Mikroorganizmy można scharakteryzować za pomocą pięciu wyrazów:

M - microscopic size - rozmiar mikroskopowy, niewidoczne gołym okiem

I - independent units - niezależność komórkowa (niezależność każdej komórki)

C - complex - less - prosta budowa

R - rapid growth - szybki wzrost, gwałtowne podziały

O - omniprescence - wszędobylskie

Do mikroorganizmów zalicza się następujące grupy:

Ze względu na rolę pełnioną przez mikroby, można je podzielić na drobnoustroje chorobotwórcze i pożyteczne drobnoustroje fermentacyjne, gnilne. Mikroorganizmy chorobotwórcze, to w szczególności wirusy, część bakterii i pierwotniaków (na przykład zarodnikowce czy wiciowce), a także niektóre grzyby.

Wirusy

Wirusy to najmniejsze znane na ziemi mikroorganizmy. Ich wymiary kształtują się pomiędzy 20 a 300 nanometrów! Są to de facto twory z pogranicza materii ożywionej i materii nieożywionej. Powodem kontrowersji jest ich sposób rozmnażania - całkowicie zależy od komórek gospodarza, wykorzystujący jego aparat genetyczny. Nie wykazują one budowy komórkowej. Jest to właściwie jedynie informacja genetyczna zamknięta w kapsydzie.

Wirusy ze względu na kształt kapsydu wirusy dzielimy na cztery formy: bryłowe, spiralne, bakteriofagi i wirusy o złożonej budowie. Wirusy bryłowe są najczęściej dwudziestościanami lun dwunastościanami. Wirusy spiralne przyjmują postać pałeczki (krótszej lub dłuższej) o nieregularnych splotach. Bakteriofagi z kolei są zbudowane z wielościennej główki i ogonka.

Wirion bryłowy jest otoczony z zewnątrz osłonką białkową (kapsyd). Zbudowana jest ona z jednakowych podjednostek - kapsymerów. Kapsyd ma charakter antygenowy, przez co wywołuje w organizmie człowieka odpowiedź immunologiczną. Kapsyd otacza informację genetyczną w postaci kwasu nukleinowego. Może to być zarówno DNA, jak i RNA. Mówimy wówczas o DNA - wirusach i RNA - wirusach. Kwas nukleinowy może przyjąć formę pojedynczej czy podwójnej nici. Czasami wirusy mają także dodatkową lipidową otoczkę, która powstaje z błony komórkowej komórki, w której nastąpiło rozmnożenie wirusa.

Wirion spiralny jest pałeczką. Jej osłonka złożona jest z wielu kapsomerów, pomiędzy którymi od wewnętrznej strony jest przewinięty kwas nukleinowy.

Bakteriofagi inaczej są nazywane po prostu fagami. Są to wirusy atakujące bakterie. Wydziela się zasadniczo dwie części bakteriofagów - główkę i ogonek. Ogonek ma postać rurowatą i zakończony jest nitkowanymi wyrostkami umożliwiającymi przymocowanie się wirusa do powierzchni bakterii. Na końcu ogonka jest zlokalizowany enzym mający zdolność rozpuszczania ściany komórkowej bakterii.

Najważniejszą częścią wirusa jest oczywiście informacja genetyczna. Wirusy roślinne to zawsze RNA - wirusy, bakteriofagi to w przeważającej części DNA - wirusy, a wirusy zwierzęce mogą być zarówno DNA - , jak i RNA - wirusami.

Najczęściej osłonka tworząca kapsyd zbudowana jest zaledwie z jednego rodzaju białka. Zapewnia ono ochronę przed czynnikami zewnętrznymi.

Wirusy rozmnażają się w bardzo specyficzny sposób. Zależne są bowiem w całości od komórki gospodarza. Brak jest bowiem materialnej łączności pomiędzy wirusem atakującym komórkę a wirionami potomnymi.

Po wniknięciu do komórki gospodarza, kwas nukleinowy zachowuje się tak jak pozostała część informacji genetycznej w komórce. Następuje ekspresja informacji zawartych w tym kwasie nukleinowym, co prowadzi do całkowitej zmiany sposobu funkcjonowania komórki. Następuje dostosowanie działalności komórki do potrzeb wirusa. Poza komórką wirus nie jest niczym innym jak nitką kwasu nukleinowego otoczonego przez białko. Wirus "ożywa" dopiero to zainfekowaniu komórki gospodarza. Widać wówczas pewne cechy organizmów żywych, takie jak zdolność do akomodacji w warunkach panujących w komórce, przystosowanie się do warunków otoczenia czy mechanizmy dziedziczenia cech. Niewykluczone są także mutacje. Problem z zaklasyfikowaniem wirusów do organizmów żywych polega na tym, że nie mają one właściwie przemiany materii, to znaczy brak jest odżywiania, oddychania i zdobywania energii.

Systematyka wirusów oparta jest na rodzaju kwasu nukleinowego zawartego w wirusie, uwzględnione są także różnice w budowie kapsydu.

Z powodów metodologicznych wirusy są dzielone na: bakteriofagi (wirusy bakteryjne), wirusy roślinne, wirusy zwierzęce.

Chorobami wywoływanymi przez wirusy zwierzęce są między innymi nosacizna, wścieklizna, ospa, grypa, katar czy świnka.

Niektóre wirusy są onkogenne, to znaczy takie, które przyczyniają się do powstawania zmian nowotworowych.

Bakterie

Bakterie to jednokomórkowe prokarioty, mające wielkość do kilkunastu mikrometrów. Są one szeroko rozpowszechnione i występują praktycznie wszędzie - począwszy od lodowców i lądolodów aż po gorące źródła. Żyją w wodzie, glebie i w powietrzu. Bakterie są prokariotami, to znaczy, że nie mają jądra. Kwas nukleinowy (nukleoid) jest po prostu zawieszony w cytoplazmie. W cytoplazmie zawieszone są też pozostałe elementy, takie jak rybosomy i mezosomy. Obecne są też substancje zapasowe, którymi mogą być węglowodany, tłuszcze, wolutyna czy nawet białka. U bakterii przeprowadzających proces fotosyntezy obecne są ciałka barwnikowe mające barwnik - chlorofil. Ciałka te są właściwie odpowiednikiem chloroplastów. Protoplast bakteryjny otoczony jest błoną i ścianą komórkową. Występuje też często otoczka śluzowa, która pełni funkcje ochronne. Niektóre bakterie mają rzęski posiadające zdolność kurczenia się, co pełni funkcję aparatu ruchowego bakterii. Obecne są też czasami fimbrie, które są małymi, cienkimi wyrostkami obecnymi na ścianie komórkowej.

Ze względu na kształt bakterie dzieli się na: kuliste i cylindryczne. Do bakterii kulistych należą: ziarniaki (Coccus), dwoinki (Diplococcus), paciorkowce (Streptococcus), czwórniaki (Tetracoccus), pakietowce (Sarcina) i gronkowce (Satphylococcus). Z kolei bakterie cylindryczne dzieli się jeszcze na proste i skręcone. Do bakterii cylindrycznych prostych należą: pałeczka (Bacterium) i laseczka (Bacillus). Do bakterii cylindrycznych skręconych zalicza się przecinkowca (Vibrio), Śrubowca (Spirillum) i krętki (śrubki, Spitochaetae).

Niektóre bakterie po podziale nie rozdzielają się, ale pozostają w agregatach. Jako przykład można podać paciorkowce, gronkowce czy pakietowce.

Bakterie są bardzo prostymi organizmami, jednak spełniają one wszystkie funkcje zaliczające je do świata żywych - odżywiają się, oddychają, rozmnażają, obecna jest u nich przemiana materii.

Pod względem odżywiania wyróżnia się bakterie samożywne (autotrofy) i cudzożywne (heterotrofy).

Autotrofy pobierają ze środowiska związki nieorganiczne i w szeregu skomplikowanych przemian biochemicznych przekształcają je w związki organiczne. Odbywa się to przy udziale energii świetlnej albo energii zakumulowanej w wiązaniach chemicznych. Do tej grupy bakterii należą bakterie fotosyntetyzujące i chemosyntetyzujące. Podstawową różnicą pomiędzy nimi jest źródło uzyskiwanej energii. Bakterie fotosyntetyzujące korzystają z energii świetlnej dzięki obecności bakteriochlorofilu. Do syntez wykorzystują dwutlenek węgla i wodę. Do tej grupy bakterii należą bakterie purpurowe i zielone. Z kolei chemosyntetyzujące bakterie nie mają bakteriochlorofilu i za źródło energii służą im procesy utleniania różnych nieorganicznych związków, takich jak na przykład: siarka i siarkowodór (bakterie siarkowe), amoniak (bakterie nitryfikacyjne), jony żelaza (bakterie żelazowe) czy wodór (bakterie wodorowe).

Bakterie heterotroficzne można podzielić na saprobionty, pasożyty i bakterie symbiotyczne. Saprobionty odżywiają się martwą materią organiczną, rozkładając ją. Należą do nich na przykład bakterie gnilne. Bakterie symbiotyczne można spotkać między innymi w układzie pokarmowym człowieka, gdzie żyją i pomagają w procesach trawiennych. Z kolei pasożytami są bakterie, które zasiedlają inne żywe organizmy, jednak przynoszą mu szkodę. Należą tu wszystkie bakterie chorobotwórcze zarówno roślin, zwierząt, jak i człowieka.

Jeśli chodzi o oddychanie, to bakterie dzieli się na bakterie tlenowe (aeroby) i bakterie beztlenowe (anaeroby). Poza skrajnymi grupami - obligatoryjnymi tlenowcami i obligatoryjnymi beztlenowcami, które nie potrafię żyć w innych warunkach niż te, do których zostały stworzone, występują jeszcze fakultatywne tlenowce i fakultatywne beztlenowce. Fakultatywne beztlenowce normalnie żyją w warunkach tlenowych, jednak jeśli nastaną warunki beztlenowe, także potrafią żyć, ale zazwyczaj mniej wydajnie. Odwrotnie sytuacja wygląda przy fakultatywnych tlenowcach, które normalnie są beztlenowcami, takie środowisko preferują, jednak jeśli zostaną wystawione na działanie tlenu nie giną, ale mogą dalej żyć, zazwyczaj jednak przeprowadzając wszystkie procesy w mniej wydajny sposób. Do bakterii tlenowych zalicza się między innymi Azotobacter, która posiada zdolność do asymilacji (przyswajania) wolnego azotu atmosferycznego. Beztlenowcami jest między innymi Clostridium.

Bakterie najczęściej rozmnażają się przez podział. Jest to więc rozmnażanie wegetatywne. Aby było to możliwe, konieczny jest podział materiału genetycznego na drodze amitozy. Powstaje przewężenie w cytoplazmie i rozdzielenie komórek. Należy przy tym zaznaczyć, że organelle komórkowe trafiają do komórek potomnych w sposób przypadkowy.

U niektórych bakterii zachodzi także proces płciowy. (Nie jest to rozmnażanie płciowe, choć często się to myli!)Polega to na połączeniu dwóch bakterii za pomocą fimbrii płciowych i wymianie fragmentu materiału genetycznego. W procesie udział biorą dwie komórki i po procesie zostają także dwie. Nie ma więc rozmnażania i nie tworzą się komórki potomne. Dlatego nazywane jest to procesem płciowym. Jego celem jest więc tylko wymiana fragmentów DNA, a nie rozmnażanie.

Systematyka bakterii wygląda następująco:

KRÓLESTWO: Prokaryota - bezjądrowe

PODKRÓLESTWO: Eubacteria - eubakterie

GROMADA: Cyanobacteria - sinice

GROMADA: Prochlorophyta - prochlorofity

GROMADA: Bacteria - bakterie

KLASA: Mycoplasmae - mikoplazmy

KLASA: Bacteriae - bakterie właściwe

KLASA: Myxobacteriae - bakterie śluzowe (miksobakterie)

KLASA: Chlamydobacteriae - bakterie nitkowate (chlamydie)

KLASA: Microtatobiotae - riketsje (rikecje)

KLASA: Spirochaetae - krętki

PODKRÓLESTWO: Archaebacteria - archebakterie (protobakterie)

Jak już zostało wspomniane, bakterie są obecne prawie wszędzie. Potrafią żyć w niemal każdych warunkach temperatury i ciśnienia. Jest to spowodowane dużą różnorodnością wymagań pokarmowych i budowy. Aczkolwiek znajduje się mikroorganizmy przystosowane do życia w ekstremalnych warunkach, istnieją pewne granice wytrzymałości i możliwości przystosowawczych. Większość bakterii ginie w temperaturze poniżej 00C i powyżej 750C. Odporne są jedynie gatunki specjalnie przystosowane do takich warunków i endospory, czyli przetrwalniki. W czasie suszy przeżywają zazwyczaj tylko bakterie otoczone śluzem, który pozwala utrzymać odpowiednią równowagę wodną i organiczna parowanie. Światło, a konkretnie promieniowanie ultrafioletowe może być czynnikiem ograniczającym. Światło UV jest nawet stosowane do sterylizacji. Niekorzystne warunki pH także ograniczają rozwój przynajmniej części drobnoustrojów. Jak już wcześniej zostało opisane, niektóre bakterie są obligatoryjnymi tlenowcami lub obligatoryjnymi beztlenowcami. Dla nich zmiana warunków tlenowych środowiska będzie zabójcza. Do dezynfekcji stosuje się także różnorodne środki chemiczne. Mogą to być detergenty, które zmydlają błonę komórkową, alkohol 70%, aldehydy i fenole denaturują białka. Światło UV powoduje mutacje w materiale genetycznym, a niektóre barwniki (np. fiolet krystaliczny) są czynnikami interkalującymi klasy nukleinowe, przez co uniemożliwiają replikację DNA i transkrypcję.

Rola pełniona przez bakterie w przyrodzie jest olbrzymia. Po pierwsze rozkładają one martwe szczątki roślin i zwierząt, zapewniając zamknięcie obiegu większości pierwiastków w przyrodzie. Po drugie uczestniczą w utrzymywaniu równowagi w środowisku np. poprzez asymilację dwutlenku węgla i produkcję tlenu. Asymilując wolny azot włączają go do obiegu materii. Bakterie są także niezwykle istotne w procesach glebotwórczych.

Sinice

Nazwa sinic wzięła się od ich sinozielonego zabarwienia. Są to także jednokomórkowe organizmy nieposiadające jądra komórkowego. Są zaliczane do królestwa bezjądrowych (prokarioty):

Królestwo: Procaryota - bezjądrowe

Podkrólestwo: Eubacteria - eubakterie

Gromada: Sinice - Cyanobacteria = Schizophyta

Na obrzeżach protoplasty zlokalizowane są tylakoidy, czyli struktury błonowe zawierające barwniki asymilacyjne: chlorofil a i karotenoidy. W mniejszych ilościach występują też fikobiliny. U sinic planktonowych obserwuje się także wakuole gazowe, które umożliwiają unoszenie się na powierzchni wody. Sinice są otoczone ścianą komórkową i najczęściej jeszcze śluzowato - galaretowatą otoczką.

Sinice to najczęściej fotoautortofy. Część z sinic ma też zdolność do asymilacji wolnego azotu atmosferycznego. Proces ten zachodzi w specjalnych tworach nazywanych heterocystami.

Sinice żyjące w symbiozie z grzybami noszą wspólną nazwę porostów.

Organizmy należące do tej grupy rozmnażają się przez podział albo na drodze fragmentacji pechy. Czasami występuje także bezpłciowe rozmnażanie za pomocą zarodników.

Sinice można spotkać w dużych ilościach w wodach słodkich i planktonie. Czasami żyją na wilgotnych glebach czy skałach. W niektórych wodach sinice są znaczącym składnikiem planktonu. Duże znaczenie mają sinice wiążące wolny azot atmosferyczny, ponieważ mogą być wykorzystywane jako tzw. zielony nawóz w rolnictwie.

Glony

Glony są jednokomórkowymi fotoautotrofami. Żyją pojedynczo lub w koloniach. Dawniej zaliczano je do roślin, współcześnie klasyfikuje się je w Protista. Jedynie wielokomórkowe glony, czyli zielenice, brunatnice i krasnorosty zostały w królestwie roślin:

Królestwo - jądrowe (Eukaryota)

Podkrólestwo - rośliny (Phytobionta)

Gromada - zielenice (Chlorophyta)

Gromada - Krasnorosty (Rhodophyta)

Gromada - Glaukocystofity, glaukofity (Glaucophytes, Glaucocystophytes)

Cechami charakteryzującymi glony są: fotoautotrofizm, występowanie chlorofilu, ściana komórkowa zbudowana z celulozy, hemicelulozy i pektyn, procesy wzrostowe zachodzące w punktach wierzchołkowych plechy.

Najbardziej reprezentatywną grupą glonów są zielenice. Jest to spowodowane powszechnością ich występowania, zróżnicowaniem w budowie systemów rozmnażania, a także podobieństwem do roślin wyższych.

Zielenice mają ścianę zbudowaną z celulozy i pektyny, a chloroplasty są zielone i zawierają barwniki: chlorofil, karoten i ksantofil. Skrobia, która jest produktem asymilacji u zielenic, odkładana jest w pirenoidach, czyli tzw. "ogniskach skrobiowych". Występuje też jedna, centralnie zlokalizowana wakuola.

Środowiskiem występowania glonów jest woda. Można je więc znaleźć we wszelkiego rodzaju środowiskach wodnych, zarówno słodkich, jak i słonych. Mogą żyć w wodach stojących i płynących, w cieplicach i solankach. Cała grupa jest więc szeroko rozpowszechniona, jednak poszczególne gatunki glonów mają najczęściej dość wąsko określone wymagania środowiskowe.

Największe znaczenie ekologiczne przypisuje się glonom planktonowym i bentosowym. Te pierwsze występują na powierzchniach wód i są biernie przez nie unoszone. Aby zapobiec opadaniu ich na dno stosują różnorodne techniki zapobiegające temu procesowi. Skupiają się one na zmniejszaniu ciężaru właściwego glonów i zwiększeniu powierzchni (przy zmniejszającym się stosunku powierzchni do objętości). Spadek ciężaru właściwego jest osiągany przez gromadzenie się w komórkach glonów substancji tłuszczowych. Powierzchnia ciała jest zwiększana przez występowanie różnych wypustek, które mogą być jeszcze pokryte galaretowatą otoczką. Glony planktonowe są niezwykle ważnym ogniwem ekosystemów morskich i oceanicznych. Przeprowadzając proces fotosyntezy przyczyniają się one do powstania ponad 70% całej materii organicznej występującej w wodach na całej ziemi. Jest to także olbrzymia baza pokarmowa dla wielu zwierząt.

Glony bentosowe są organizmami występującymi na dnie zbiornika wodnego. Mogą one być na stałe przytwierdzone do dna lub tylko zlokalizowane przy dnie pod wpływem siły ciężkości. Glony te produkują śluz lub galaretowatą substancję, co ułatwia im przyklejenie się do podłoża. Niektóre gatunki są w stanie wytworzyć specjalne elementy czepne, w postaci poduszeczek lub chwytników. Z powodów ciągłych ruchów wody, plecha glonów bentosowych jest narażona na ciągłe uszkodzenia mechaniczne. Aby temu zapobiec wykształciły się różne formy ochronne. Mogą być to formy skorupiaste, poduszeczkowate, blaszkowate, nitkowate, taśmowate czy łatkowate.

Rozmieszczenie glonów przydennych jest uzależnione między innymi od ilości docierającego światła i przezroczystości wody. Różne długości fal świetlnych ulegają rozproszeniu i pochłonięciu na różnych głębokościach wody. Najsilniej pochłaniane jest światło czerwone. Dostępne jest ono jedynie na niewielkich głębokościach. Najgłębiej dociera światło niebieskie.

Wśród glonów można odnaleźć zarówno formy nieruchliwe, jak i ruchliwe. Ruch jest możliwy dzięki wiciom. Do takich form należą między innymi zawłotnie. Na szczycie komórki umiejscowione są dwie nici.

Nieruchliwymi glonami jest między innymi Chlorella.

Niektóre zielenice tworzą kolonie, które mogą być proste lub złożone. Kolonie proste są utworzone na przykład przez skrętnicę, gdzie komórki układają się jedna za drugą.

Sposób rozmnażania glonów jest zróżnicowany i może zachodzić na brodze bezpłciowej i płciowej. Rozmnażanie bezpłciowe jest podstawowych sposobem rozmnażania i zachodzi, gdy warunki środowiska są optymalne. Jest to równocześnie najszybszy sposób. Kiedy jednak warunki ulegają pogorszeniu, zachodzi rozmnażanie płciowe. Odbywa się ono przy udziale zróżnicowanych płciowo gamet. Są to komórki haploidalne. Gamety są wytwarzane przez specjalne organy - gametangia. Po połączeniu dwóch haploidalnych gamet powstaje diploidalna zygota, która po pewnym czasie (zwanym okresem spoczynku) kiełkuje. W ten sposób rozwija się nowy organizm. Z rozmnażaniem płciowym związana jest przemiana faz jądrowych, czyli zmiana liczny chromosomów. Związane jest to z jednej strony z procesem zapłodnienia, a z drugiej strony z procesem mejozy. W trakcie mejozy z diploidalnej liczby chromosomów powstaje haploidalna, a w trakcie zapłodnienia haploidalne gamety łączą się ze sobą i powstaje diploidalna zygota.

Wyróżnia się następujące rodzaje komórek płciowych:

  • izogamia - jest to łączenie się dwóch gamet o jednakowej wielkości, ilości materiału zapasowego i wici.
  • Anizogamia - łączą się dwie gamety różnej wielkości, posiadające różne ilości materiału zapasowego, ale obie posiadają wici, a więc są ruchliwe
  • Oogamia - polega na łączeniu się dużej, nieruchliwej gamety (gameta żeńska) z małą gametą zaopatrzoną w wić (ruchliwa gameta męska)

Kolejność wymienienia tych sposobów łączenia się gamet jest najprawdopodobniej zgodna z tokiem ewolucji.

Glony mają duże znacznie w przyrodzie. Wykorzystuje się je między innymi jako pokarm dla zwierząt roślinożernych żyjących w wodzie. Są one istotnym ogniwem producentów w łańcuchu pokarmowym. Jako producent tlenu są wykorzystywane do mineralizacji substancji organicznej, mają znaczącą funkcję w procesie samooczyszczania się wód. Glony są uznawane za pionierów w świecie roślinnym, ponieważ opanowują niezasiedlone jeszcze środowiska. Po obumarciu, podobnie jak inne organizmy żywe, wzbogacają glebę w próchnicę. Glony są także jednym z ogniw w obiegu w przyrodzie takich pierwiastków, jak węgiel czy tlen.

Grzyby

Grzyby, chociaż są już organizmami eukariotycznymi, także przynajmniej częściowo są zaliczane do mikroorganizmów. Komórki grzybów są otoczone ścianą komórkową. Są one chemoorganotrofami, to znaczy że odżywiają się cudzożywnie, za pomocą substancji organicznych, przy czym energię to procesów czerpią z rozpadu wiązań chemicznych. Grzyby są organizmami tlenowymi. Ich ciało jest bardzo słabo zróżnicowane morfologicznie, a zróżnicowania funkcjonalnego właściwie nie ma wcale.

Grzyby są organizmami cudzożywnymi, żywią się martwą materią organiczną albo jako pasożyty - żywą. Obserwuje się też związki symbiotyczne z innymi roślinami, np. korzeniami roślin nasiennych czy drzew. Ściana komórkowa grzybów jest najczęściej zbudowana z chityny, a u niektórych zaledwie przedstawicieli z celulozy.

Grzyby oddychają na drodze tlenowej lub beztlenowej. Rozmnażanie następuje na drodze płciowej, bezpłciowej albo wegetatywnie.

Grzyby dzieli się na kilka typów (gromad):

  • Typ: skoczkowce (Chytridiomycota)
  • Typ: workowce (Ascomycota)
  • Typ: grzyby podstawkowe (Basidiomycota)
  • Typ: sprzężniowce (Zygomycota)
  • Typ: grzyby mikoryzowe (Glomeromycota)
  • Typ: grzyby niedoskonałe (Deuteromycota, Fungi imperfecti)
  • Typ: porosty (Lichenes) - sztuczny takson obejmujący organizmy symbiotyczne zbudowane z grzybów i glonów
  • Typ: mikrosporydia (Microsporidia)

Rozmnażanie grzybów jest bardzo zróżnicowane. Jest to też jedna z cech taksonomicznych, dzięki którym klasyfikuje się dany grzyb do którejś grupy. Większość grzybów ma możliwość rozmnażania się zarówno na sposób płciowy, jak i bezpłciowy. Rozmnażanie bezpłciowe odbywa się przez pączkowanie, fragmentację grzybni albo przy wytworzeniu spor.

U drożdży podstawowym sposobem rozmnażania jest pączkowanie. Polega to na tym, że w powstające uwypuklenie w komórce macierzystej zostaje przemieszczone jądro potomne, po czym kończy się tworzyć ściana poprzeczna. Wypączkowana komórka może się oddzielić od komórki macierzystej albo pozostać przy niej tworząc kolonię.

Rozmnażanie płciowe zachodzi na drodze koniugacji jąder. Proces ten może zachodzić w różnym czasie od zetknięcia się strzępek macierzystych. Zasadniczo wyróżnia się trzy fazy rozmnażania płciowego: plazmogamię (złączenie się dwóch protoplastów), kariogamię, a na końcu mejozę.

Grzyby w przyrodzie są jednym z ogniw reducentów, czyli rozkładają substancje organiczne tworząc próchnicę. Dużą rolę odgrywa mykoryza podstawczaków, między innymi maślaka z sosną czy borowika z bukiem.

Pierwotniaki

Pierwotniaki są jednokomórkowymi organizmami o zróżnicowanej formie. Najważniejszymi grupami pierwotniaków są: pierwotniaki wiciowe, zarodniowe i orzęski. Przykładami wiciowych pierwotniaków mogą być: euglena, rzęsistek pochwowy czy lamblia jelitowa. Zarodniowcami są pełzak czerwonki, otwornice i promienice. Jako przykłady orzęsek można wymienić pantofelka, trąbika czy wirczyka.

W systematyce wyodrębnia się 7 typów:

- Sarcomastigophora (wiciowce, opaliny, sarkodowe)

- Labyrinthomorpha, Apicomplexa (sporowce właściwe)

- Microspora (mikrosporydia)

- Ascetospora

- Myxozoa (część pierwotniaków dawniej zaliczanych do sporowców pełzakowatych)

  • Ciliophora (orzęski)

Większość pierwotniaków związana jest ze środowiskiem wodnym. Znajduje się je zarówno w wodzie słodkiej, jak i słonej. Jeśli chodzi o tryb życia, to wyróżnia się formy osiadłe, jak i wolno pływające. Spotykane są także w wilgotnej glebie. Niektóre pierwotniaki występują w płynach ustrojowych zwierząt, w tym także człowieka. Są to zarówno formy pasożytnicze, jak i symbiotyczne. Mogą w niekorzystnych warunkach środowiska (suchych) przejść czasowo w stan anabiozy, czyli życia utajonego.

Jeśli chodzi o budowę pierwotniaków, to błona cytoplazmatyczna nie jest pokryta ścianą komórkową. Jedynie w kilku grupach pierwotniaków ulega ona modyfikacjom, na przykład u otwornic jest pokryta wapienną skorupą czy u promienic jest pokryta zmineralizowaną krzemionką tworzącą szkielecik zewnętrzny. U ameby błona jest niczym nieograniczona, co umożliwia jej pełzakowaty ruch. U wiciowców jedynym usztywnieniem są elementy strukturalne wici. Pantofelek, sztandarowy przykład pierwotniaków, ma błonę wzmocnioną pasmami poprzecznymi, wzdłużnymi i ukośnymi włókienek. Zapewnia to w miarę stały kształt i umożliwia zlokalizowanie wodniczek w określonym miejscu. Wodniczki pokarmowe są utworzone w pobliżu cytostomu, a opróżniają się one w pobliżu cytopyge.

Pierwotniaki mogą mieć jedno lub wiele jąder komórkowych. Wyjątkiem od tej reguły są orzęski (Ciliata), które posiadają dwa jądra - makronukleus (duże jądro) i mikronukleus (małe jądro). Makronukelus odpowiada za procesy życiowe komórki, a mikronukleus odpowiedzialny jest za przekazywanie komórkom potomnym informacji genetycznej.

Pierwotniaki są heterotrofami. Tylko niektóre wiciowce i eugleniny są w stanie wytworzyć chloroplast i odżywiać się autotroficznie, na drodze fotosyntezy. Pierwotniaki heterotroficzne mogą żywić się małymi glonami. Zdarzają się też wśród pierwotniaków saprofagi, czyli organizmy odżywiające się martwą materią organiczną. Pierwotniaki pasożytnicze wykorzystują gotowe substancje wytworzone przez swojego gospodarza.

Pokarm jest przyjmowany na jednej z trzech drów: fagocytozy, pinocytozy albo prostego wchłaniania.

Wolno żyjące pierwotniaki oddychają tlenowo, a wymiana gazów zachodzi na drodze dyfuzji przez całą powierzchnię ciała. Z kolei pierwotniaki pasożytnicze odżywiają się beztlenowo.

Rozmnażanie zachodzi przez podział poprzeczny albo podział podłużny. Powstają wówczas dwie identyczne komórki potomne. U orzęsków spotyka się proces płciowy, czyli koniugację. Nie tworzą się wówczas osobniki potomne, ale zachodzi wymiana materiału genetycznego pomiędzy koniugującymi orzęskami.

W przyrodzie pierwotniaki są doskonałym pokarmem dla zwierząt wodnych. Dodatkowo są one naturalnym filtratorem wody, a w postaci symbiontów umożliwiają trawienie celulozy. Pierwotniaki przyczyniają się także do tworzenia skał wapiennych. Pierwotniaki odżywiające się martwą materią organiczną biorą udział w obiegu materii w przyrodzie.