BIOS
BIOS jest skrótem od angielskiej nazwy Basic Input-Output System. W tłumaczeniu na język polski oznacza to podstawowy system wejścia-wyjścia. Jest to rodzaj "sprzętowego oprogramowania". BIOS jest programem o bardzo niskim poziomie. Pośredniczy pomiędzy systemem operacyjnym a pracą wszystkich urządzeń wejściowych i wyjściowych, takich jak dyski, CD-ROMy, klawiatura i wiele innych. Jest swego rodzaju łącznikiem, bez którego system operacyjny nie dałby sobie rady z analizowaniem poszczególnych sygnałów docierających do niego od urządzeń peryferyjnych. Kiedy przyłączymy do komputera nowe urządzenie, BIOS musi je wykryć i stwierdzić, co to za urządzenie. Dzięki podobnym systemom wbudowanym w urządzenia peryferyjne, BIOS stwierdza, jakiej firmy jest dane urządzenie i pobiera odpowiednie sterowniki. Oczywiście system operacyjny musi zainstalować własne sterowniki, które choć pisane na niskim poziomie, to jednak wykorzystują już informacje zawarte w BIOSie.
Praca BIOSu
BIOS rozpoczyna swoją pracę wraz z podłączeniem zasilania do komputera. Działa w tle systemu operacyjnego, zawsze dostarczając informacji o konkretnych urządzeniach. Sterowanie BIOS przekazuje systemowi operacyjnemu, o ile ten zostanie załadowany z dysku lub dyskietki startowej.
Zanim uruchomi się system operacyjny, BIOS przeprowadza szybką diagnostykę całego systemu sprzętowego. I tak testuje się procesor oraz pamięć główną, następnie BIOS ładuje do sprawdzonej pamięci najważniejsze sterowniki sprzętowe (na przykład sterowniki przerwań). Kiedy wszystkie te czynności zostaną wykonane, możliwe jest uruchomienie urządzeń wejścia i wyjścia, przede wszystkim dysków, z których potem będzie trzeba spróbować odpalić system operacyjny. Jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem, uruchamiany jest system operacyjny i przekazywane jest do niego sterowanie.
Gdzie zapisany jest BIOS
BIOS jest zapisany w nieulotnej pamięci zainstalowanej na płycie głównej. Dzięki temu nie jest uzależniony od zasilania, a także od awarii innych typów pamięci obecnych w komputerze. Dawniej umieszczano BIOS w pamięci ROM, czyli Read Only Memory - pamięci tylko do odczytu. Obecnie odchodzi się od tego, ponieważ BIOS warto aktualizować od czasu do czasu. Dlatego najczęściej BIOS znajduje się w pamięci Flash, którą można nadpisywać. Wielu producentów BIOSu i płyt głównych od czasu do czasu wypuszcza w Internecie nowe wersje swoich BIOSów, które można ściągnąć i zainstalować w pamięci nieulotnej.
Oprócz BIOSu, w nieulotnej pamięci na płycie głównej (zwanej pamięcią CMOS), znajdują się informacje, z których korzysta BIOS podczas swojej pracy - tak jak w pamięci operacyjnej znajdują się elementy, z którymi pracuje procesor. Przede wszystkim jest tam przechowywany czas systemowy (pamięć CMOS ma własne zasilanie, dzięki któremu jest możliwa jej ciągła praca).
Konfiguracja BIOSu
Każdy BIOS w komputerze można zobaczyć i prześledzić, jakie ustawienia są w nim wykorzystywane. Do BIOSu wchodzi się naciskając (najczęściej) przycisk DEL w momencie podłączenia komputera do sieci. Inne BIOSy mogą wymagać naciśnięcia innych klawiszy, takich jak któryś z klawiszy funkcyjnych F1-F12, klawisza CTRL, ESC i innych. PO wejściu do BIOSu ukazuje się nam program konfiguracyjny (setup program), który najczęściej różni się pomiędzy różnymi wersjami BIOSu. Program ten obsługuje się za pomocą strzałek umieszczonych na klawiaturze, klawisza ENTER do wejścia w odpowiednią opcję oraz klawisza ESC do wyjścia do poprzedniego menu. Często potrzebne są także klawisze PageUP i PageDOWN, dzięki którym możliwe jest ustawienie jakiejś opcji. Konfiguracja programu BIOSa jest dość trudna i raczej zalecana ludziom, którzy znają się trochę na urządzeniach wejścia i wyjścia. Nieumiejętne skonfigurowanie systemu zarządzania urządzeniami peryferyjnymi może spowodować, że komputer nie będzie działał, a w skrajnych przypadkach może powodować jego uszkodzenie.
Jeśli już chcemy samodzielnie konfigurować BIOS, warto wyposażyć się w fachową literaturę oraz dokładnie przeczytać dokumentację płyty głównej, gdzie jest zwykle dokładnie opisane, jakie elementy powinno się zmieniać w BIOSie, a jakie należy zostawić z ustawieniami fabrycznymi. Zanim weźmiemy się za konfigurację, warto spisać dotychczasowe ustawienia BIOSu, przy których komputer działał. Wówczas, jeśli coś pójdzie nie tak, będzie można przy kolejnym uruchamianiu komputera wejść do BIOSu i przywrócić ustawienia.
Opcje BIOSu
Jak już wiemy, interfejs użytkownika w programie konfiguracyjnym BIOSu może się różnić w różnych płytach głównych. Całe szczęście, większość opcji powtarza się, co umożliwia łatwą pracę z różnymi wersjami BIOSu.
Standardowe Ustawienia Pamięci CMOS to takie ustawienia, jak data i czas, przechowywane w tej pamięci, a także podstawowe opcje pamięci operacyjnej i innych urządzeń pamięci w komputerze (dyski, stacje dyskietek).
Ustawienia Elementów BIOSu. W tym menu można zmienić niektóre ważne elementy, dzięki którym często następuje zwiększenie szybkości pracy komputera. Przede wszystkim, można tutaj ustawić, które napędy mają największe szanse na to, by miały pliki systemowe. BIOS będzie szukał systemu zgodnie z tą kolejnością.
Ustawienia Cech Chipsetu to ustawienia procesora i płyty głównej, takie jak częstotliwość procesora i szyny danych i inne cechy płyty głównej, zgodnie z jej modelem.
Zintegrowane Układy Peryferyjne. W tym menu często określa się ustawienia elementów, które pośredniczą pomiędzy urządzeniami wejścia i wyjścia a systemem komputerowym. Są to wszelkie kontrolery urządzeń.
Konfiguracja PCI oznacza ustawienia wszelkich gniazd rozszerzeń, w których można umieścić na przykład karty graficzne czy sieciowe.
Ustawienia Zarządzania Energią. Tutaj możemy regulować i wpływać na to, jak dużo energii pobiera nasz sprzęt.
Domyślne Ustawienia BIOSu i Domyślne Ustawienia Setupu umożliwiają powrót do domyślnych ustawień, jakie zostały skonfigurowane przez producenta płyty głównej i BIOSu. Kiedy zbyt namieszamy w BIOSie, możemy skorzystać z tej opcji, aby przywrócić ustawienia fabryczne. Niestety, należy pamiętać, że takie ustawienia nie są optymalne.
Ustawienia Haseł pozwalają na zabezpieczenie komputera przed nieuprawnionym dostępem. Możemy albo zamknąć cały dostęp, lub też zabezpieczyć sam program konfiguracyjny przed dokonywaniem zmian.
Wyjście z Zapisem i Wyjście Bez Zapisu to opcje, dzięki którym możemy zapisać lub odrzucić zmiany wprowadzone przez nas w ustawieniach BIOSu.
