H. Sienkiewicz Krzyżacy, bohater zbiorowy; jest ich w powieści wielu i historycznych, i fikcyjnych. Są to ludzie z rodów zasłużonych dla króla i ojczyzny, których przodkowie otrzymali ziemię z królewskiego nadania.
Na ziemi rycerz osadzał chłopów, którzy ją karczowali i uprawiali. Rycerz był ich panem i opiekunem. W czasie pokoju doglądał gospodarstwa. W czasie wojny wystawiał poczet zbrojnych i ruszał do walki. Wystawienie drużyny było kosztowne, ale wojna zapewniała też dochody w postaci łupów i niewolników. Rycerzy polskich, ukazanych w Krzyżakach, cechowała tężyzna fizyczna i krzepa. Byli przeważnie wysocy, barczyści. Dosiadanie konia w pełnej zbroi, napinanie kuszy, posługiwanie się ciężką bronią wymagało ogromnej siły. Wierzono, że taką siłę zapewnia rycerzowi obfite jedzenie, stąd na ucztach jedzono bardzo dużo i tłusto. Popijano winem i piwem. Rycerze musieli być nie tylko silni, ale też odporni na trudy, wytrzymali na ból.
W parze ze sprawnością fizyczną szły nakazy etyczne i dopiero ich przestrzeganie czyniło z mężczyzny rycerza. Rycerz musiał być człowiekiem szlachetnym, wiernym, prawdomównym, dotrzymującym słowa, odważnym.
Miał obowiązek pomagać słabszym i bronić ich w nieszczęściu. Powinien też być skromny, bezinteresowny, lojalny wobec władcy, przyjaciół i rodziny. Nawet wrogów powinien traktować z szacunkiem. Stan rycerski stawiał swym członkom wysokie wymagania, a przestrzeganie ich było sprawą honoru.
Taki obraz polskich rycerzy przedstawił Sienkiewicz w Krzyżakach. Najsłynniejszym z nich był Zawisza Czarny, ceniony w całej Europie. Na kartach powieści pojawiają się także: Zyndram z Maszkowic, Powała z Taczewa, Dobko z Oleśnicy, Jaśko z Naszan, Mikołaj z Długolasu.