Komórki roślinne mają pewne charakterystyczne cechy odróżniające je od komórek zwierzęcych. Przede wszystkim posiadają ścianę komórkową leżącą na zewnątrz błony białkowo - lipidowej. W cytosolu znajdują się plastydy, czyli obłonione pęcherzyki zawierające różne związki, oraz wakuole, pęcherzyki gromadzące wydaliny, otoczone błoną - tonoplastem. Komórki kontaktują się ze sobą za pomocą plasmodesm czyli połączeń otoczonych błoną komórkową przez które łączą się ze sobą szorstkie retikula endoplazmatyczne komórek.
W komórce można wyodrębnić dwa przedziały:
- żywy, na który składa się protoplast, czyli otoczony błoną cytosol z organellami
- martwy, tworzony przez ścianę komórkową
Protoplast zawiera plastydy. Znamy różne ich rodzaje:
- protoplasty - pierwotna forma plastydów, z której mogą powstawać inne
- etioplasty - powstają gdy roślina rozwija się w ciemności, bez dostępu światła
- chloroplasty - zielone, zawierają chlorofil, w nich zachodzi fotosynteza
- chromoplasty - zawierają głównie barwniki karoteinowe
- leukoplasty - są bezbarwne, magazynują różne substancje zapasowe, i tak:
1. amyloplasty - magazynują skrobię
2. proteoplasty - magazynują białka
3. lipoplasty - magazynują tłuszcze
Plastydy posiadają własny materiał genetyczny (DNA) i aparat do syntezy białek, są więc w pewnym stopniu niezależne od jądra komórkowego.
Wakuola, inna składowa protoplastu, magazynuje związki powstałe w wyniku metabolizmu komórki i takie, które dostały się do niej ze środowiska. Młoda, niezróżnicowana komórka posiada wiele wakuol, które w miarę jej wzrostu i dojrzewania zlewają się zwykle w jedną dużą wodniczkę, często zajmującą większą część protoplastu. Wydaliny gromadzące się w wakuoli nie są usuwane na zewnątrz komórki ale pozostają w niej. Można je obserwować pod mikroskopem, jak na przykład kryształy szczawianu wapnia odkładające się jako druzy, rafidy lub piasek krystaliczny.
W cytoplazmie odkładane są też wydzieliny komórkowe, które od wydalin różni to, że ostatecznie są wydzielane na zewnątrz komórki. Wydzieliny i wydaliny określa się wspólnym mianem wytworów ergastycznych. Wydzieliny to na przykład: gumy, olejki eteryczne, sok mleczny, śluzy, żywice.
Częścią protoplastu są również materiały zapasowe. Część z nich, jak wspomniano odkłada się w plastydach. Gromadzone są one jako:
- polisacharydy - skrobia, inulina, hemicelulozy
- białka - albuminy, globuliny, gluteiny, prolaminy
Ściana komórkowa jest wytworem protoplastu. Spełnia głównie rolę ochronną. Przeciwstawia się siłom mechanicznym działającym zarówno ze środowiska zewnętrznego jak i turgorowi. Zbudowana jest z włókien celulozowych zatopionych w macierzy (substancji podstawowej) składającej się z hemiceluloz i pektyn. Ściana komórkowa może zawierać też inne związki dodane w wyniku inkrustacji (na przykład węglanem wapnia, krzemionką, ligniną), lub adkrustacji (kutyną, suberyną, woskami). Ściana może przyrastać na grubość, co odbywa się poprzez odkładanie kolejnych warstw fibryli celulozowych od strony protoplastu ('od wewnątrz'). Grubość ściany zróżnicowanej komórki zależy od spełnianej przez nią funkcji. W tkance wzmacniającej jest ona zwykle masywna, zaś w miękiszu raczej cienka. Grubość ściany nie musi być jednakowa na całej jej długości. W zależności od działających napięć może być grubsza na przykład tylko z jednej strony lub w rogach komórek.
Sąsiadujące ściany komórkowe w obrębie tkanki są zespolone tzw. blaszką środkową zbudowaną z pektyn.
Energię komórki roślinne uzyskują, inaczej niż zwierzęce, z procesu fotosyntezy. Zachodzi on w chloroplastach i jest zależny od obecności chlorofilu. Polega zaś na przetworzeniu fizycznej energii światła na energię wiązań chemicznych która może być w sposób kontrolowany uwalniana w reakcjach chemicznych. Jest ona magazynowana głównie w wysokoenergetycznych wiązaniach ATP, oraz jako związki cukrowe, które mogą być spalane w procesie oddychania zachodzącego w mitochondriach.
Somatyczne komórki roślinne ulegają podziałom mitotycznym. Po podziale jądra komórkowego zaczyna się odbudowa ściany i utworzenie komórek potomnych. Komórka w czasie wzrostu i różnicowania przyjmuje kształt odpowiedni do pełnionej funkcji.
Wielkość komórek roślinnych zawiera się w granicach 20 - 300 mikrometrów. Niektóre typy, na przykład rurki mleczne mogą jednak mieć długość dochodzącą do kilku metrów.
