Charakterystyka postępowania dowodowego

Postępowanie administracyjne - dyscyplina prawa, która normalizuje tryby działania organów administracji państwowej w zakresie praw i obowiązków konkretnych, niepodporządkowanych im służbowo podmiotów. Jest to dział prawa, który określa uprawnienia przysługujące adresatom danych aktów administracyjnych w czasie ich wydawania oraz tryb ich wydawania. Jako akt administracyjny należy rozumieć „władcze jednostronne oświadczenie woli organu administracji publicznej oparte na przepisach prawa administracyjnego, które określa sytuację prawną w indywidualnie oznaczonej sprawie, konkretnie wskazanego adresata”.

Cel postępowania administracyjnego - za cel takiego postępowania (podobnie jak sądowego) należy uznać przede wszystkim wydanie poprawnego rozstrzygnięcia merytorycznego w indywidualnej sprawie. Osiągnięcie tego celu możliwe jest tylko wtedy, gdy zgodnie z Art. 7 k.p.a - organ wykona wszelkie konieczne kroki ku dokładnemu wyjaśnieniu stanu faktycznego sprawy. Wyjaśnienie takie, odbywa się głównie w postępowaniu dowodowym, które zostało ukształtowane na wzór postępowań sądowych.

Artykuł 7 k.p.a. w swojej treści odnosi się do paru fundamentalnych zasad kierujących postępowaniem administracyjnym:

- zasada praworządności,
- zasada prawdy obiektywnej - czołowa zasada postępowania dowodowego.
- zasada uwzględnienia interesu społecznego
- zasada słusznego interesu obywateli.

Zasada prawdy obiektywnej ma fundamentalne znaczenie dla realizacji postępowania wyjaśniającego w sposób prawidłowy, dzięki czemu możliwe jest dokonanie subsumcji faktów przyjętych jako udowodnione pod stosowną normą prawną, by w kolejnych krokach móc ustalić prawne konsekwencje tych faktów. Zgodnie z wyrokiem WSA w Warszawie z 03.03.2008r, IV SA/Wa 62/08, LEX nr 480497 zasada prawdy obiektywnej, dotyczy nie tylko sposobu w jaki przeprowadzone jest postępowanie, ale także jest wskazówką do interpretacji prawa materialnego, co sugeruje zwrot „załatwienia sprawy” w myśl tej zasady. Odwołanie do zasady prawdy obiektywnej, oznacza, że głównym zadaniem postępowania, jest określenie prawdy w odniesieniu do udowodnionych faktów oraz okoliczności. Zasada ta określa cel postępowania dowodowego, zaś postulat bezpośredniości- jego metodę. Wspomniany postulat dotyczy sposobu w jaki przeprowadzane są dowody, oraz sposobu zetknięcia się z materiałem dowodowym przez organ orzekający.


Samo postępowanie dowodowe

  • W znaczeniu sensu largo należy rozumieć jako ogół czynności o charakterze poznawczym, dążących w drodze rozpoznania dowodowego do określenia rzeczywistych podstaw rozstrzygnięć.
  • W znaczeniu sensu stricte to grupa czynności przypisanych do kolejnych etapów danego postępowania. Postępowanie dowodowe wszczynane jest z inicjatywy organu procesowego lub na wniosek strony w postępowaniu, jeżeli posiada on dowody źródłowe bądź informacje o ich istnieniu.

Za główną treść postępowania dowodowego uznać należy proces dowodzenia, który jest wnioskowaniem na postawie zebranego materiału dowodowego, który świadczy o istnieniu bądź też nieistnieniu pewnych faktów albo o prawdziwym, bądź nieprawdziwym charakterze twierdzeń na temat tych faktów. W wyniku przeprowadzenia postępowania dowodowego otrzymuje się materiał dowodowy, który zaś jest podstawą faktyczną do orzekania w sprawie. Postępowanie dowodowe może przyjąć postać postępowania gabinetowego albo rozprawy.

Postępowanie gabinetowe z zasady jest postępowaniem wyjaśniającym, dominuje ono w zakresie funkcjonowania administracji. Wiąże się to z faktem, iż  postępowanie administracyjne toczy się kolejno od jednej do następnej czynności, gdzie niejednokrotnie są one oddzielone od siebie znacznym odstępem czasowym. Zupełnie inaczej niż w postępowaniu sądowym, gdzie występuje odbywająca się przy obecności wszystkich zainteresowanych stron - skoncentrowana faza postępowania.

Postępowanie wyjaśniające w formie postępowania gabinetowego, pojawia się jeśli sprawa jest tylko jedna, albo gdy występuje kilka stron, które jednak mają takie same interesy. Pojawia się także, gdy wystarczającym środkiem dowodowym do rozstrzygnięcia danej sprawy jest samo posiadanie odpowiednich dokumentów. Postępowanie gabinetowe opiera się w swojej istocie na zasadzie pisemności, gdzie rozprawa oparta jest o zasadę ustności, a zasada pisemności może być tylko uzupełnieniem.

Należy zwrócić uwagę na fakt, iż postępowanie gabinetowe jest w mniejszym stopniu sformalizowane niż rozprawa, chociaż obowiązują w nim wszystkie reguły kierujące postępowaniem dowodowym m.in. prawo stron do wypowiedzenia się. Przeprowadzeniu postępowania dowodowego w uproszczonej formie w postaci postępowania gabinetowego służą postanowienia szczególnych przepisów, które zobowiązują do złożenia na piśmie wniosku o wszczęcie takiego postępowania - jak np. w sprawie podatku od nieruchomości - art. 6 ust. 6 ustawy z 1991 o podatkach i opłatach lokalnych. W takim przypadku proces dowodzenia ogranicza się do sprawdzenia prawdziwości danych z formularza oraz ustalenie czy materiał dowodowy jaki został zebrany uzasadnia pozytywne rozpatrzenie żądania strony .