towianizm

zespół poglądów sformułowanych przez polskiego filozofa i mistyka okresu romantyzmu, Andrzeja Towiańskiego, który wywarł ogromny wpływ na większość twórców epoki (m.in. A. Mickiewicza i J. Słowackiego). Towiański założył na emigracji w Paryżu koło zwolenników swojej filozofii, do którego przez pewien okres należał A. Mickiewicz (Towiański próbował leczyć bezskutecznie żonę poety z zaburzeń psychicznych). W swojej koncepcji Towiański przedstawiał rozwój świata jako proces wznoszenia się do Boga duchów, przybierających coraz to nowe wcielenia. Droga do doskonałości prowadziła przez potrójną ofiarę - ducha, ciała i czynu. Jednostka o wybitnej mocy była w stanie pokonać zło i wyzwolić swój naród. Jednym z naczelnych założeń towianizmu była mesjanistyczna (zob. mesjanizm) koncepcja roli Polski, która, wyrzekając się nienawiści do Rosji i porzucając walkę rewolucyjną, wprowadzić może Europę w inną, doskonalszą epokę chrześcijaństwa. W procesie doskonalenia się świata szczególną rolę przypisywał Towiański w ogóle całej Słowiańszczyźnie oraz Francji (głównie osobie Napoleona). Towianizm wywarł duży wpływ na literaturę polską, np. na Słowackiego i jego filozofię genezyjską, której literacką wykładnią jest Genezis z Ducha.