiej, który przechodzi w brąz przy większych ilościach sodu. Z pomocą katalizatora z roztworu ulega wytrąceniu amidek sodu oraz wydziela się H2. Na powietrzu amoniak ulega spaleniu na N i H2O, wydzielając przy tym żółtawy płomień. Temperatura zapłonu wynosi 780°C. Gdy przepuścimy mieszaninę powietrza i amoniaku przez rozgrzaną siatkę platynową, to wówczas NO i H2O. Zachodzi przy tym reakcja, która jest pierwszym etapem przemysłowego otrzymywania HNO3:
4NH3 + 5O2→ 4NO + 6H2O
Zastosowanie:
- produkcja kwasu azotowego (jak wyżej wspomniano);
- produkcja mocznika;
- substancja chłodząca w sprzęcie chłodniczym;
- produkcja cyjanowodoru;
- produkcja sody przy pomocy metody Solvaya;
- produkcja soli amonowych (nawozy sztuczne), włókien sztucznych.
Chlorek sodu – wzór NaCl. Inna obowiązująca nazwa to sól kuchenna. Jest to bezbarwne ciało krystaliczne. Rozpuszcza się wodzie i tylko w nieznaczny sposób zależy to od temperatury. Oczyszczony NaCl nie wykazuje higroskopijności. Temperatura topnienia wynosi 801°C, zaś temperatura wrzenia ma wartość 1413°C. Spotykany w wodzie morskiej (Argentyna, Polska, Chiny), w postaci halitu- złoża soli kamiennej. Jego zawartość wynosi około 2,7%. Sól kamienna jest wydobywana za pomocą zwykłych metod górniczych i dopiero po odpowiednim zmieleniu i przesianiu może być stosowana w przemyśle lub wypłukując ją ze złoża otrzymamy tzw. solankę.
Zastosowanie:
- przemysł spożywczy (środek konserwujący);
- mieszanina oziębiająca w połączeniu z lodem;
- jako fizjologiczny 0,9% roztwór soli stosowany w lecznictwie;
- przemysł garbarski;
- produkcja barwników;
- wysalanie związków organicznych.
