Z artykułu dowiesz się:

Problematyczne używanie internetu

Obecnie internet jest na tyle rozpowszechniony, że większość z nas ma do niego dostęp cały czas w swoim smartfonie. Duża popularność tego medium, prócz zalet, ma również negatywne skutki, jakimi jest zespół zjawisk nazwany ogólnie problematycznym używaniem internetu. W jego obrębie naukowcy wyróżnili kilka bardziej dookreślonych zjawisk m.in. nomofobię, phubbing czy FOMO.

Przeczytaj również: Uruchomiono program dla dzieci i młodzieży uzależnionych od nowych technologii

Nomofobia 

Nomofobia (ang. no mobile phone phobia) to lęk przed brakiem dostępu do telefonu. Osoba, która cierpi na tę przypadłość, odczuwa psychiczny dyskomfort i niepokój, gdy nie ma w pobliżu swojego smartfona lub nie może z niego skorzystać, nawet jeśli aktualnie nie ma konkretnej potrzeby użycia go. Objawia się to również potrzebą ciągłego noszenia ze sobą telefonu i trzymania go w zasięgu własnego wzroku.

Termin ten powstał w 2008 roku, kiedy podczas brytyjskich badań naukowych okazało się, że prawie 53 proc. badanych osób odczuwa niepokój, gdy ich telefon jest rozładowany, zgubiony lub kiedy brakuje im zasięgu. 

Phubbing

Phubbing to neologizm pochodzący od połączenia słów "telefon" i "lekceważenie" (ang. phone snubbing). Oznacza zjawisko, w którym osoba lekceważy drugą na rzecz intensywnego korzystania z telefonu. Najłatwiej zaobserwować to wówczas, gdy podczas spotkania w grupie znajomych część osób, zamiast rozmawiać ze swoimi towarzyszami, większość czasu spędza, korzystając ze smartfona.

Badanie przeprowadzone wśród par w 2015 roku przez Jamesa A. Robertsa z Baylor University Hankamer School of Business wykazało, że 46,3 proc. respondentów było lekceważonych przez własnego partnera na rzecz używania przez niego telefonu, a aż u 22,6 proc. miało to wpływ na problemy w związku.

Przeczytaj również: Czy znalazł się bat na szkolnych dręczycieli? Nowa ustawa daje dyrektorom możliwości

FOMO

FOMO (ang. fear of missing out) to obawa przed utraceniem istotnych informacji z powodu nieużywania w danym momencie internetu. Osoby cierpiące na tę przypadłość odczuwają lęk przed tym, że w momencie, w którym wydarzy się coś ważnego, nie będą one online, a co za tym idzie, nie będą mogły czegoś się dowiedzieć, doświadczyć lub stracą okazję do interakcji społecznej.  

Zjawisko to zostało po raz pierwszy zaobserwowane w 1996 roku przez stratega marketingowego dr Dana Hermana, który po przeprowadzonych przez siebie badaniach opublikował na ten temat pracę naukową w czasopiśmie The Journal of Brand Management. Naukowiec twierdził wówczas, że problem ten będzie narastał wraz z upowszechnieniem się telefonów komórkowych. 

Skala problemu wśród młodzieży

Dr Łukasz Tomczyk z Instytutu Pedagogiki Uniwersytetu Jagiellońskiego wraz z prof. Elmą Selmanagic Lizde z Wydziału Edukacji Uniwersytetu w Sarajewie przeprowadzili badania na nastolatkach z Bośni i Hercegowiny w wieku 12-18 lat na temat powszechności wśród nich nomofobii i phubbingu. Jak twierdzi badacz, skala tychże zjawisk w innych krajach europejskich może być podobna do tej, którą prezentuje przebadana przez nich grupa.

Wyniki przeprowadzonych w 2021 roku wśród tysiąca młodych osób ankiet ukazały się w czasopiśmie akademickim Children and Youth Services Review. Według nich niebezpieczne zjawiska związane z problematycznym używaniem internetu są szczególnie widoczne wśród młodzieży, z której:

  • Około 1/3 wykazuje objawy nomofobii, a 2/3 ma przy sobie telefon przez cały czas. 
  • Co czwarty nastolatek bardzo często otrzymuje negatywne komentarze od swoich najbliższych rówieśników ze względu na zbyt częste używanie smartfona.
  • Używanie smartfona w pobliżu innych osób jest normalnością i zachowaniem akceptowanym przez nastolatków, inaczej niż w pewnych grupach dorosłych.
  • Niecałych 10 proc. badanych zjawiska nomofobii i phubbingu dotyczą w stopniu wysokim.
  • U dziewcząt objawy występowania tych zjawisk są częstsze niż u chłopców.
  • Niewiele ponad 16 proc. rodziców korzysta z metod dialogowych w edukacji swoich dzieci na temat korzystania nowych mediów, a 60 proc. w żaden sposób nie ogranicza pociechom korzystania z internetu. Dodatkowo rodzice częściej edukują w tym kierunku młodsze dzieci.
  • Działaniem chroniącym przed phubbingiem jest satysfakcja z aktywności pozainternetowych. 

Przeczytaj również: Szkolna trauma. Czego najbardziej boją się uczniowie?

Skutki zbyt częstego używania internetu przez nastolatków

Według badań opublikowanych w czasopiśmie naukowym PLOS ONE i przeprowadzonych w Korei Południowej na 30 tys. uczniów szkół średnich, nastolatki spędzające więcej czasu w internecie wykazują wyższy poziom stresu psychicznego oraz częściej miewają myśli samobójcze, niż młodzież, która używa go mniej.

Psycholodzy alarmują nie od dziś, że spędzanie przez dzieci i młodzież dużej ilości czasu w internecie i w mediach społecznościowych może powodować przebodźcowanie, problemy z koncentracją, nauką, budować nierzeczywisty obraz samego siebie, a także skutkować wycofaniem się z życia społecznego, a co za tym idzie, problemami w nawiązywaniu relacji międzyludzkich i pojawieniem się lęków społecznych.

Jak zapobiegać problematycznemu używaniu internetu przez nastolatków?

Współautor badań dotyczących skali zjawisk nomofobii i phubbingu wśród młodzieży, dr Łukasz Tomczyk, tłumaczył w rozmowie z PAP, jak rodzice i nauczyciele mogą zadbać o to, by dzieci nie używały w internetu w sposób problematyczny:

Ponieważ dzieci powielają zachowania dorosłych, warto, żeby i rodzice podjęli refleksję nad swoimi sposobami korzystania z mediów elektronicznych — mówi pedagog.

Naukowiec wyjaśnia również, że jeśli chodzi o młodsze dzieci, to najlepiej kontrolować ich sposób używania smartfonów, np. instalując na ich telefonach oprogramowania limitujące czas korzystania z aplikacji. U starszych nastolatków lepiej sprawdzi się natomiast dialog i uczenie ich samokontroli oraz stawiania sobie granic.

Czynnikiem chroniącym przed problematycznym korzystaniem z internetu jest też na pewno satysfakcja z życia offline. Jeśli więc dziecko ma hobby, poznaje świat i doświadcza rzeczy, które rozwijają, ma większe szanse, aby uniknąć problematycznego używania internetu – podsumowuje dr Tomczyk.

oprac. Joanna Cwynar

 

Odpowiedzi do zadań z podręczników z biologii znajdziesz tutaj:

Biologia – rozwiązania zadań z zeszytu ćwiczeń

Odpowiedzi do zadań z podręcznika z biologii

Ćwiczenia z wyjaśnieniami – podręczniki z biologii