zagadnienia:

  1. przyimek i pisownia przyimka
  2. spójnik
  3. partykuła
  4. wykrzyknik
  5. pisownia „nie” oraz „by” z różnymi częściami mowy

 

przyimek to nieodmienna część mowy, nie występuje samodzielnie, ale zawsze łączy się z innym wyrazem, tworząc wyrażenie przyimkowe

przyimek łączy się z: rzeczownikiem, a także przymiotnikiem, przysłówkiem, zaimkiem czy liczebnikiem

wyrażenia przyimkowe informują o relacjach przestrzennych (gdzie), czasowych (kiedy) i innych zależnościach

w wypowiedzeniach określają czasownik bądź rzeczownik

przyimki wymagają odpowiedniego przypadka rzeczownika (z zazdrość)

przyimki dzielą się na proste oraz złożone

proste: w, nad, przy, z

złożone (składające się z dwóch przyimków): zza (z + za); bądź z przyimka i innej części mowy: wskutek (w + skutek)

 

wyrażenia przyimkowe najczęściej piszemy rozdzielnie: na zdrowie, zza kanapy, przy stole

część z nich trzeba jednak zapamiętać: dotąd, wkoło, zapewne

 

 

spójnik to nieodmienna i niesamodzielna część mowy, która łączy:

  • ­ wyrazy w zdaniu (Kasia i Basia to dwie przyjaciółki)
  • ­ wyrażenia składowe (Nie lubię Kaśki, ponieważ często obgaduje innych)

 

przed spójnikami najczęściej stawiamy przecinek

 nie stawiamy przecinka przed spójnikami: i, oraz, lub, albo, chyba że zostały w zdaniu powtórzone

Jestem albo głucha, albo ślepa, albo i ślepa i głucha.

 

wykrzyknik to nieodmienna część mowy, służąca do:

  • ­ wyrażania uczuć, emocji np. oj!, och!;
  • ­ zwracania czyjejś uwagi np. hej!, hop, hop!;
  • ­ wywoływania czyjejś reakcji np. sza!, bis!;
  • ­ naśladowania dźwięków np. chlup!, miau!, hau!;

 

wykrzykniki na ogół nie wchodzą w związki wyrazowe w zdaniu. Oddzielamy je wykrzyknikiem albo przecinkiem np. Hej! To moja bluzka. Och, nie mogę się napatrzeć.

partykuła to nieodmienna część mowy, która:

- wprowadza pytanie np. Czy ci się podoba?

- wyrażania zaprzeczenie np. Nie, nie podoba mi się

- wyraża potwierdzenie np. Tak, podoba mi się

 

partykuła wzmacnia znaczenie wyrazów:

- No, uśmiechnij się!

- Zróbże to zdjęcie!

a także służy do tworzenia form:

  • 3 os. trybu rozkazującego, np. Niech sobie wybierze
  • trybu przypuszczającego, np. Mogłaby to zrobić później

 

cząstkę nie piszemy ŁĄCZNIE Z: rzeczownikami, przymiotnikami (w stopniu równym), przysłówkami od przymiotnika

cząstkę nie piszmy ROZDZIELNIE Z: czasownikami, przysłówkami, liczebnikami, zaimkami i przymiotnikami w stopniu wyższym i najwyższym

 

cząstki -by, -bym, -byś, - byśmy, -byście piszemy ŁĄCZNIE Z: osobowymi formami czasowników i spójnikami

cząstki -by, -bym, -byś, - byśmy, -byście piszemy ROZDZIELNIE: gdy występuje przed czasownikiem, a po innych częściach mowy, po nieosobowych formach czasownika i po wyrazach typu: wolno, można, trzeba, warto