Spis treści:
- Co to jest okolnica?
- Forma okolnicy – gdzie w Polsce można ją spotkać?
- Przysiółek Czerwona – gdzie leży i czym się wyróżnia?
- Przysiółek Czerwona nie okolnicą a kolonią fryderycjańską?
Co to jest okolnica?
Okolnica (okólnica) to charakterystyczny sposób zabudowy wiejskiej, w którym budynki są ustawione na planie koła albo podkowy i skupiają się wokół środkowego placu. Najczęściej takie wsie stawiano na wykarczowanych polanach leśnych. Po co budowano osady w ten sposób? Taka architektura wsi to nie wymysł, który miał sprawiać ciekawe wrażenie wizualne, ale zabudowa wynikająca z potrzeby zapewnienia mieszkańcom bezpieczeństwa.
Dawniej na noc na środkowy plac spędzano wszystkie zwierzęta gospodarskie, aby zapewnić im ochronę przed drapieżnikami. Ciasna zabudowa z tylko jedną drogą prowadzącą do wsi była także sposobem na zapewnienie bezpieczeństwa mieszkańcom – dużo trudniej było najechać taką osadę niż wieś z wieloma drogami dojazdowymi i mniej zwartą zabudową.
Z czasem pusty plac w środku wsi zaczęto zagospodarowywać, stawiając tam na przykład kościół albo wykopując staw. Wokół zabudowań mieszkańcy mieli swoje pola uprawne albo pastwiska.
Przeczytaj również: Największa wieś w Polsce. To problem, bo jest ich kilka
Forma okolnicy – gdzie w Polsce można ją spotkać?
Okolnice należą do słowiańskich typów wsi i były charakterystycznym elementem wiejskiej zabudowy na Pomorzu oraz w Czechach. Taką zabudowę można spotkać również w Rumunii – przykładem jest wieś Charlottenburg. W Polsce obecnie okólnic jest już niewiele – do tych, które zachowały swoją dawną formę, należą na przykład:
- Chorzewo koło Pniew (województwo wielkopolskie),
- Łąkie koło Świebodzina (województwo lubuskie),
- Jamno i Łabusz koło Koszalina (województwo zachodniopomorskie)
- Czerwona – przysiółek wsi Gronowice (województwo opolskie).
Przysiółek Czerwona – gdzie leży i czym się wyróżnia?
Przysiółek Czerwona znajduje się przy wsi Gronowice, zlokalizowanej w północno-wschodniej części województwa opolskiego. Przysiółek jest skupiskiem kilku gospodarstw położonych poza zwartą zabudową wsi i występuje dosyć często w wiejskiej architekturze. Skąd popularność akurat tego miejsca?
W styczniu 2024 roku zdjęcia zabudowy przysiółka Czerwona pojawiło się na stronie internetowej grupy „Star Wars Ships” i bardzo szybko zyskało popularność. Smaku fotografiom dodał fakt, że zostały wykonane z drona – a widok tej wsi z góry naprawdę zapiera dech w piersiach. W ciągu kilku dni pod zdjęciami pojawiło się kilka tysięcy polubień internautów z całego świata i kilkaset komentarzy. Większość była zgodna – ten fragment wsi Gronowice przypomina Sokoła Millennium, czyli statek doskonale znany z Gwiezdnych Wojen. W rzucie z góry część osób widziała także… obiekt UFO albo pozostawione po nim ślady.
Skąd takie skojarzenie? Z prostego powodu: osada zbudowana jest na planie okręgu. Taki typ starodawnej zabudowy nazywany jest okolnicą lub okólnicą.
Przysiółek Czerwona nie okolnicą a kolonią fryderycjańską?
Choć przysiółek Czerwona ma wszystkie cechy, dzięki którym można nazwać go okolnicą, historycy wpadli na jeszcze inny trop. Niektórzy z nich twierdzą, że Czerwona jest raczej kolonią fryderycjańską niż okolnicą – swoją teorię opierają na tym, że wieś powstała prawdopodobnie w tym rejonie pod koniec XVIII wieku, w ramach akcji osadniczej prowadzonej przez króla Prus Fryderyka II.
Kolonie fryderycjańskie były budowane na planie figur geometrycznych: rombów, trójkątów, okręgów, a nawet gwiazd. Starano się, aby były niepowtarzalne – projektowano je przy pomocy architekta. Granice zewnętrzne i wewnętrzne wsi fryderycjańskich charakteryzowały się bardzo dużą regularnością z uwagi na dokładne techniki pomiarowe i składały się w dużej mierze z odcinków prostoliniowych.
Obecnie nie ma w 100% pewności czy Czerwoną powinno się klasyfikować jako okólnicę czy kolonię fryderycjańską, ale tak naprawdę nie jest to kluczowa kwestia. Niezależnie bowiem od klasyfikacji, to miejsce warte odwiedzenia – takich miejscowości jest w Polsce niewiele i nie wiadomo, jak długo pozostaną w swoim obecnym kształcie. A przy okazji wycieczki do przysiółka Czerwona, warto wybrać się również do Stobrawskiego Parku Krajobrazowego, stanowiącego część obszaru bardzo pięknej Niziny Śląskiej.
Przysiółek Czerwona zachwycił internautów, którzy porównują ją do statku ze Star Wars albo do latającego obiektu UFO. Dzisiaj rzeczywiście taka architektura może zachwycać – szczególnie, jeśli można zobaczyć zdjęcia przysiółka Czerwona z góry – na fotografiach wykonanych dronem. O każdej porze roku prezentuje się ona niezwykle magicznie: zimą zasypana śniegiem, latem – otoczona złocistymi polami.
Przeczytaj również: Wierszyna – wieś na Syberii, w której mówi się po polsku
Źródła: whitemad.pl, pzh.edu.pl
Przeczytaj również:
Zawoja czy Ochotnica – która wieś jest najdłuższa?
Zalipie – malowana wieś. Kwiaty malują tam nie tylko na domach
Wieś, w której nikt nie chce mieszkać. Co tam się stało?
