tematy zawarte w notatce:

- odmiana czasownika

- tryby i strony czasownika

- czasowniki dokonane i niedokonane

- czasowniki osobowe i nieosobowe

- konstrukcja z „się”

- trudne formy czasownika

 

czasownik to część mowy, która nazywa czynności i stany.

 

  1. odmiana czasownika

 

czasownik odmieniamy przez: osoby, liczby, czasy, rodzaje.

 

odmiana przez osoby:

 

1 osoba (ja, my)

2 osoba (ty, wy)

3 osoba (on, ona, ono ,oni, one)

 

odmiana przez liczby:

 

pojedyncza np. ja lubię

mnoga np. my lubimy

 

odmiana przez czasy:

 

przeszły: uczyliśmy się

teraźniejszy: uczymy się

przyszły prosty: ---*

przyszły złożony: będziemy się uczyć

 

odmiana przez rodzaje:

 

w liczbie pojedynczej:

  1. męski: palił
  2. żeński: paliła
  3. nijaki: paliło

 

w liczbie mnogiej:

  1. męskoosobowy: palili
  2. niemęskoosobowy: paliły

 

*czasownik „uczyć się” nie ma formy przyszłej prostej

 

  1. tryby i strony czasownika

 

strony czasownika:

 

strona czynna: informuje o tym, że wykonawcą czynności jest podmiot

 

Weronika pochowała żyrafę

            - obiekt czynności                          - podmiot = wykonawca

 

Żyrafa została pochowana przez Weronikę  

                - wykonawca                        - podmiot obiekt czynności

 

wyróżniamy czasowniki

 

przechodnie- które mają i stronę czynną i bierną

nieprzechodnie- które nie mają strony biernej

 

tryby czasownika:

 

tryb oznajmujący: odmienia się przez osobę, liczbę, czas oraz rodzaj.

 

tryb rozkazujący: odmienia się tylko przez osobę i liczbę.

 

tryb rozkazujący wyrazy, dzięki którym 3 osoba jest tworzona

- niech

- niechaj

 

tryb przypuszczający: odmienia się przez osobę, liczbę oraz rodzaj.

 

tryb przypuszczający końcówki:

- bym

- byś

- by

- byśmy

- byście

 

 

  1. czasowniki dokonane i niedokonane

 

dokonane- informują o czynnościach, stanach, które zostały zakończone np. narysował

niedokonane- informują o czynnościach, stanach, które nie zostały zakończone np. rysował

 

dokonane: mają tylko dwie formy przeszłą i przyszłą PROSTĄ

niedokonane: mają wszystkie trzy formy (przyszła ZŁOŻONA)

 

  1. czasowniki osobowe i nieosobowe (bezokoliczniki i formy zakończone na -no -to)

 

-bezokoliczniki np. czekać, uczyć, przyznać (zakończone na -ć -c)

- formy zakończone na -no -to np. opisano, usunięto, wyróżniono (informują, że czynność odbyła się w przeszłości)

 

  1. konstrukcja z zaimkiem „się”

 

się = siebie;

 

element stały czasownika, bez którego to słowo nie funkcjonuje, np. śmiać się;

 

element zmieniający znaczenie czasownika- cieszyć się- cieszyć; kierować- kierować się

 

tworzy nieosobową formę czasownika- zawiadamia się obywateli, fotografuje się

 

  1. trudne formy czasowników

 

+ poprawne formy

- błędne formy

 

+ myśleć – myślić

+ wymyślić – wymyśleć

+ wziąć – wziąść

 

iść

 

rodzaj męski- (ja) szedłem (ty) szedłeś (on) szedł

rodzaj żeński- (ja) szłam (ty) szłaś (ona) szła