Legalne jednostki miar, które obowiązują w Polsce zostały ustalone w rozporządzeniu Rady Ministrów pochodzącego z dnia 17.10.1975 roku. Zostały one sprecyzowane poprzez zarządzenie wydane przez prezesa Polskiego Komitetu Normalizacji i Miar w dniu 05.01.1976 roku.
W poczet legalnych jednostek miar przyjęto powszechnie stosowane międzynarodowe jednostki układu SI, a także szeroko rozpowszechnione jednostki miar, które nie należą do tego układu. Dopuszczono do przejściowego stosowania także inne jednostki będące ówcześnie w użyciu wraz z terminem ich wycofania. Pozostawiona została pełna swoboda w stosowaniu dogodnych jednostek w rozmaitych pracach naukowych.
Układ SI, czyli Międzynarodowy Układ Jednostek Miar wziął swoją nazwę z języka francuskiego: Le Système International ďUnité. Współczesną formę systemu metrycznego przyjęto ostatecznie na Generalnej Konferencji Miar w roku 1975.
Podstawowe jednostki układu SI
Wielkość fizyczna
|
Jednostka wielkości fizycznej
| |||
Nazwa wielkości
|
Symbol wielkości
|
Nazwa jednostki
|
Symbol jednostki
|
Wymiar jednostki
|
Długość
|
l - długość
|
metr
|
m
|
[m]
|
h - wysokość
| ||||
b - szerokość
| ||||
d - średnica
| ||||
r - promień
| ||||
s - droga
| ||||
L - długość krzywej
| ||||
Ilość materii (liczność materii)
|
n, u
|
mol
|
mol
|
[mol]
|
Masa
|
m
|
kilogram
|
kg
|
[kg]
|
Temperatura termodynamiczna
|
T
|
kelwin
|
K
|
[K]
|
Czas
|
t
|
sekunda
|
s
|
[s]
|
Światłość
|
I (J)
|
kandela
|
cd
|
[cd]
|
Natężenie prądu elektrycznego
|
I
|
amper
|
A
|
[A]
|
Uzupełniającejednostki układu SI
Wielkość fizyczna
|
Jednostka wielkości fizycznej
|
Symbol jednostki
|
Kąt płaski
|
radian
|
rad
|
Kąt bryłowy
|
steradian
|
sr
|
Pochodne jednostki układu SI
Jednostki te mogą być wyrażone poprzez ilorazy, bądź iloczyny jednostek podstawowych oraz uzupełniających.
Wielkości fizykochemiczne
Wielkość fizyczna
|
Jednostka wielkości fizycznej
| |||||
Nazwa wielkości
|
Symbol wielkości
|
Wzór
|
Znaczenie liter we wzorze
|
Nazwa jednostki
|
Symbol jednostki
|
Wymiar jednostki
(za pomocą
jednostek podst.)
|
Gęstość
|
r
|
r = m/V
|
m - masa
V - objętość
|
kilogram na metr sześcienny
|
kg/m3
|
m-3 kg
|
Masa molowa
|
M, Mm
|
M = m/v
|
m - masa
v - liczba moli
|
kilogram na mol
|
kg/mol
|
kg mol-1
|
Ilość substancji
|
n, n
|
-
|
-
|
mol
|
mol
|
mol
|
Objętość molowa
|
Vn
|
Vn = V/v
|
V - objętość
v - liczba moli
|
metr sześcienny na mol
|
m3/mol
|
m3 mol-1
|
Wielkości mechaniczne
Wielkość fizyczna
|
Jednostka wielkości fizycznej
| |||||
Nazwa wielkości
|
Symbol wielkości
|
Wzór
|
Znaczenie liter we wzorze
|
Nazwa jednostki
|
Symbol jednostki
|
Wymiar jednostki (za pomocą jednostek podstawowych)
|
Kąt płaski
|
a, b…
|
a = L/r
|
r - promień
L - długość łuku
|
radian
|
rad
| |
Objętość
|
V, v
|
V=lbh
|
V - objętość prostopadłościanu o krawędziach b, h, l
|
metr sześcienny
|
m3
|
m3
|
Powierzchnia
|
A, S
|
A=lb
|
A - powierzchnia prostokąta o bokach b, l
|
metr kwadratowy
|
m2
|
m2
|
Krzywizna
|
r
|
r=1/r
|
r - promień okręgu
|
metr do potęgi -1
|
1/m
|
m-1
|
Okres
|
T
|
T=1/n
|
n - częstotliwość
|
sekunda
|
s
|
s
|
Częstotliwość
|
n, f
|
v=1/T
|
T - okres zjawiska
|
herc
|
Hz
|
s-1
|
Prędkość
|
v, c, u
|
v=dl/dt
|
l - długość
t - czas
|
metr na
sekundę
|
m/s
|
m s-1
|
Przyspieszenie (przyspieszenie standardowe, ziemskie)
|
a
(g, gn)
|
a=dv/dt
|
t - Czas
v - prędkość liniowa
|
metr na
kwadrat sekundy
|
m/s2
|
m s-2
|
Pęd
|
p
|
p=mv
|
m - masa
v - prędkość
|
kilogram razy
metr na sekundę
|
kg m/s
|
m kg s-1
|
Gęstość (masy)
|
r
|
r=dm/dV
|
m - masa
V - objętość
|
kilogram na
metr sześcienny
|
kg/m3
|
kg m-3
|
Siła (ciężar , siła ciężkości,)
|
F, G
|
F=d(mv)/dt
|
m - masa
t - Czas
v - prędkość
|
niuton
|
N
|
m kg s-2
1N = 1kg(1m/s2)
|
Ciśnienie (naprężanie styczne, naprężanie normalne)
|
p
(s, t)
|
p = F/S
|
F - siła działająca prostopadle na powierzchnię S
|
paskal
|
Pa
|
m-1 kg s-2
1Pa = 1N : (1m2)
|
Ciężar właściwy
|
g
|
g = dG/dV
|
G - ciężar
V - objętość
|
niuton na
metr sześcienny
|
N/m3
|
m-2 kg s-2
|
Moduł Younga
|
E
|
E=es
|
e - wydłużenie względne
s - naprężenie normalne
|
niuton na
metr kwadratowy
|
N/m2
|
m-1 kg s-2
|
Deformacja liniowa, wydłużenie względne
|
e
|
e = Δl/l0
|
l - długość
l0 - długość początkowa
| |||
Praca
|
W, A
|
W = Flcosa
|
F - siła
l - długość drogi
a - kąt pomiędzy kierunkami siły i drogi
|
dżul
|
J
|
m2 kg s-2
1J = 1N 1m
|
Energia
|
E, W,
|
dżul
|
J
|
m2 kg s-2
| ||
Energia kinetyczna
|
Ek, T, K;
|
Ek = mv2/2
|
m - masa ciała
v - prędkość
|
dżul
|
J
|
1J = (1kg)
(1m/s) (1m/s)
|
Energia potencjalna
|
Ep, V, F
|
Ep = mgh
|
mg - ciężar ciała
h - różnica poziomów
|
dżul
|
J
|
1J = (1kg)
(1m/s2) (1m)
|
Moc
|
P
|
P = W/t
|
W - praca
t - czas
|
wat
|
W
|
1W = 1J : (1s)
m2 kg s-3
|
Lepkość
(kinetyczna)
|
n
|
v = h/r
|
h - lepkość dynamiczna
r - gęstość
|
metr kwadratowy na sekundę
|
m2/s
|
m2 s-1
1 m2/s = (1Pas):
(1 kg/m3)
|
Lepkość
(dynamiczna)
|
h
|
h = F / (S gradv)
|
F - siła
S - powierzchnia
v - prędkość
|
paskalosekunda
|
Pa s
|
m-1 kg s-1
1 Pa s = 1 Pa :
(1m/s):(1m)
|
Współczynnik tarcia
|
f
|
f = FT/FN
|
FT - siła tarcia
FN - siła nacisku
|
-
|
-
|
1 = 1 N : (1 N)
|
Wielkości cieplne
Wielkość fizyczna
|
Jednostka wielkości fizycznej
| |||||
Nazwa wielkości
|
Symbol wielkości
|
Wzór
|
Znaczenie liter we wzorze
|
Nazwa jednostki
|
Symbol jednostki
|
Wymiar jednostki (za pomocą jednostek podstawowych)
|
Pojemność cieplna
|
C
|
C = dQ/dT
|
Q - ciepło
T - temperatura
|
dżul na kelwin
|
J/K
|
m2 kg s-2 K-1
(1J=1W1s)
|
Molowa pojemność cieplna (ciepło właściwe molowe)
|
Cn
|
Cv = 1/v dQ/dT
|
dQ - ciepło, które powoduje zmianę temperatury masy molowej o dT
|
dżul na mol i kelwin
|
J/(molK)
|
m2 kg s-2 K-1
|
Pojemność cieplna właściwa (ciepło właściwe)
|
c
|
c = 1/m dQ/dT
|
dQ - ciepło które dostarczane masie m, implikuje zmianę jej temperatury o dT
|
dżul na kilogram i kelwin
|
J/(kgK)
|
m2 s-2 K-1
|
Przenikalność energii cieplnej
|
k
|
k = dq/dT
|
T - temperatura q - gęstość powierzchniowa strumienia ciepła
|
wat na metr kwadratowy i kelwin
|
W/(m2K)
|
kg s-3 K-1
|
Moc ciepła (strumień ciepła)
|
F
|
F = dQ/dt
|
Q - ciepło t - czas
|
wat
|
W
|
m2 kg s-3
|
Gęstość powierzchniowa strumienia ciepła
|
q
|
q = dF/dS
|
F - strumień ciepła, który przechodzi przez powierzchnię S
|
wat na metr kwadratowy
|
W/m2
|
kg s-3
|
Gradient temperatury
|
grad T
|
gradT = dT/dl
|
dT - spadek temperatury na długości dl
|
kelwin na metr
|
K/m
|
m-1 K
|
Konduktywność cieplna (Przewodność cieplna właściwa)
|
λ
|
λ = q/gradT
|
q - gęstość powierzchniowa strumienia ciepła T - temperatura
|
wat na metr i kelwin
|
W/(mK)
|
m kg s-3 K
|
Przewodność cieplna
|
L
|
L = λS / l
|
l - długość kanału cieplnego
S - przekrój poprzeczny kanału cieplnego λ - konduktywność cieplna
|
wat na kelwin
|
W/K
|
m2 kg s-3 K-1
|
Opór cieplny
|
RT
|
RT = 1/L
|
L - przewodność cieplna
|
kelwin na wat
|
K/W
|
m-2 kg-1 s3 K
|
Rezystywność cieplna (opór cieplny właściwy)
|
1/λ
|
1/λ
|
λ - przewodność cieplna właściwa
|
metr razy kelwin na wat
|
mK/W
|
m-1 kg-1 s3 K
|
Współczynnik rozszerzalności objętościowej
|
g
|
g = 1/V0 dV/dT
|
V0, V - objętość początkowa i końcowa
T - temperatura
|
kelwin do potęgi minus pierwszej
|
1/K
|
K-1
|
Współczynnik rozszerzalności liniowej
|
a
|
a = 1/l0 dl/dT
|
l0, l - długość początkowa i końcowa
T - temperatura
|
kelwin do potęgi minus pierwszej
|
1/K
|
K-1
|
Wyrównywalność temperatury
|
a
|
a = λ/(rCp)
|
Cp - ciepło właściwe przy stałym ciśnieniu
λ - przewodność cieplna właściwa
r - gęstość
|
metr kwadratowy na sekundę
|
m2/s
|
m2 s-1
|
Współczynnik temperaturowej zmiany ciśnienia
|
b
|
b = 1/p0 dp/dT
|
p0, p - ciśnienia początkowe i końcowe
T - temperatura
|
kelwin do potęgi minus pierwszej
|
1/K
|
K-1
|
Przepływ masy (strumień masy)
|
mt
|
mt = m/t
|
m - masa
t - czas
|
kilogram na sekundę
|
kg/s
|
kg s-1
|
Wielkości elektryczne
Wielkość fizyczna
|
Jednostka wielkości fizycznej
| |||||
Nazwa wielkości
|
Symbol wielkości
|
Wzór
|
Znaczenie liter we wzorze
|
Nazwa jednostki
|
Symbol jednostki
|
Wymiar jednostki (za pomocą jednostek podstawowych)
|
Gęstość prądu elektrycznego
|
j, J
|
j = I/S
|
I - prąd elektryczny
S - powierzchnia przekroju poprzecznego
|
amper na metr kwadratowy
|
A/m2
|
m-2 A
|
Rezystancja
(czynny opór elektryczny)
|
R
|
R = U/I
|
U - napięcie I - prąd elektryczny
|
ohm
|
Ω
|
m2 kg s-3 A-2
(1 Ω = 1V / 1A)
|
Napięcie elektryczne
|
U
|
U = RI = P/I
|
I - prąd elektryczny
P - moc
R - rezystancja
|
wolt
|
V
|
m2 kg s-3 A-1
|
Konduktancja (przewodność elektryczna)
|
G
|
G = 1/R
|
R - rezystancja
|
simens
|
S
|
m-2 kg-1 s3 A2
|
Rezystywność
(opór elektryczny właściwy)
|
r
|
r = SR / l
|
l - długość
R - rezystancja
S - pow. przekroju
|
omometr
|
Ω m
|
m3 kg s-3 A-2
|
Konduktywność (przewodność właściwa elektryczna, elektrolityczna)
|
g, s
|
g = 1/r
|
r - rezystywność
|
simens na metr
|
S/m
|
m-3 kg-1 s3 ´ A2
|
Najpopularniejsze przedrostki wielokrotne i podwielokrotne układu SI
Nazwa mnożnika
|
Mnożnik
|
Przedrostek
|
Pochodzenie nazwy
| |
Nazwa
|
Symbol
| |||
bilion
|
1012 = 1 000 000 000 000
|
T
|
tera
|
gr. teras - sięgający nieba
|
miliard
|
109 = 1 000 000 000
|
G
|
giga
|
gr. gigas - olbrzym
|
milion
|
106 = 1 000 000
|
M
|
mega
|
gr. megas - wieki
|
tysiąc
|
103 = 1 000
|
k
|
kilo
|
gr. chilas - tysiąc
|
sto
|
102 = 100
|
h
|
hekto
|
gr. hekato - sto
|
dziesięć
|
101 = 10
|
da
|
deka
|
gr. dekas - dziesięć
|
dziesiąta
|
10-1 = 0,1
|
d
|
decy
|
łac. decem - dziesięć
|
setna
|
10-2 = 0,01
|
c
|
centy
|
łac. centum - sto
|
tysięczna
|
10-3 = 0,001
|
m
|
mili
|
łac. mille - tysiąc
|
milionowa
|
10-6 = 0,000 001
|
m
|
mikro
|
gr. mikros - mały
|
miliardowa
|
10-9 = 0,000 000 001
|
n
|
nano
|
wł. nano - karzełek
|
bilionowa
|
10-12 = 0,000 000 000 001
|
p
|
piko
|
wł. piccolo - maleńki
|
Legalne jednostki miar nie należące do układu SI
Nazwa wielkości fizycznej
|
Symbol jednostki
|
Nazwa jednostki
|
masa
|
t
|
tona
|
czas
|
min
h
d
|
minuta
godzina
doba
dzień
tydzień
miesiąc
kwartał
rok
|
powierzchnia
|
ha
|
hektar
|
pojemność, objętość
|
l
|
litr
|
temperatura
|
°C
|
stopień Celsjusza
|
kąt płaski
|
°
'
"
g
|
stopień
minuta
sekunda
grad
|
energia
|
eV
|
elektronowolt
|
masa atomowa
|
jednostka masy atomowej
| |
długość
|
AU, UA
pc
|
jednostka astronomiczna długości
parsek
|
Pochodne jednostki miar nie należące do układu SI
Jednostki te mogą być wyrażone poprzez ilorazy, bądź iloczyny legalnych jednostek miar nie należących do układu SI lub jednostek miar wymienionych powyżej i tych z układu SI.
Jednostki pochodne wielkości fizycznych
Nazwa wielkości fizycznej
|
Symbol jednostki
|
Nazwa jednostki
|
Relacje pomiędzy jednostkami, definicje
|
Dodatkowe uwagi
|
Masa
|
t
|
tona
|
1t = 1Mg = 103kg
| |
Czas
|
min
h
d
|
minuta
godzina
doba
|
1min = 60s
1h = 60min = 3600s = 3,6ks
1d = 24h = 86400s = 86,4ks
| |
Temperatura
|
°C
|
stopień Celsjusza
|
dla różnicy temperatury
1°C = 1K
| |
Kąt płaski
|
°
'
"
g
|
stopień
minuta
sekunda
grad
|
1° = p/180 rad = 1,745 32910-2 rad
1' = 1°/60 = p/10800 rad =
= 2,908 88210-4 rad
1" = 1'/60 = p/648 000 rad =
= 4,848 14 10-6 rad
1g = p/200 rad » 1,570 79610-2 rad
| |
Powierzchnia
|
ha
|
hektar
|
1ha = 1hm2 = 104 m2
|
jednostka stosowana do wyrażania powierzchni gruntów
|
Pojemność, Objętość
|
l, L
|
litr
|
1L = 1dm3 = 10-3 m3
|
jednostka stosowana do wyrażania objętości płynów oraz materiałów sypkich i pojemności zbiorników
|
Prędkość liniowa
|
km/h
|
kilometr na godzinę
|
1km/h = 1/3,6 m/s
| |
Prędkość obrotowa (częstość obrotów)
|
obr/s
obr/min
|
obrót na sekundę /
obrót na minutę
|
1obr/s = 1s-1
1obr/min = 1/60s-1
| |
Gęstość masy
|
kg/L
|
kilogram na litr
|
1kg/L = 103 kg/m3
|
Jednostki pochodne wielkości elektrycznych i chemicznych
Nazwa wielkości fizycznej
|
Symbol jednostki
|
Nazwa jednostki
|
Relacje pomiędzy jednostkami, definicje
|
Dodatkowe uwagi
|
Energia, praca
|
kWh
|
kilowatogodzina
|
1kWh = 3,6106 J = 3,6 MJ
| |
Moc pozorna
|
VA
|
woltoamper
|
1VA = 1W
| |
Moc bierna
|
var
|
war
|
1var = 1W
| |
Objętość molowa
|
L/mol
|
litr na mol
|
1L/mol = 10-3 m3/mol
| |
Stężenie molowe
|
mol/L
|
mol na litr
|
1mol/L = 103 mol/m3
| |
pH, czyli wykładnik wartości stężenia jonów wodorowych
|
1
|
jedność
|
liczbowa wartość stężenia molowego które jest wyrażone w mol/dm3
| |
Stosunek dwóch różnych wartości tej samej wielkości fizycznej
|
1
%
o/oo
ppm
|
jedność
procent
promil
część milionowa
|
1 =1/1
1% = 1/100
1o/oo = 1/1000
1ppm = 1/1 000 000
|
Relacje pomiędzy jednostkami miar pochodzącymi z innych układów i jednostkami z układu SI
Relacje pomiędzy niektórymi jednostkami wielkości mechanicznych używanych w układach ciężarowym i CGS do odpowiednich jednostek SI.
Układ SI
|
Układ ciężarowy
|
Układ CGS
| ||||||
Wielkość fizyczna
|
Nazwa jednostki
|
Symbol jednostki
|
Symbol jednostki
|
mnożnik
A1
|
mnożnik
A2
|
Symbol jednostki
|
mnożnik
A3
|
mnożnik
A4
|
Masa
|
kilogram
|
kg
|
inert
= kGs2/m
|
0,10197
|
9,80665
|
g
|
103
|
10-3
|
Pole powierzchni (powierzchnia)
|
metr kwadratowy
|
m2
|
m2
|
1
|
1
|
cm2
|
104
|
10-4
|
Objętość
|
metr sześcienny
|
m3
|
m3
|
1
|
1
|
cm3
|
106
|
10-6
|
Prędkość liniowa
|
metr na sekundę
|
m/s
|
m/s
|
1
|
1
|
cm/s
|
10-2
|
102
|
Przyspieszenie
|
metr na kwadrat sekundy
|
m/s2
|
m/s2
|
1
|
1
|
cm/s2
|
102
|
10-2
|
Gęstość masy
|
kilogram na metr sześcienny
|
kg/m3
|
inert/m3 = kGs2/m4
|
0,10197
|
9,80665
|
g/cm3
|
10-3
|
103
|
Siła
|
niuton
|
N
|
kG
|
0,10197
|
9,80665
|
dyn = gcm/s2
|
105
|
10-5
|
Ciężar właściwy
|
niuton na metr sześcienny
|
N/m3
|
kG/m3
|
0,10197
|
9,80665
|
dyn/cm3
= g/(cm2s2)
|
10-1
|
10
|
Ciśnienie
|
paskal
|
Pa
|
kG/m2
|
0,10197
|
9,80665
|
dyn/cm2
= g/(cms2)
|
10
|
10-1
|
Moduł sprężystości
|
paskal
|
Pa
|
kG/m2
|
0,10197
|
9,80665
|
dyn/cm2
= g/(cms2)
|
10
|
10-1
|
Napięcie powierzchniowe
|
niuton na metr
|
N/m
|
kG/m
|
0,10197
|
9,80665
|
dyn/cm = g/s2
|
103
|
10-3
|
Praca, energia
|
dżul
|
J
|
kGm
|
0,10197
|
9,80665
|
erg = gcm2/s2
|
107
|
10-7
|
Udarność
|
dżul na metr kwadratowy
|
J/m2
|
kGm/m2
|
0,10197
|
9,80665
|
erg/cm2 = g/s2
|
103
|
10-3
|
Moc
|
wat
|
W
|
kGm/s
|
0,10197
|
9,80665
|
erg/s
= gcm2/s2
|
107
|
10-7
|
Legenda:
jedna jednostka układu SI odpowiada A1 jednostkom układu ciężarowego
jedna jednostka układu ciężarowego odpowiada A2 jednostkom układu SI
jedna jednostka układu SI odpowiada A3 jednostkom układu CGS
jedna jednostka układu CSG odpowiada A4 jednostkom układu SI
Relacje pomiędzy niektórymi jednostkami wielkości cieplnych występujących w układzie CGS do odpowiednich jednostek układu SI.
Układ SI
|
Układ CGS
| ||||
Wielkość
|
Symbol jednostki
|
Nazwa jednostki
|
Symbol jednostki
|
mnożnik A1
|
mnożnik A2
|
Pojemność cieplna
|
J/K
|
dżul na kelwin
|
egr/K = cm-2gs-2K-1
|
107
|
10-7
|
Ciepło właściwe
|
J/(kgK)
|
dżul na kilogram i kelwin
|
egr/(gK) = cm-2s-2K-1
|
104
|
10-4
|
Właściwe ciepło molowe
|
J/(molK)
|
dżul na mol i kelwin
|
erg/(molK) = cm--2gs-2K-1mol-1
|
107
|
10-7
|
Przenikalność energii cieplnej
|
W/(m2K)
|
wat na metr kwadratowy i kelwin
|
erg/(scm2K) = gs-3K-1
|
103
|
10-3
|
Gradient temperatury
|
K/m
|
kelwin na metr
|
K/cm
|
10-2
|
102
|
Współczynnik przewodzenia ciepła
|
W/(mK)
|
wat na metr i kelwin
|
erg/(scmK) = cmgs-3K-1
|
105
|
10-5
|
Legenda:
jedna jednostka układu SI odpowiada A1 jednostkom układu CGS
jedna jednostka układu CSG odpowiada A2 jednostkom układu SI
Niektóre z brytyjskich oraz amerykańskich jednostek miar oraz ich relacje do odpowiednich jednostek układu SI
Obca jednostka
| |||
Nazwa oryginalna
|
Nazwa polska
|
Symbol jednostki
|
Relacja do innych jednostek
|
jednostki długości
| |||
nautical mile (UK)
|
mila morska (UK)
|
n. mile (UK)
|
1 n. mile (UK) = 1,85318 km
|
nautical mile (US)
|
mila morska (US)
|
n. mile (US)
|
1 n. mile (US) = 1,852 km
|
mile (Int)
|
mila (Int)
|
mi (Int)
|
1 mila (Int) = 1760 yd = 1,60934 km
|
yard
|
jard
|
yd
|
1 yd = 3 ft = 914,4 mm
|
foot
|
stopa
|
ft
|
1 ft = 12 in = 304,8 mm
|
inch
|
cal
|
in
|
1 in = 25,4 mm
|
calibre
|
kaliber
|
cl
|
1 cl = 254 mm
|
jednostki powierzchni
| |||
square mile (Int)
|
mila kwadratowa
|
mi2, sq mi
|
1 mi2 (Int) = 640 ac = 2,58999 km2
|
acre
|
akr
|
ac
|
1 ac = 4840 yd2 = 4046,86 m2
|
square yard
|
jard kwadratowy
|
yd2, sq yd
|
1 yd2 = 9 ft2 = 0,836127 m2
|
square foot
|
stopa kwadratowa
|
ft2 , sq ft
|
1 ft2 = 144 in2 = 929,030 cm2
|
square inch
|
cal kwadratowy
|
in2 , sq in
|
in2 = 645,16 mm2
|
jednostki objętości
| |||
ton register
|
tona rejestrowa
|
ton reg
|
1 ton reg = 2,83168 m3
|
cubic yard
|
jard sześcienny
|
yd3
|
1 yd3 = 0,764555 m3
|
cubic foot
|
stopa sześcienna
|
ft3
|
1 ft3 = 28,3169 dm3
|
cubic inch
|
cal sześcienny
|
in3
|
1 in3 = 16,3871 cm3
|
bushel (UK)
|
buszel (UK)
|
bu (UK)
|
1 bu (UK) = 36,3687 dm3
|
gallon (UK)
|
galon (UK)
|
gal (UK)
|
1 gal (UK) = 1,20094 gal(US)
= 4,54609 dm3
|
fluid ounce (UK)
|
uncja cieczy (UK)
|
fl oz (UK)
|
1 fl oz (UK) = 28,8 cm3
|
barrel
|
beczka (baryłka)
|
bbl (US)
|
1 bbl (US) = 42 gal (US)
= 158,987 dm3
|
bushel (US)
|
buszel (US)
|
bu (US)
|
1 bu (US) = 35,2391 dm3
|
fluid gallon (US)
|
galon cieczy (US)
|
gal liq (US)
|
1 gal liq (US) = 3,78541 dm3
|
fluid ounce (US)
|
uncja cieczy (US)
|
fl oz (US)
|
1 fl oz (US) = 29,574 cm3
|
jednostki masy
| |||
long ton
|
tona (UK)
|
ton (UK)
|
1 ton (UK) = 2240 lb = 1,010 Mg
|
short ton
|
tona (US)
|
ton (US)
|
1 ton (US) = 2000 lb = 0,907185 Mg
|
pound
|
funt
|
lb
|
1 lb = 16 oz = 0,453592 kg
|
ounce
|
uncja
|
oz
|
1 oz = 28,3495 g
|
jednostki gęstości
| |||
pound per cubic foot
|
funt na stopę sześcienna
|
lb/ft3, lb/cu ft
|
1 lb/ft3 = 16,0185 kg/m3
|
ounce per cubic foot
|
uncja na stopę sześcienna
|
oz/ft3, oz/cu ft
|
1 oz/ft3 = 1,00116 kg/m3
|
long ton per cubic yard
|
tona długa na jard sześcienny
|
ton/yard3 (UK)
|
1 ton/yd3 (UK) = 1328,94 kg/m3
|
pound per fluid gallon (UK)
|
funt na galon cieczy (UK)
|
lb/gal liq (UK)
|
1 lb/gal liq (UK) = 99,7763 kg/m3
|
pound per fluid gallon (US)
|
funt na galon cieczy (US)
|
lb/gal liq (US)
|
1 lb/gal liq (US) = 119,826 kg/m3
|
jednostki prędkości
| |||
foot per second
|
stopa na sekundę
|
ft/s
|
1 ft/s = 0,3048 m/s
|
mile per hour
|
mila na godzinę
|
mi/h
|
1 mi/h = 1,60934 km/h
= 0,47704 m/s
|
mile per second
|
mila na sekundę
|
mi/s
|
1 mi/s = 1,60932 km/s
= 5793,64 km/h
|
jednostki przyspieszenia
| |||
foot per square second
|
stopa na kwadrat sekundy
|
ft/s2
|
1 ft/s = 0,3048 m/s2
|
jednostki ciężaru, siły
| |||
long ton force
|
tona długa - siła (UK)
|
tonf (UK)
|
1 tonf (UK) = 9964,02 N
|
short ton force
|
tona krótka - siła (US)
|
tonf (US)
|
1 tonf (US) = 8896,44 N
|
pound force
|
funt - siła
|
lbf
|
1 lbf = 4,44822 N
|
ounce force
|
uncja - siła
|
ozf
|
1 ozf = 0,278014 N
|
jednostki ciężaru właściwego
| |||
pound force per cubic foot
|
funt - siła na stopę sześcienną
|
lbf/ft3
|
1 lbf/ft3 = 157,087 N/m3
|
jednostki naprężenia mechanicznego, ciśnienia
| |||
pound force per square inch
|
funt - siła na cal kwadratowy
|
lbf/in2
|
1 lbf/in2 = 6894,76 Pa
|
ounce force per square inch
|
uncja - siła na cal kwadratowy
|
ozf/in2
|
1 ozf/in2 = 430,992 Pa
|
foot of water thread
|
stopa słupa wody
|
ft H2O
|
1 ft H2O = 2989,07 Pa
|
inch of water thread
|
cal słupa wody
|
in H2O
|
1 in H2O = 249,089 Pa
|
inch of merkury thread
|
cal słupa rtęci
|
in Hg
|
1 in Hg = 3386,39 Pa
|
jednostki energii, pracy, ilości ciepła
| |||
pound forcefoot
|
funt - siła · stopa
|
lbfft
|
1 lbfft = 1,35582 J
|
British thermal unit
|
brytyjska jednostka cieplna
|
Btu
|
1 Btu = 1055,06 J
|
jednostki strumienia ciepła, mocy
| |||
pound forcefoot per second
|
funt siła · stopa na sekundę
|
lbfft/s
|
1 lbfft/s = 1,35582 W
|
horse power
|
koń mechaniczny (UK)
|
hp
|
1 hp = 745,700 W
|
Btu per second
|
Btu na sekundę
|
Btu/s
|
1 Btu/s = 1055,06 W
|
Btu per hour
|
Btu na godzinę
|
Btu/h
|
1 Btu/h = 0,29306 W
|
jednostki ciepła właściwego
| |||
Btu per pound degree Fahrenheit
|
Btu na funt i stopień Fahrenheita
|
Btu/(lb°F)
|
1 Btu/(lb°F) = 4,1868 kJ/(kg·K)
|
jednostki przewodności cieplnej
| |||
Btu per hour foot ´ degree Fahrenheit
|
Btu na godzinę · stopę i stopień Fahrenheita
|
Btu/(hft°F)
|
1 Btu/(hft°F) = 1,73073 W/(m·K)
|
Btu per second foot ´ degree Fahrenheit
|
Btu na sekundę · stopę i stopień Fahrenheita
|
Btu/(sft°F)
|
1 Btu/(sft°F) = 6,230964 kW/(m·K)
|
jednostki współczynnika wymiany cieplnej
| |||
Btu per hour square foot degree Fahrenheit
|
Btu na godzinę · stopę kwadr. i stopień Fahr.
|
Btu/(hft2°F)
|
1 Btu/(hft2°F) = 5,67826 W/(m2K)
|
Legenda: UK - brytyjski, Int - międzynarodowy, US - amerykański.
Najczęściej używane jednostki temperatury wraz z przeliczaniem skal
Nazwa
|
Symbol
|
Przeliczenie skal temperatury
|
Temperatura Kelvina T, stopień termodynamiczny Kelwina.
|
K
|
1K = 1 ºC = 9/5 ºF
T = t + 237,15
T = 5/9 (tF - 32) + 273,15 = 0,5556 (tF - 32) + 237,15
|
Temperatura Celsjusza, stopień termodynamiczny Celsjusza.
|
°C
|
1 ºC = 1K
t = T - 237,15
t = 5/9 (tF - 32) = 0,5556 (tF - 32)
|
Temperatura Fahrenheita tF, stopień termodynamiczny Fahrenheita.
|
°F
|
1 ºF = 5/9 ºC
tF = 9/5 (T - 237,15) + 32
tF = 9/5 t + 32 = 1,80t + 32
|
Jednostki ciśnienia pochodzące z różnych układów jednostek wraz z ich zamianą
Nazwa jednostki
|
Pa
|
dyn/cm2
|
kG/cm2
|
atm
|
bar
|
Tr
|
mm H2O
|
1 paskal
= 1 Pa (1 N/m2)
|
1
|
10
|
1,019716× 10-5
|
9,86923 × 10-6
|
10-5
|
7,50062 × 10-3
|
1,01974 × 10-1
|
1 dyna na cm kwad.
= 1 dyn/cm2
|
01-paź
|
1
|
1,019716× 10-6
|
9,86923 × 10-7
|
10-6
|
7,50062 × 10-4
|
1,01974 × 10-2
|
1 atmosfera tech. = 1 kG/cm2
|
9,80665 × 104
|
9,80665 × 105
|
1
|
9,67841 × 10-1
|
9,80665 × 10-1
|
7,35559 × 102
|
1,00003 × 104
|
1 atmosfera fizyczna
= 1 atm
|
1,01325 × 105
|
1,01325 × 106
|
1,033
|
1
|
1,01325
|
7,60 × 102
|
1,03326 × 104
|
1 bar
|
105
|
106
|
1,019716
|
9,86923 × 10-1
|
1
|
7,50062 × 102
|
1,01974 × 104
|
1 tor = 1 Tr
= 1 mm Hg (przy 0°C)
|
1,333224 × 102
|
1,333224 × 103
|
1,360 × 10-3
|
1,3157895×10-3
|
1,333224× 10-3
|
1
|
1,35954 × 10
|
1 funt-siła na cal kwadratowy = 1 Lb/in2
|
6,894757 × 103
|
6,894757 × 104
|
7,031 × 102
|
6,80460 × 10-2
|
6,894757 × 10-2
|
5,17149 × 10
|
7,03089 × 102
|
1 funt-siła na stopę kwadr. = 1 Lb/ft2
|
4,788 × 10
|
4,788 × 102
|
4,882 × 104
|
4,725 × 10-4
|
4,788 × 10-4
|
3,5911 × 10-1
|
4,882
|
1 cal słupa rtęci
= 1 cal Hg (przy 0°C)
|
3,386 × 103
|
3,386 × 104
|
3,453 × 102
|
3,342 × 10-2
|
3,386 × 10-2
|
2,540 × 10
|
3,453 × 102
|
1 milimetr słupa wody
= 1mm H2O (przy 4°C, 1 atm)
|
9,80638
|
9,80638 × 10
|
9,99972 × 10-5
|
9,67814 × 10-5
|
9,80638 × 10-5
|
7,35539 × 10-2
|
1
|
Jednostki ciśnienia, które pochodzą z różnych układów jednostek oraz ich relacje do jednostki ciśnienia układu SI (paskala)
Symbol jednostki
|
Nazwa jednostki
|
Relacja do paskala
|
dyn/cm2
= g/(cm s2)
|
dynamo-centymetr kwadratowy
|
0,1 Pa
|
kG/m2
|
kilogram‑siła na metr kwadratowy
|
9,80665 Pa
|
mm H2O
|
milimetr słupa wody
|
1mm H2O = 9,807 Pa
|
cm H2O
|
centymetr słupa wody
|
1cm H2O = 98,067 Pa
|
m H2O
|
metr słupa wody
|
1m H2O = 9806,654 Pa
|
mm Hg
|
milimetr słupa rtęci (tor)
|
1mm Hg = 133,322 Pa
|
lbf/in2
|
funt‑siła na cal kwadratowy
|
1lbf/in2 = 6894,76 Pa
|
lbf/ft2
|
funt‑siła na stopę kwadratową
|
1lbf/ft2 = 47,8803 Pa
|
lbf/yd2
|
funt‑siła na jard kwadratowy
|
1lbf/yd2 = 5,32003 Pa
|
ozf/in2
|
uncja‑siła na cal kwadratowy
|
1ozf/in2 = 430,922 Pa
|
ft H2O
|
stopa słupa wody
|
1ft H2O = 2989,07 Pa
|
in H2O
|
cal słupa wody
|
1in H2O = 249,089 Pa
|
in Hg
|
cal słupa rtęci
|
1in Hg = 3386,39 Pa
|
760mm Hg
|
atmosfera fizyczna
|
760mm Hg = 1013,25 hPa
|
kG/cm2
|
atmosfera techniczna
|
1kG/cm2 = 980,665 hPa
|
105 N/m2
|
bar
|
1bar = 105 Pa
|
Jednostki siły
Nazwa
|
N
|
dyn
|
kG
|
Lb
|
pdl
|
1 niuton = 1 N
|
1
|
105
|
1,02 × 10-1
|
2,248 × 10-1
|
7,233
|
1 dyna = 1 dyn
|
10-5
|
1
|
1,020 × 10-6
|
2,248 × 10-6
|
7,233 × 10-5
|
1 kilogram-siła = 1 Kg
|
9,80665
|
9,80665 × 105
|
1
|
2,205
|
7,093 × 10
|
1 gram-siła = 1 G
|
9,80665 × 10-3
|
9,80665 × 102
|
10-3
|
2,205 × 10-3
|
7,093 × 10-2
|
1 funt-siła = 1 Lb
|
4,448
|
4,448 × 105
|
4,536 × 10-1
|
1
|
3,217 × 10
|
1 poundal = 1 pdl
|
1,383 × 10-1
|
1,383 × 104
|
1,410 × 10-2
|
3,108 × 10-2
|
1
|