Stalin Józef Wissarionowicz (1878- 1953), właśc. Iosif Dżugaszwili

komunista, dyktator radziecki. Pochodził z Gruzji. W młodości rozpoczął naukę w seminarium duchownym, ale został stamtąd wyrzucony. W 1898 r. związał się z Socjaldemokratyczną Partią Robotniczą Rosji, ale 5 lat później porzucił ją dla partii bolszewickiej. Swoją agitację prowadził na terenie Gruzji i Azerbejdżanu, za co kilkakrotnie był aresztowany, a w końcu zesłany na Syberię, skąd udało mu się zbiec. Zajmował się także redagowaniem komunistycznych czasopism: "Prawdy" i "Zwiezdy". W 1913 r. znów został zesłany na Syberię i zwolniony dopiero po wybuchu rewolucji lutowej.

Przyjechał do Piotrogrodu, gdzie rozpoczął współpracę z Leninem i jako członek Komitetu Wojskowo-Rewolucyjnego aktywnie uczestniczył w rewolucji październikowej. Za zasługi został powołany do Rady Komisarzy Ludowych, a w latach 1917-22 był komisarzem ds. narodowościowych. Jednocześnie od 1919 do 1921 r. był komisarzem kontroli państwowej i wchodził w skład Biura Politycznego Rosyjskiej Komunistycznej Partii (bolszewików), później Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików) - WKP(b). Brał też udział w wojnie polsko-bolszewickiej, ale niczym specjalnym się wtedy nie odznaczył. W 1922 r. z powodu choroby Lenina wybrano go na sekretarza generalnego WKP(b), co wykorzystał do wyeliminowania swoich konkurentów do objęcia władzy po Leninie.

W 1924 r. objął rządy w ZSRR i rozprawił się najpierw z Trockim, następnie z Bucharinem, Rykowem, Zinowiewem, Kamieniewem i innymi. Podporządkował sobie służby bezpieczeństwa, do władz partii wprowadził swoich ludzi i dzięki temu stopniowo zdobył władzę absolutną. By łatwiej pozbyć się swoich przeciwników i przeciwników komunizmu w Rosji, ogłosił doktrynę "o zaostrzeniu się walki klasowej w miarę budowy komunizmu" - usprawiedliwił tym wprowadzony przez siebie masowy terror i represje. Na terenie ZSRR stworzył olbrzymi system obozów pracy przymusowej, gdzie zsyłano faktycznych i urojonych przeciwników Stalina i komunizmu. Wprowadził w ZSRR program industrializacji i kolektywizacji rolnictwa, co doprowadziło do kolejnej wielkiej fali głodu w państwie. W latach 1936-38 rozpętał kolejną falę wielkich czystek wśród komunistów. Jednocześnie stał się obiektem kultu dla swoich "poddanych".

W 1939 r. doprowadził do podpisania paktu z Niemcami, co umożliwiło mu zajęcie krajów nadbałtyckich (Litwa, Łotwa, Estonia) oraz Finlandii i części Polski. Planował także wykorzystać toczącą się w Europie wojnę dla własnych celów - ekspansja komunizmu na Zachód. Zostało to uniemożliwione przez najazd Niemiec na ZSRR (1941 r.). Stalin stanął wtedy na czele Państwowego Komitetu Obrony oraz został naczelnym dowódcą sił zbrojnych ZSRR (od 1943 r. - marszałek, od 1945 r. - generalissimus ZSRR). Brał udział w konferencjach Wielkiej Trójki i zdołał jej narzucić własną propozycję podziału Europy - rozszerzył swoją strefę wpływów aż po rzekę Łabę (wprowadził w Europie Środkowo-Wschodniej radziecki ustrój i zależność od ZSRR).

Wykreował siebie na przywódcę światowego komunizmu - by wzmocnić swoją pozycję, nakazał rozpocząć prace nad budową radzieckiego potencjału nuklearnego (pierwszą radziecką bombę atomową zbudowano w 1949 r.). Chorobliwa podejrzliwość i obawa o swoje życie sprawiły, że pod koniec lat 40. rozpoczął kolejną falę czystek w aparacie partyjnym.

Był jednym z największych zbrodniarzy XX w. Jego polityka została oficjalnie potępiona na XX zjeździe KPZR w 1956 r. przez Chruszczowa.