❓ CO TO ROZPRAWKA ❓

Rozprawka to rodzaj pracy naukowej, w której odpowiadamy na zadane pytanie, rozważamy swój stosunek do postawionego problemu lub domniemania, coś udowadniamy lub o czymś przekonujemy. To trudna forma wypowiedzi, wymagająca nie tylko rzetelnego przygotowania w zakresie kompozycji i stylu, ale – przede wszystkim – wiedzy z zakresu poruszanego tematu.

W zależności od tego, czy postawiona na początku została teza czy hipoteza, rozróżniamy dwa rodzaje rozprawki.

  1. Dedukcyjna: we wstępie zawiera tezę, co do której jestem jako autor przekonany. W dalszej części tekstu przytaczam argumenty, które moje zdanie potwierdzają. Ważne, aby unikać stwierdzeń typu: Wydaje mi się… Nie wiem, czy to jest słuszne… Rozprawka to przytaczanie argumentów za (lub przeciw), ale zawsze jasno podkreślających zdanie piszącego. Nie muszę się znać na sprawie, o której piszę, mogę przytaczać fakty naukowe, opinie specjalistów, cytaty popierające moje zdanie, jednak cały czas bazuję na jasno określonym stanowisku: zgadzam się lub nie zgadzam się.
  2. Indukcyjna: w tym rodzaju wypowiedzi we wstępie postawiona zostaje hipoteza, czyli stwierdzenie, które wymaga sprawdzenia, jest domniemaniem, a nie faktem. Tutaj także niezwykle ważne jest, aby piszący jasno określił swoje stanowisko. Może skupić się na wnioskowaniu lub próbować argumentami zmienić hipotezę w tezę, a więc w stwierdzenie, które – zdaniem autora – jest pewne  oraz potwierdzone dowodami, jakie w tekście przytacza. 

? PRZYGOTOWANIA DO PISANIA ROZPRAWKI ?

Jeśli piszę rozprawkę dedukcyjną, zaczynam przygotowanie od gromadzenia argumentów. Jednak zanim się za to zabiorę, muszę odpowiedzieć sobie na pytanie, jaki jest mój stosunek do zadanej tezy. Mogę się z nią zgodzić lub nie. Mogę pisać za lub przeciw albo pokazać argumenty zarówno potwierdzające, jak i negujące dane podejście do tematu. Ważne, aby na zakończenie jasno wyrazić swoje stanowisko wobec postawionej we wstępie tezy.

W brudnopisie przygotowuję listę argumentów, jeśli za i przeciw, to z odpowiednim podziałem. Powinno ich być minimum po trzy dla obu stron. Gdzie szukać? W swoich zasobach (czyli w tym, co wiem na dany temat), w literaturze (tutaj ważne jest, aby sprawdzić autora, tytuł, ewentualnie dosłowność cytatu), w opracowaniach naukowych (koniecznie należy sprawdzić źródło).  Kiedy mam już przygotowaną listę, oceniam jakość dostępnych argumentów. Nie muszę wykorzystać wszystkich, wybieram te, które - w mojej ocenie - mają największą siłę przebicia. Mogę uporządkować je wg kolejności od najsilniejszych do najsłabszych i tak umieścić w tekście rozprawki.

Ostatnim etapem przygotowania jest plan wypowiedzi, ze szczegółowym wypisaniem kolejności argumentów i cytatów. Dobrze jest przemyśleć także środki stylistyczne, jakie mogę zastosować we wstępie i zakończeniu, aby moja rozprawka była dla czytelnika przyjemną i ciekawą lekturą. 

? PISANIE ROZPRAWKI ?

Zaczynam od ogólnego wstępu, w którym dzielę się z czytelnikiem refleksją na temat przygotowań do pisania, okoliczności, które towarzyszą postawionej w temacie tezie bądź hipotezie. Np. W wielu publikacjach naukowych pojawia się temat… Czytając ostatni numer (…), zwróciłam uwagę na artykuł dot. segregacji śmieci… W komentarzach czytelników portalu (…) przewija się zdanie…,  ja jednak uważam, że…W rozwinięciu wprowadzam kolejne argumenty. Ważne jest, aby nie stanowiły one swoistej wyliczanki: Kolejny argument to… Następnie… Dla spójności i atrakcyjności tekstu lepsze będą różne formuły wprowadzające argumenty: Zwolennicy tej tezy wskazują na…, przeciwnicy zaś na…  Chcę zatrzymać się chwilę nad faktem, o którym pisał (…), cytuję:… Chce zauważyć, że… Dla mnie istotne jest… Przekonuje mnie… Nie przekonuje mnie… Dla mnie ważne jest…Pisząc rozprawkę, wypowiadam się w pierwszej osobie liczby pojedynczej i nieustannie nawiązuję do tezy lub hipotezy. Pomocne mogą być zwroty, takie jak: Teza sformułowana w temacie jest dla mnie… Nawiązując do tematu… Zastanawiając się nad tezą sformułowaną w temacie doszedłem do wniosku, że… Teza stwierdza: (…) jednak ja mam wątpliwości, ponieważ… Analizując argumenty zawarte w publikacji (…), doszedłem do wniosku, że…Zakończenie rozprawki to podsumowanie moich przekonań: Na zakończenie chcę jasno podkreślić, że zgadzam się z tezą… Dla mnie postawiona w temacie hipoteza, w świetle przytoczonych w tekście argumentów, staje się tezą, którą udowodniłem… Wracając do postawionej we wstępie hipotezy… Przekonują mnie argumenty zwolenników… Wobec postawionej tezy staję po stronie (…), autora słów: (…), ponieważ dokładnie wyrażają moje stanowisko w tej sprawie…

? ZAKOŃCZENIE ?

Zanim oddam (opublikuję) tekst, czytam go ze zrozumieniem. Pierwszy raz po to, aby sprawdzić, czy jest spójny, a więc, czy – zaczynając od postawionej tezy lub hipotezy – tekst jest adekwatny do początkowej opinii lub poddający w wątpliwość prawdziwość początkowego stwierdzenia. To ważne, aby jasno wynikało z tekstu, czy autor zgadza się z postawioną tezą czy nie. Nie może być tak, że balansuję pomiędzy wiem/nie wiem/wydaje mi się/zgadzam się/nie zgadzam się. Raz przyjęte stanowisko stanowi oś rozprawki, wokół której osadzam kolejne argumenty. Drugi raz czytam, sprawdzając poprawność ortograficzną, językową, stylistyczną i  gramatyczną. W trakcie tego sprawdzania ponownie koryguję poprawność cytatów, źródeł i autorów. A trzeci raz czytam po to, aby zastanowić się, czy podczas pracy nad rozprawką nie zrodził się w mojej głowie jeszcze jakiś istotny argument. Często takie przemyślenia bywają głębsze i ciekawsze, bo poparte refleksją nad wcześniej użytymi argumentami.