Jak napisać recenzję
Pisanie recenzji to jedna z form wypowiedzi pisemnej, która pozwala autorowi wyrazić opinię o dziele kulturalnym – na przykład książce, filmie, spektaklu teatralnym czy wystawie. Nie traktuj jej jak przykry szkolny obowiązek, ponieważ umiejętność recenzowania może przydać ci się w przyszłości w wielu zawodach. Oprócz krytyków literackich, filmowych i teatralnych, będących najczęściej również naukowcami w swoich dziedzinach, recenzje piszą również dziennikarze oraz blogerzy, publikujący na swoich stronach www oraz w mediach społecznościowych. Co ciekawe, można w pewnym sensie uznać, że klikając łapkę w górę lub w dół na YouTube również wcielasz się w rolę krytyka, oceniając zamieszczony materiał wideo. Oczywiście nie tworzysz w ten sposób pełnej recenzji, ale wyrażasz swoją opinię.
Recenzja literacka, filmowa, muzyczna, czy teatralna jest rozbudowaną formą wypowiedzi, której schemat mieści się w najbardziej popularnym podziale na wstęp, rozwinięcie i zakończenia, ale z dodatkiem czwartego elementu, jakim jest ocena. Tak, jak w przypadku innych form tekstu, tak i recenzją rządzą wytyczne, do których należy się stosować. Pisząc recenzję, trzymaj się zatem następującego szkieletu wypowiedzi:
- Wstęp — na początek musisz nakreślić temat swojej recenzji, a zatem wprowadzić czytelnika w świat dzieła, które recenzujesz. Muszą znaleźć się tu suche fakty, takie jak autor/reżyser/twórca, tytuł, data wydarzenia (jeśli piszesz np. o premierze filmu czy spektaklu), miejsce wydarzenie (jeśli opiniujesz np. jakiś performance) itd.
- Rozwinięcie — tu powinien pojawić się zarys fabuły recenzowanego dzieła, ale należy uważać, żeby nie zdradzić za dużo. Recenzja nie jest streszczeniem! Jej zadaniem jest ocena utworu i zachęcenie do przeczytania lub obejrzenia go, aby wyrobić sobie swoje zdanie. Nie możesz tu zatem pisać o zakończeniu i zwrotach akcji, aby nie popsuć czytelnikom lub widzom zabawy. Wystarczą ogólne informacje i nakreślenie tematyki czy stylu, w jakim dzieło jest utrzymane.
- Ocena – kluczowa część recenzji, czyli miejsce na twoją opinię o dziele. Możesz odnieść się tu do konkretnych scen, bohaterów, stylu utworu, zabiegów artystycznych autora i innych kwestii, które według ciebie ważne są w odbiorze recenzowanego utworu. Możesz odwołać się tu także do kontekstów literackich, filmowych, kulturowych, historycznych, politycznych, religijnych, biograficznych – wszelkich, które mają wpływ na odbiór dzieła. Swoje opinie musisz uargumentować. Jeśli coś ci się podoba lub nie – poprzyj to przykładami i wyjaśnij, dlaczego tak sądzisz. Recenzja jest subiektywna, ale nie może też stanowić zbioru „widzimisię”.
- Zakończenie — czyli jak zwykle miejsce na uporządkowanie i podsumowanie tego, co zostało wcześniej powiedziane. Również tutaj powinien paść werdykt na temat dzieła, czyli twoja ostateczna rekomendacja. Recenzje bywają dla widzów, czytelników i słuchaczy pewnym drogowskazem, czy warto poświęcać czas (często również pieniądze) na daną książkę, film, koncert, spektakl czy płytę.
Możesz spotkać się także z innym podziałem recenzji na 3 części:
- informacyjną – a zatem to, co znajdzie się we wstępie i rozwinięciu;
- analityczno-krytyczną – tu znajdzie się ocena dzieła;
- oceniającą – czyli zakończenie z podsumowaniem i rekomendacją.
Twoim zadaniem nie jest tylko stwierdzenie, czy coś ci się podobało, ale przede wszystkim uzasadnienie swojej opinii i przekonanie odbiorcy do własnego punktu widzenia. Co ciekawe, nie tylko recenzje pochlebne potrafią zachęcić odbiorców do zapoznania się z dziełem. Te bardziej krytyczne również motywują do sprawdzenia, czy recenzent miał rację, częstokroć na zasadzie przekory. Trzeba także pamiętać, że recenzja nie jest wyrocznią i zawsze warto konfrontować swoją opinię z argumentami krytyków. Dobrym przykładem z ostatnich lat mogą być choćby nowe ekranizacje „Akademii Pana Kleksa”, które zdobyły chyba tyle samo recenzji krytycznych, co pochlebnych.
Zwróć uwagę na pragmatyzm i profesjonalizm recenzji
Pisząc recenzję, staraj się być profesjonalistą. Recenzja pozwala wprawdzie na przedstawienie subiektywnego punktu widzenia, ale jednocześnie zachowania równowagi między własną opinią a ewentualnymi uprzedzeniami, w oparciu o wiedzę na dany temat. Ponadto recenzja powinna być użyteczna dla czytelnika i wnosić jakąś wartość do jego życia, zatem pisząc, recenzję zwróć uwagę na kilka aspektów:
- interesujący wstęp – zgrabnie wprowadź odbiorcę w temat. Staraj się zaciekawić – niech czytelnik od początku czuje, że warto czytać dalej;
- opis dzieła – bez spoilerów! Nie zawsze łatwo nakreślić treść, nie zdradzając istotnych fragmentów fabuły, jednakże w swojej recenzji tak właśnie musisz uczynić, aby nie spalić tematu;
- rzeczowa argumentacja — to sedno recenzji i największa jej wartość. W tej części nie mogą znaleźć się ogólniki bez poparcia. Możesz za to odnieść się do stylu autora, koncepcji reżysera, gry aktorskiej, narracji, fabuły, dynamiki akcji, oprawy graficznej lub muzycznej itp. Nie musisz oceniać wszystkiego – wybierz to, co najbardziej cię poruszyło lub co uważasz za najbardziej istotne w odbiorze utworu;
- rekomendacja – to nią czeka czytelnik twojej recenzji. Napisz, komu polecasz dzieło i dlaczego. Możesz użyć wyrażenia: „Polecam tę książkę wszystkim, którzy lubią…”, „To film dla miłośników…”, „Moim zdaniem warto / nie warto poświęcić czas…”.
Słowniczek pojęć
Argument – uzasadnienie swojej opinii, np. „Uważam, że film był zbyt długi, ponieważ...”.
Rekomendacja – zachęta lub odradzenie odbiorcy sięgnięcia po dane dzieło.
Spoiler – zdradzenie istotnych elementów fabuły (np. zakończenia).
Subiektywny – oparty na osobistym odczuciu.
Przydatne zwroty
W swojej recenzji możesz użyć takich sformułowań jak:
„Moim zdaniem...”
„Uważam, że...”
„Na szczególną uwagę zasługuje...”
„Słabym punktem filmu/książki jest...”
„Autor doskonale oddał atmosferę...”
„Zdecydowanie polecam/odradzam...”
